De olifant danst

(’t Pallieterke, maart 2017)

“De man die de Indiase olifant laat dansen”, zo noemt zelfs het extreemlinkse blad De Wereld Morgen (lente 2017) de “rechtse” Indiase premier Narendra Modi. En dat was nog vóór de recente verkiezingen in de deelstaat Uttar Pradesh, die Modi’s partij een spectaculaire zege opleverden. UP telt ruim 200 miljoen mensen, met een dubbel zo grote bevolkingsdichtheid als het overbevolkte Vlaanderen. En om nog andere redenen was deze staande ovatie voor Modi, naast onverwacht, politiek zeer belangrijk.

Modi is sedert zijn jeugd militant van de hindoe-nationalistische zuil, waarvan de Bharatiya Janata Party (BJP) de politieke belichaming is. Voor die partij werd hij in 2001 premier van de westelijke deelstaat Gujarat, waar hij bijna meteen geconfronteerd werd met grootscheepse godsdienstrellen. Moslims hadden een treinwagon met hindoe bedevaarders in brand gestoken, en de 59 slachtoffers werden grootschalig gewroken. Uiteindelijk vielen er een 1100 doden, van wie driekwart moslims. Het is in India al vaker gebeurd, en een politicus van de sociaaldemocratische Congrespartij zou er mee weggekomen zijn, maar dit keer eisten de media en allerlei gesubsidieerde of vanuit het buitenland gesponsorde NGO’s Modi’s vel.

Zijn onverwoestbare reputatie van Hindu Hrdaya Samrat, “keizer van het hindoe hart”, heeft Modi toen verworven. Enerzijds greep hij onmiddellijk in en bedwong hij de rellen zo efficiënt als mogelijk. Dat hebt u niet in de media vernomen, waar Modi integendeel van niets minder dan “genocide” beschuldigd werd. Maar anderzijds boog hij niet voor de lasteraars. Over allerlei specifieke incidenten waarvoor hij verantwoordelijk gesteld werd, zijn processen gevoerd, aangespannen door Modi’s tegenstanders maar gewonnen door Modi. Zijn in de leugenpers zeer gevierde critici vielen één voor één door de mand eens ze aan een formele ondervraging onderworpen werden. Ondanks een vijandige centrale regering (Congres 2004-14) werd zijn naam over de hele lijn gezuiverd.

Het nam niet weg dat de VS-regering hem in 2005 de toegang tot het land ontzegde toen hij uitgenodigd werd om over Gujarats economische doorbraak te komen vertellen. Ook zijn eigen partijleiding trachtte af te blokken dat hij in 2014 de BJP-kandidaat voor het premierschap werd, maar de basis wist haar ertoe te dwingen. Zelfs op de vooravond van die verkiezing riep The Economist op om vooral niet voor Modi te stemmen, hoewel het hele zakenmilieu voor hem duimde; precies zoals het blad in 2016 fel pleitte tegen Donald Trump.

Modi’s klinkende kieszege in 2014, één week voor die van de N-VA bij ons, was dé grote trendsetter voor de populistische doorbraak in het VK en de VS van 2016. Ook Boris Johnson en Trump moesten zowel tegen de verenigde media als tegen hun eigen partijleiding opboksen. Zelfs DWM geeft toe: “De electorale aardverschuiving die Narendra Modi in 2014 in India teweeg bracht, kreeg nog geen fractie van de aandacht die blijft uitgaan naar de verkiezing van Donald Trump in de VS. Daardoor weten wij niet dat Modi qua electorale strategie diens perfecte voorloper was; al gedroeg Modi zich, vergeleken met zijn Amerikaanse evenknie, als een koorknaap”.

Modi, van zeer arme komaf en spartaans in zijn levenswijze, deed eigenlijk veel straffer dan Trump. Deze overwon tegen beschuldigingen van ocharme belastingontduiking en seksuele onwelvoeglijkheid, terwijl Modi tegen een wereldwijde reputatie voor massamoord moest optornen. Maar een winner is hij wel. Economisch is India nu het enige BRICS-land met hoge groeicijfers. Ook zijn campagnes voor onder meer algemene properheid en een toilet per gezin komen beter van de grond dan in India gebruikelijk was. Verder oogst hij veel steun met zijn beleid van nationale eenheid, tegen de langdurig opgebouwde kankercultuur van quota en voorrechten voor minderheden.

Het ideologisch gemotiveerde deel van zijn steunbasis, waaronder de campagnevrijwilligers, werden echter wat teleurgesteld. Precies zoals de N-VA bij ons zette hij het institutionele en culturele deel van zijn agenda (waaronder de afschaffing van de bestaande wettelijke discriminaties tegen de hindoe-meerderheid) in de koelkast, om de economie aan te zwengelen. Die was onder de vorige regering terug in het socialistische moeras terecht aan het komen, en Modi was de geknipte man om er weer vaart in te krijgen.

