Wodan en Sjiva: een opzienbarende oefening in vergelijkende mythologie

(Werkgroep De Ronde Tafel organiseert op woensdag 16/10/2019, 19h30, in zaal "De nieuwe Admiraal", Dendermondsesteenweg 228, 9070 Destelbergen, een lezing door dr. Koenraad Elst: )

Wodan en Sjiva, een opzienbarende oefening in vergelijkende mythologie

Wodan, of in modern Nederlands Woen (als in woensdag, Woensdrecht) is een Germaanse godheid. Hij was niet noodzakelijk de oppergod, zoals men lang gemeend heeft, want zijn zoon Donar was veel populairder (net zoals bij de Romeinen zoon Jupiter veel centraler stond dan vader Saturnus, bij de Kanaänieten zoon Ba'al centraler dan vader El, enz.). De Romeinen stelden hem gelijk met hun god Mercurius, de raadselman, maar zeker niet de oppergod. Hij is inderdaad de God van de runen, de beeldentaal en de bevlogen dichters. Zijn naam is verwant met Latijn vates, "trancedichter". En met Sanskrit vâta, "wind", tevens de naam van één van de elf atmosferische goden.

Rudra, "de schreeuwer", is de god van de vervaarlijke stormen in de bergen. Ook hij is in de Veda's één van de atmosferische goden, die collectief trouwens Rudra's genoemd worden (naast de acht aardse Vasu's ofte "goederen", de twaalf hemelse Âditya's ofte "zonnen", en Hemel en Aarde zelf, samen 33). Zijn verwante Indra, "de regenaar", is de god van de voorspelbare storm die elk jaar rond zomerzonnewende het regengetijde opent; hij hanteert de bliksem (vajra), net zoals zijn Germaanse evenknie Donar de hamer slingert. Maar Rudra is gevaarlijker en is daarom gaandeweg met een vleinaam aangesproken geworden: Sjiva, "goedgunstig, goed".

Hij heeft een horde jonge geweldenaars rond zich, de Marut-s, zoals Sinterklaas een legertje Zwarte Pieten om zich heen heeft. Sinterklaas is dan ook hoofdzakelijk op Wodan gebaseerd, die op zijn achtvoetig paard door de lucht rijdt; en de Zwarte Pieten op het Wilde Heir dat Wodan vergezelt. Een overblijfsel is het spel "trick or treat", dat kinderen met Hallowe'en (31 oktober, vooravond van Allerheiligen) spelen. Het Wilde Heir moet geëerd worden, anders haalt het een truuk met je uit. De tijd van de sombere Wodan zijn de donkerste maanden; en de Nacht van Sjiva viel oorspronkelijk op winterzonnewende. De nacht van het jaar is de tijd waarin de doden terugkomen onder de levenden. De sterrenbeelden waar de zon dan in staat, zijn degene waar de Vedische priester naar wees om het woongebied van de gestorvenen aan te duiden.

Sjiva is de god met het Derde Oog, dat men zich door volgehouden meditatie bewust wordt. Tijdens de lange zwerftocht van India naar Germanië is men die yogische dimensie echter vergeten, en ging men Wodan als éénoog opvatten. Toch wordt er nog naar verwezen: het is uit zucht naar wijsheid dat Wodan éénogig wordt, namelijk door zijn andere oog op te offeren. Hij hangt daartoe ook negen dagen in een boom; de oudst bekende hatha-yoga-oefening is juist om ondersteboven in een boom te gaan hangen. Kortom, ondanks gaandeweg gegroeide verschilpunten kan men in Wodan zeker nog Sjiva herkennen.