Wie saboteerde Doel 4? (Hoegin)

Op dinsdag 5 augustus werd Doel 4 in alle haast plots stilgelegd. Iemand liet de smeerolie voor de turbine weglopen naar een ondergronds reservoir, waardoor die turbine zware schade opliep. Hoe groot de schade precies is weten we op dit ogenblik nog niet, maar de VRT beweert alvast dat de schade zo ernstig is dat Doel 4 tot na de winter stil zal moeten liggen. Met als gevolg: allerlei speculaties in de pers over black-outs en brown-outs als het deze winter koud zou worden. Waar de pers echter uitdrukkelijk niet over wil speculeren is wie er achter de sabotage zou kunnen zitten.

De laatste week waren de media in Vlaanderen in ban van twee lekken: de besparingsplannen van de Vlaamse regering, en het lek in Doel 4. Voorlopig weten we voor geen van de twee wie er precies achter het lek zit. Voor het eerste lek is het aantal verdachten echter zeer beperkt: het moet iemand uit de Vlaamse regering geweest zijn. Voor het tweede lek is het aantal verdachten veel groter, aangezien enkele honderden werknemers in aanmerking komen.

Whodunit?

Je zou echter denken, zo'n sappig dossier, een echte whodunit, met de sabotage van een nucleaire centrale waardoor deze winter misschien wel duizenden gezinnen zonder stroom kunnen komen te zitten en de Vlaamse economie voor honderden miljoenen euro schade kan lijden, daar smíjten de nationale media zich toch meteen op om de dader te vinden en te duiden? Zeker als het dan nog in volle komkommertijd gebeurt, ook al is er dit jaar nog Oekraïne, Gaza en de IS in Syrië en Irak?

Zo herinneren we ons nog hoe Björn Soenens verleden jaar, bij wijze van spreken nog vóór de tweede bom ontploft was, al wist dat de daders van de aanslag op de marathon in Boston in de hoek van de Tea Party dienden gezocht te worden. Dat was er natuurlijk zo ver naast als maar mogelijk was. De huidige hoofdredacteur van het VRT Journaal heeft daarmee misschien zijn lesje geleerd zodat hij zich voortaan onthoudt van vroegtijdige en uiterst eenzijdige speculaties. Maar dat deze keer de volledige gilde van journalisten zich afzijdig houdt van elke mogelijke speculatie is toch wel zeer opvallend.

Veel schade, weinig gevaar

Wie kan het gedaan hebben? Allereerst: een ontevreden werknemer natuurlijk. Iemand die net een opslag geweigerd werd, zich voorbijgestoken voelt voor één of andere promotie, of misschien zelfs zijn ontslag gekregen heeft. Vermoedelijk is dit het nog meest waarschijnlijke scenario, want de schade is enorm zonder dat er echter ooit gevaar was voor een nucleair ongeluk. Perfect voor iemand die zich ferm op zijn teen getrapt voelt.

Andere mogelijkheid: een terroristische aanslag. Alleen: de sabotage kan bezwaarlijk spectaculair genoemd worden. Een kraan om smeerolie te laten weglopen openzetten is niet hetzelfde als met een mitrailleur enkele mensen in een Joods museum neermaaien, of een vliegtuig in een wolkenkrabber sturen. Buiten België valt er trouwens amper een kat op te speuren die ook maar de minste interesse toont voor het zaak–Doel 4. Een terroristische aanslag is dus eerder onwaarschijnlijk.

Anti-nucleair lobby

Derde mogelijkheid: een milieuactivist. Nog maar eens een nucleaire centrale kunnen stilleggen na al de scheurtjes en andere problemen van de laatste jaren is natuurlijk wel een grote opsteker, zeker op een ogenblik dat er stemmen opgaan om de sluiting van de kerncentrales een paar jaartjes uit te stellen. Maar anderzijds: wie ook maar enige verbinding heeft met de milieubeweging komt geen kerncentrale binnen, want werknemers worden daarop uitdrukkelijk gescreend. Bovendien toont deze sabotage niet aan dat kernenergie gevaarlijk is. Meer zelfs: als zou blijken dat de dader inderdaad een milieuactivist is, is de conclusie nogal snel gemaakt dat de anti-nucleaire lobby zelf gevaarlijker is dan kernenergie. Daarmee win je geen zieltjes, zeker niet op een koude winterdag wanneer iedereen in de kou en het donker moet zitten.

Is er een nog een vierde mogelijkheid? Tja. Als men de sabotage had kunnen verklaren als een nationalistische of racistische aanslag, dan zouden we het ongetwijfeld al lang in de pers gelezen hebben—als hoofdhypothese. Zolang we niet meer weten kan natuurlijk niets uitgesloten worden, maar dit wordt wel zeer vergezocht.

Verkeerd daderprofiel

Als er op dit ogenblik dus al iets te speculeren valt over wie het gedaan zou kunnen hebben, is er eigenlijk maar één hoofdhypothese: een ontevreden werknemer. En met als enige valabele nevenhypothese een milieuactivist. Het verklaart meteen waarom het in de pers zo oorverdovend stil blijft over mogelijke daderprofielen. De hoofdhypothese ligt teveel voor de hand, en is bovendien oersaai, terwijl de nevenhypothese helemaal «verkeerd» zit. Milieuactivisten zijn per definitie toffe jongens en meisjes, en kunnen in de pers altijd op veel sympathie rekenen. Zelfs over een Volkert van der Graaf wil de pers liever niet te veel onvertogen woorden kwijt.

Handrem op

Het verklaart ook waarom de politici van Groen duidelijk met de handrem op reageren op de problemen van Doel 4. Ja, ze vinden van zichzelf wel dat ze alweer gelijk hebben, want het is volgens hen altijd wat met die kerncentrales. Nu ja, met kolen- en gascentrales, windmolenparken en zonnepanelen eigenlijk ook, maar daar gaat het volgens hen niet over. Maar je voelt aan dat ze deze keer niet te hard van stapel willen lopen, want wie weet worden ze morgen wel geconfronteerd met een dader uit eigen kringen. Daarom ook dat er vanuit groene hoek niet te hard op tafel geklopt wordt om de dader te vinden, en dat ze met een bang hartje afwachten wat het aan de gang zijnde onderzoek nog zal opleveren.

Als paars-groen immers iets geleerd heeft, dan wel dat de Vlaming wel degelijk enige sympathie kan opbrengen voor ecologische partijen. Het agrarische zit trouwens in de Vlaamse volksziel ingebakken. Maar het mag ook niet te gek worden, zoals met het verbod op chocoladesigaretten, en het mag hem zeker geen cent kosten, zoals de ecotaksen. Als morgen dus moest blijken dat het een groene is geweest die de Vlaming deze winter misschien wel in het donker en de kou zet, zullen ze bij Groen blij mogen zijn dat de eerstvolgende verkiezingen er pas in 2018 aankomen. Het laatste woord over de sluiting van de kerncentrales is hoe dan ook nog niet gezegd.

Dit artikel verscheen op 20 augustus 2014 in 't Pallieterke.