Toch gooit de BJP haar basis wat kruimels toe, symbolische wapenfeiten die tenminste het gevoel wekken dat de partij ideologisch nog op koers zit. Verder mag zij de haar vijandige media dankbaar zijn: die schilderen haar af als hindoe-fanatici, wat volstrekt niet met het feitelijke beleid klopt, maar bij de kiezers beter ligt dan de lauwe werkelijkheid. Alleszins zijn de hindoe-kiezers van UP in veel groteren getale gaan stemmen dan in het verleden, uitgesproken ideologisch en in blok. Daarmee hebben ze de BJP een historisch grote zege bezorgd: meer dan 80% van de zetels.

Read more...

Geen dubbele nationaliteit ? Een tweede stem.

Gelijk stemrecht voor elke volwassen burger wordt beschouwd als een van de grondbeginselen van onze democratie. Nog vindt men in Leuven op een gevel een gedenkplaat "Aan hen die vielen voor het algemeen stemrecht" dat de doden van 18 april 1902 bij een algemene staking herdenkt. Nochtans was het algemeen stemrecht voor volwassen mannen (althans vanaf 25 jaar) reeds ingevoerd in 1893 (de vrouwen dienden in België te wachten tot 1949). Maar het was geen gelijk stemrecht voor eenieder. Een bijkomende stem had onder meer wie veel belastingen betaalde (een wat bijzondere interpretatie van representation gebaseerd op taxation) of een diploma van hoger middelbaar onderwijs had. Wanneer men vandaag leest hoe vaak commentatoren na verkiezingen waarvan het resultaat hen niet bevalt, uithalen naar het feit dat dat het gevolg is van domme kiezers, lijken deze wel heimwee te hebben naar het laatste. Dat mensen met name bij referenda wel eens om andere redenen voor of tegen stemmen dan waar het in de stemming om gaat, lost men overigens niet op door hen over meer inspraak te geven en niet over nog minder.

Maar ook ons huidig systeem van algemeen enkelvoudig stemrecht geeft in werkelijkheid niet elke stemgerechtigde evenveel. Ondanks ons stelsel van evenredige verdeling van de te begeven zetels, kost een zetel in bepaalde delen van het land meer dan andere. Dat is voornamelijk een communautaire scheeftrekking, die wel te verklaren is (omdat zetels verdeeld worden volgens inwoners en niet volgens kiezers en noch minder volgens kiezers die effectief gestemd hebben) maar daarom niet goed te praten. Om die reden heb ik eerder verdedigd dat er gewoon een parlementszetel zou moeten worden toegekend voor een vast aantal stemmen (bv. 1 zetel voor elke 35.000 stemmen); voor inwoners die niet of blanco stemmen zouden de zetels dan 'leeg' blijven, wat me erg zinvol lijkt.

Maar er is nog een andere vorm van ongelijkheid, doordat sommigen op meerdere plaatsen kunnen kiezen voor vertegenwoordigingen van hetzelfde niveau en andere niet. Minstens sommige burgers van een EU-lidstaat die in een andere lidstaat wonen kunnen bij de verkiezingen voor het Europees parlement zowel voor lijsten van hun woonstaat als van hun staat van nationaliteit kiezen. En zoals pas nog is gebleken kunnen burgers met een dubbele nationaliteit deelnemen in vele gevallen aan nationale verkiezingen deelnemen in beide landen.

Dubbele nationaliteit heb ik nooit een gezonde zaak gevonden, al hangt de vraag hoe problematisch dit echt is mede af van de rechtsgevolgen die je al dan niet aan nationaliteit koppelt. Het Belgische recht heeft lang de dubbele nationaliteit zoveel mogelijk beperkt (zodat men tot 2007 zijn Belgische nationaliteit verloor zodra men een andere vrijwillig aannam), maar is de jongste decennia meegegaan in de mode van multinationalisme. Dit terugdraaien is minstens ten dele mogelijk, maar niet eenvoudig. In gevallen waar het andere land de afstand van nationaliteit weigert (probeer maar eens van de Marokkaanse of Turkse nationaliteit af te geraken), zou je met een verbod op dubbele nationaliteit ook straffen wie je voor zijn integratiebereidheid juist wil belonen. En omgekeerd zijn we niet totaal ongevoelig voor de wens van Vlamingen in het buitenland om een dubbele nationaliteit te kunnen behouden. Maar er is een andere maatregel die wel wellicht wél eenzijdig kunnen nemen, en die een onterecht voordeel van de dubbele nationaliteit compenseert. Geef eenieder die in België woont en enkel de Belgische nationaliteit hebben een tweede stem bij de parlementsverkiezingen. Daarmee worden ongelijke situaties ongelijk behandeld en dus fundamenteel de gelijkheid hersteld.

Matthias Storme

( deze column verscheen in Grondvest mei 2017 p. 6)

Read more...