Geen volwaardig wetgevend burgerinitiatief

Begin Mei 2018 kon men iets opmerkelijks lezen in de media (HLN). De burger zou door een politiek initiatief van Kamerlid Calvo (Groen) zelf een wetsvoorstel kunnen indienen en voorstellen bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers mits het behalen van voldoende handtekeningen.  De persartikels verwijzen naar een vereiste van 25.000 handtekeningen, waarvan 14.500 woonachtig moeten zijn in het Vlaams Gewest; 2.500 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en 8.000 in het Waals gewest. De fiche van het parlementaire voorstel kan u hier terugvinden. 

Het basisvoorstel voorziet een nieuw systeem om een verzoekschrift gericht aan het Parlement in te dienen zodoende een onderwerp op de ‘politieke agenda’ te kunnen plaatsen op een ‘rechtstreeksere’ manier. Uit mijn lezing van het basisvoorstel valt niet echt af te leiden dat een burger een wetsvoorstel zou kunnen indienen. Opvallender is dat de mogelijkheid tot eventuele wetswijziging toegevoegd wordt door middel van een amendement van het voorstel, als nagedachte, en louter een ‘voorstel tot’. In géén geval kan de burger het initiatief nemen tot wetgevende actie zoals men liet uitschijnen in de pers. 

Het voorstel is Belgisch politiek surrealisme ten voeten uit gezien eenieder Staatsburger momenteel al een verzoekschrift kan indienen met suggesties, maar blijkbaar zonder al teveel succes omwille van de werking van de Commissie voor de verzoekschriften – bemand door Volksvertegenwoordigers. Artikel 57 van de Belgische Grondwet maakte het al mogelijk om een verzoekschrift in te dienen, Hoofdstuk V van het Reglement van de Kamer van Volksvertegenwoordigers (hierna het reglement) vormt het aanvullende wettelijke kader. Een Commissie voor de verzoekschriften bekijkt de ontvankelijkheid en eventueel verdere beloop van het verzoekschrift. Nopens artikel 143 van het reglement kan het verzoekschrift worden doorgezonden naar de betrokken Minister; het college van federale ombudsmannen of de bevoegde Kamercommissie. De commissie kan het verzoekschrift ook seponeren.

Rare kronkels in het basisvoorstel. 

Volgens het basisvoorstel dient een verzoekschrift een duidelijke concrete vraagstelling te omvatten dat conform is met het EVRM. De Commissie voor de verzoekschriften kan men 'ontlopen' indien men voldoende steun heeft van 'burgers die hun woonplaats in België hebben en die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt'. Voldoende steun wordt omschreven als 25.000 ondertekeningen door burgers, waarvan 14.500 woonachtig moeten zijn in het Vlaams Gewest; 2.500 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en 8.000 in het Waals gewest.

De omschrijving 'burgers die hun woonplaats in België' hebben opent de deur op een kier voor iedere burger woonachting in België, die eventueel geen Belgisch Staatsburger is. Enkel in de toelichting maakt men verwijzing naar het gebruik van de E-ID om eventueel digitaal te kunnen ondertekenen, maar dit is niet sluitend. Bovendien zijn Belgische Staatsburgers niet woonachtig in België bij voorbaat uitgesloten. De volle leeftijd van 16 jaar is een poging om jongeren dichter te betrekken bij het politieke proces, maar deze personen zijn niet eens kiesgerechtigd om Volksvertegenwoordigers te kiezen! 

Gaat men ineens personen die niet eens kiesgemachtigd zijn de mogelijkheid geven om in ons politiek proces te moeien door middel van verzoekschriften - al dan niet met voorstellen tot wetswijziging? Het lijkt logisch dat de burgers die mogen stemmen bij de Federale verkiezingen voor onze wetgevende kamers dezelfde zijn die een verzoekschrift mogen indienen, derhalve dient men zich te baseren op artikel 1 tem 9 van het Kieswetboek.

De meest opmerkelijke kronkel is die van de gewestelijke verdeelsleutel inzake ondertekenaars, met name  25.000 ondertekeningen, waarvan 14.500 woonachtig moeten zijn in het Vlaams Gewest; 2.500 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en 8.000 in het Waals gewest. Het voorstel geeft geen bijzondere uitleg voor deze verdeelsleutel. De verdeelsleutel lijkt duidelijk communautair geïnspireerd om voldoende ‘brede’ volkssteun te genieten en tegelijk vormt het een grendel. Dit is de enigste mogelijke conclusie. Het is aanvaardbaar dat men een minimaal quotum invoegt om een zondvloed aan onzinnige wetsvoorstellen door burgerinitiatief te voorkomen. Echter, de invoering van een verdeelsleutel vormt een aanvullende fnuikende beperking waardoor de initiatiefnemers zichzelf tegenspreken.

