Aanmerkingen bij Trump

De wereld is in shock sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Bij nader toezien gaat dat natuurlijk vooral om een groot deel van wie zich als wereldburger beschouwt. Voortgaande op wat zo al gezegd en geschreven wordt, barst op 21 januari (een nieuwe Amerikaanse president legt de ambtseed altijd af op 20 januari) de hel los, de duivels worden ontbonden, de concentratiekampen ingericht. Of minstens toch worden tienduizenden rechters, leraars, ambtenaren en militairen ontslagen en honderden of duizenden van hen gearresteerd. Zoals vaker in de geschiedenis speelt dat scenario zich echter niet af in het land waartegen zovele poco’s (naar ik lees gebruiken Vlaams-nationalisten dat woord steevast voor politiek correcten, dus zal ik het nu ook maar eens gebruiken) fulmineren, maar in een land waarmee we al jaren vele zoetere broodjes bakken, niet in de VS maar in kandidaat-EU-lidstaat Turkije. En de nucleaire fall-out van die Turkse dictatuur kankert intussen wel degelijk in onze samenleving. Het wordt dus uitkijken naar dat leger spionnen van de Republikeinen die vanaf einde januari allen die aan de kant van de Democraten stonden - dus zowel het hele establishment van politiek, media en middenveld - als terroristen zullen brandmerken en bedreigen. Voor het zover is, misschien toch enkele overwegingen bij de Amerikaanse politiek.

Vooreerst een opmerking over het kiessysteem. Clinton behaalde meer stemmen, vooral door de duidelijke meerderheid die ze haalde in de grootste staat Californië, maar het komt erop aan de meerderheid van de kiesmannen te verzamelen, die aangeduid worden volgens de meerderheid in elke staat (of soms per kiesdistrict binnen die staat). In een land dat zeer gejuridiseerd is, en waar nipte verkiezingsresultaten riskeren bij de rechter te belanden, zou het andere systeem tot enorme problemen leiden: nu kan men bij argumenten van fraude de hertelling beperken tot staten waar er zich een probleem zou hebben voorgedaan (die hertelling heeft in enkele staten plaatsgevonden en niets veranderd), in het andere geval zou de hertelling noodzakelijkerwijze in alle 50  staten (plus DC) moeten gebeuren. Ook zegt het totaal aantal stemmen in dit systeem niets over het totale aantal in een ander systeem: in staten waar men ervan uitgaat dat de meerderheid niet kan verschuiven, gaan zeer vele mensen immers niet stemmen, en dat is ook perfect rationeel. 

Vervolgens kan het nuttig zijn te weten wat een president in de Verenigde Staten kan en wat niet. De meeste mensen weten wellicht dat een president zijn veto kan stellen tegen beslissingen van het Amerikaanse parlement (zij het zeker niet altijd). Mag ik er omgekeerd aan herinneren dat de president omgekeerd geen wetten kan maken, al hebben presidenten wel geprobeerd om het parlement te omzeilen door middel van executive orders (Franklin Roosevelt was daarin de onbetwiste kampioen). Meer dan scheiding der machten kent de Amerikaanse grondwet een systeem van checks and balances, tegengewicht en dus samenwerking tussen van elkaar onafhankelijke instellingen. Parlement en president zijn er veel onafhankelijker van elkaar dan parlement en regering bij ons. Zeer belangrijk is wel dat het de president is die de federale rechters voordraagt, waaronder die van het Hooggerechtshof dat in zovele zaken in Amerika het laatste woord heeft. Over de graad van wereldvreemdheid van die rechters kan men van mening verschillen, maar hun macht is enorm. Toen een journalist bij ons vier jaar geleden na lang zoeken geen interviewpartner vond die ervoor wou komen zijn op de Republikeinen te willen stemmen (Romney was toen de Republikeinse presidentskandidaat) en uiteindelijk bij mij uitkwam, kon de man er maar niet van over dat volgens mij de hoofdreden om voor de ene of de andere kandidaat te stemmen moest liggen in het antwoord op de vraag wat voor soort rechters die zou benoemen. Wel, ook in 2016 was dit zowat de grootste inzet van de verkiezingen. Door het overlijden van de conservatieve opperrechter Antonin Scalia zijn er slechts 3 conservatieve rechters meer en 4 linksliberale, naast de middenmoter Anthony Kennedy. Een democratisch president had daardoor de macht voor decennia in handen van activistische linksliberale rechters kunnen leggen. De overwinning van Trump zal daar wellicht het evenwicht kunnen herstellen. Wat dat kan betekenen, leest U wel eens in een ander stukje van mij !