Sociale “wetenschappen”

Diederik Stapel is door de mand gevallen. De bliksemcarrière van de briljante Tilburgse sociaal-psycholoog is naar de bliksem. Hij baseerde, zo is nu gebleken, zijn vaak erg mediagenieke besluiten op sterk gemasseerde en zelfs uit de duim gezogen onderzoeksresultaten. Hij is betrapt, maar de echte vraag is hoevelen van zijn collega’s het handiger aanpakken en decennia lang broodjes aap voor wetenschap verkopen.




Prof. Stapel (44) maakte naam met studies over normactivatie, “motivational processing”, zelfregulering, stereotypering, en vooral over de psychologie van het consumentengedrag. Hij leverde ideologisch wenselijke bevindingen, bv.: “In een rommelige omgeving zijn mensen eerder geneigd tot discriminatie (…) en denken meer in stereotypen.” Versta: de problemen met multiculturaliteit zitten niet diep, een kuisploeg volstaat om van een probleemwijk een “prachtwijk” te maken. Bij dat onderzoek werden overigens alleen autochtonen onderzocht, want allochtonen doen natuurlijk niet aan stereotypering of discriminatie.

Pas enkele weken geleden haalde hij nog de krantenkoppen met de bevinding dat vleeseters egoïstischer en “hufteriger” zijn dan vegetariërs. (“Hufter” is tegenwoordig vooral bekend als codewoord voor Wilders-kiezers.) Misschien wel juist, maar in dit geval gestoeld op gemanipuleerde gegevens. Collega Roos Vonk die de publicatie mee ondertekende, had het al vreemd gevonden dat Stapel geen naam vermeldde van een assistent die de rauwe gegevens bijeen gesprokkeld zou hebben, maar verklaarde hem nooit van fraude verdacht te hebben. Zij vreest vooral dat de sociale psychologie als discipline hierdoor in diskrediet komt.

Ze kan zich troosten met de zekerheid dat de wetenschappelijke status van dit soort studies hoe dan ook nooit erg hoog geweest is. Ondermeer omdat zoveel van hun vondsten zo ontstellend banaal zijn, bv. deze van Stapel: “Een vrouw die na het huwelijk de naam van haar echtgenoot overneemt, wordt beoordeeld als afhankelijker en minder intelligent dan een vrouw die haar meisjesnaam behoudt.” De maatschappijwetenschap zal nooit een maatschappelijke omwenteling teweeg brengen zoals de bouwers van de kerncentrale, de ruimteraket of de computer wel gedaan hebben. Zij geeft alleen een academisch tintje aan het soort inzichten dat sinds eeuwen aan de toog ontwikkeld wordt.


Toverstaf

In Vlaanderen is het wetenschappelijk aanzien van de sociale “wetenschappen” nog lager, omdat zij zo schaamteloos misbruikt worden voor politieke doeleinden. Wanneer er eens echt onderzoek gedaan wordt over hete hangijzers zoals de integratieproblematiek en de aantasting van het “sociaal kapitaal” door de Ueberfremdung, zoals dat van Marion Van San of Robert Putnam, dan bestaat de Vlaamse bijdrage in het bijeenharken van in jargon gegoten ontkenningen. Halfgeletterden komen immers onder de indruk van stadhuiswoorden en academische titels, tenzij de media helpen om de ballon te doorprikken. Maar de media hebben hier wel wat beters te doen dan kritische berichtgeving: zij dienen juist als megafoon voor de officiële lijn.

Neem nu deze, van prof. em. Luc Huyse: “Keer op keer produceert wetenschappelijk onderzoek cijfers die aantonen dat slechts een kleine minderheid van de bevolking de splitsing van het land wil”, namelijk hoop en al 15% van de Vlamingen. (“Het eindspel van N-VA”, DS, 8-11-2011) Het louter gebruik van het woord “wetenschappelijk” is voor mensen zonder wetenschappelijke vorming al een toverstaf om alle bezwaren mee plat te slaan.

Huyse plaatst zich daarmee in het reeds lange rijtje van professoren en journalisten die beter weten dan de kiezer zelf wat die kiezer met zijn stem “bedoelt”. Deze despotische visie op de democratie past uitstekend bij het profiel van hooghartigheid dat Huyse al zo lang cultiveert. Ze houdt in dat de kiezer te dom is om een stem uit te brengen overeenkomstig zijn eigen overtuiging, en bij ondervraging zijn stem inslikt. Met een goed gekozen vraagstelling kan men immers de indruk wekken van een “eigenlijk” andere mening. Zou men bv. de vraag stellen: “Wilt u burger zijn van een land waarin u grondwettelijk een tweederangsburger bent?”, dan zou blijken dat talloze kiezers van SP-a en Groen! helemaal niet pro België zijn.


Intieme overtuiging

De meeste kiezers van de N-VA en LDD en zelfs een flink deel van de VB-stemmers zouden, in Huyse’s woorden, “belgofielen” zijn, ondanks hun uitdrukkelijke keuze voor een minder dan belgofiel partijprogramma. Ook dat is maar een kwestie van vraagstelling: gaat het om sentimentele affectie voor het land waarin men opgegroeid is, dan hebben vele mensen nog iets met België, ook mensen die nuchter nadenkend tot de slotsom gekomen zijn dat het met dit land niet meer goed komt en dat een splitsing in ieders belang is. Op grond van die rationele overweging hebben die mensen in het stemhokje tegen België gekozen. Maar Huyse wil de door hem geminachte kiezers en niet-“wetenschappers” terugduwen in hun emotionele dimensie.

Het zal dus ook niet helpen als anti-Belgische partijen straks een volstrekte meerderheid halen: die meerderheid telt gewoon niet, ten eerste omdat volgens Huyse democratie niets met numerieke meerderheden te maken heeft (en de minorisering van de Vlamingen door grondwettelijke grendels dus niet ondemocratisch zou zijn), ten tweede omdat die meerheid alleen de uitgebrachte stemmen betreft en niet de intieme overtuiging. Men zou denken dat elke mens dé wereldspecialist is betreffende zijn eigen overtuiging, maar dat is zonder de “wetenschap” gerekend.

Stalin zei dat de politieke macht niet bepaald wordt door de stemmen, maar door het tellen van de stemmen. Belgicistische “wetenschappers” hebben dit nog wat verfijnd: wat het beleid moet bepalen, zijn niet de getelde stemmen, maar de interpretatie van de stemmen.