Het concept van de verdeelsleutel staat haaks op de manier van verkiezing van Volksvertegenwoordigers – per provinciale kieskring -  en het staat ook haaks op andere wetgevende communautaire grendels die eventueel van toepassing kunnen zijn die gebaseerd zijn op taalgroepen. Het moet mogelijk zijn vanuit één taalgroep een burgerinitiatief te nemen. Het is inherent aan België dat er communautaire verschillen zijn waardoor er een andere insteek komt, dit wil niet zeggen dat het slechte burgerinitiatieven zijn. Een wetsvoorstel via burgerinitiatief zal het verdere wetgevende proces in de Kamer van Volksvertegenwoordigers moeten doorlopen, derhalve is een aanvullende communautaire grendel overbodig. Het lijkt erop dat sommige politici hiermee willen streven naar een Belgisch federaal model met 3 deelstaten gebaseerd op de gewesten...met steun van N-VA.

Dit is géén wetgevend burgerinitiatief

Slechts in een voorstel van amendement– nota bene ingediend door Kamerleden Calvo; Vanden Burre en Nollet - tot wijziging van het voorstel is er enige verwijzing naar een mogelijkheid tot wetgevend initiatief in één van de artikelen. Dit impliceert dat het idee van een wetgevende burgerinitiatief een ‘nagedachte’ was of eerder ongewenst.  

Zowel in het Nederlands als in het Frans is een wetswijziging de wijziging van een wet, de aanpassing van een bestaande wet – niet het indienen van een wetsvoorstel tot nieuwe wet. De gebruikte verwoording om via verzoekschrift een voorstel tot wetswijziging toe te voegen is overigens opvallend. De verzoeker zal gehoord worden indien de bevoegde Kamercommissie in dezelfde zittingsperiode als indiening over hetzelfde onderwerp een wetsontwerp, wetsvoorstel of voorstel van resolutie bespreekt.

Allicht is deze verwoording ingegeven door artikel 75 van de Belgische Grondwet dewelke het initiatief (tot wetgevende handelingen) vastlegt bij de federale wetgevende macht, zonder opening voor een burgerinitiatief. Dit impliceert dat het initiatief eigenlijk nog steeds bij het Parlement ligt en men via een verzoekschrift eigenlijk een suggestie doet. Indien de Kamerleden over het onderwerp van het verzoekschrift – met hierin een voorstel tot wetgevend initiatief - géén wetgevend initiatief hebben genomen is dan kan het onderwerp van het verzoekschrift niet besproken worden tijdens de zittingsperiode van het Parlement. Er is dus politiek initiatief nodig vanuit de Kamer of de regering om over te gaan tot verdere behandeling van het verzoekschrift indien het een wetswijziging voorstelt.

Om tot een volwaardig wetgevend burgerinitiatief te komen dient artikel 75 van de Belgische Grondwet te worden hierzien.

Naar een volwaardig Wetgevend Burgerinitiatief.

Het voorstel tot hervorming van het petitierecht kan men enkel als zwak beschouwen. Positief gegeven is dat de burger meer rechtstreekse toegang kan bekomen mits het behalen van voldoende handtekeningen, en zo de Commissie voor verzoekschriften buiten spel kan zetten. Waarbij de Kamerleden die zetelen in de Commissie eigenlijk zichzelf buiten spel zetten… . Ceci n’est pas une pipe.

Het voorstel omvat echter geen jota van enige direct democratische insteek dat inherent gekoppeld zou moeten zijn aan een parlementair burgerinitiatief.  De politici wensen duidelijk niet dat de burger het zou aandurven om een volwaardig wetsvoorstel te kunnen indienen, dat alleenrecht en initiatiefrecht wensen ze te behouden. Hiervoor is een grondwetswijziging (art.75) noodzakelijk.

Als het voorstel goedgekeurd en toegepast wordt dan zou meteen een verzoekschrift moeten worden ingediend tot wijziging van het reglement van de Kamer van Volksvertegenwoordigers wat het petitierecht betreft om tot een werkelijk Wetgevend Burgerinitiatief te kunnen komen.