Is Wilders dan toch een fascist?

“Wilders is een fascist”, zegt Rob Riemen in zijn boek De eeuwige terugkeer van het fascisme. Riemen is een christelijk theoloog, die zich echter liever filosoof laat noemen, en stichter-directeur van de “culturele denktank” Nexus. Vooral is hij een onverbloemd elitist. Hij wijt de opkomst van wat in de media ondermeer “populisme” en “xenofobie” heet, en wat hij dus “fascisme” noemt, aan de “massademocratie”. Dat laatste is een laatdunkend woord voor wat iets dat ook een neutrale naam heeft, namelijk democratie. Als de elite het roer overlaat aan de massa, dan leidt dat tot fascisme.



Voor Riemen is het volk geen handelend wezen, het ondergaat slechts de effecten van het doen en laten van de elite. En die elite heeft nagelaten van de mens te “verheffen” tot “geestelijke waarden”. Ziedaar de volgens hem belangrijkste gelijkenis in voedingsbodem tussen het fascisme van de jaren ’20 en het “fascisme” van vandaag. De mens is in materialisme vervallen, denkt slechts aan zichzelf, is een gemakkelijke prooi voor wie afgunst en wantrouwen propageert: “Er is een ander type massamens ontstaan, dat niet in rationaliteit gelooft, dat zichzelf niet wil verheffen. Een verwend, agressief mensentype dat anderen de schuld geeft als het tegen zit.”

Herlees dat citaat nu eens: het klinkt als de klassieke christelijke beoordeling van het socialisme als leer van de plebeïsche afgunst. Als Wilders’ vroegere liberale partijgenoten hem vandaag iets kunnen verwijten, dan wel dat hij een stap in de richting van het socialisme gezet heeft, met zijn populistische verdediging van oude socialistische verworvenheden zoals het pensioen op 65 jaar. Wilders’ kiezers, net als die van nogal wat andere partijen, willen behouden wat zij hebben, liever dan zich te laten beroven van hun vrijheden (dat luik in Wilders’ islamkritiek negeert Riemen natuurlijk) en van hun goederen. Foei, hoe materialistisch die moderne massamens toch is.

Wie de moeite doet om authentiek fascistische bronnen te raadplegen, merkt dat juist de fascisten destijds een gelijkaardig discours hanteerden als Riemen nu. De kiezer van fascistische partijen was misschien een nurkse kleinburger vol wantrouwen tegen de moderne wereld, maar de fascistische militanten zagen zich als heroïsche dissidenten tegen ondermeer het materialisme. Zij wilden hun volk en zichzelf evenzeer “verheffen”, niet tot boekenwijsheid (daar hadden ze inderdaad een hekel aan) maar tot een onburgerlijke heroïsche bestaanswijze: “Groots en meeslepend wil ik leven.” Zij legden welbeschouwd de schuld voor het vermeende verval van hun volk niet hoofdzakelijk bij buitenstaanders maar bij henzelf, bij de eigen (om een term van de verbrande filosoof Martin Heidegger te gebruiken:) Verfallenheit. Zij wilden hun eigen volk een zweepslag toedienen om het wakker te schudden. Daarom staat de fascistisch retoriek bol van ideeën over “moreel réveil”, niet in preutse maar in heroïsche zin.

Daarmee is helemaal niet gezegd dat iedereen die zoals Riemen voor “verheffing” en “geestelijke waarden” pleit, meteen een fascist is. Maar omdat hij het is die met zulke goedkope vergelijkingen aankomt, zal hij zich toch deze moeten laten welgevallen. Zijn eigen uitgangspunt laat zich uitstekend samenvatten in deze woorden: “Wij zijn voor het scheppen van een elite. Geen geldelite, geen machtselite, maar een geestelijke elite.” Auteur? VB-stichter Karel Dillen. Het was geen partijstandpunt, en het VB is veeleer populistisch dan elitair, maar toch: Dillen, Riemen, zelfde strijd!

Volgens de theoloog is “fascist” voor Wilders geen scheldwoord maar een “objectieve benaming”, hoewel “lastig te definiëren”. Wat handig toch. Hij hoeft dus geen uitspraken van Wilders tegen de Joden, tegen de democratie of pro Hitler uit te vinden, noch Wilders’ gebruik van Hitlervergelijkingen ter ultieme veroordeling (Koran = Mein Kampf) weg te verklaren. Dat Wilders’ aanhang geen uniform draagt, is maar omdat ze “zo dom” nu ook weer niet zijn van hun kaarten op tafel te leggen. Opzichtig lopen soldaatje spelen was toch hét herkenningsmerk van fascistische bewegingen? (Eigenlijk niet: in het interbellum koketteerden álle ideologische bewegingen met uniformen, maar zover reikt Riemen’s historische kennis niet.) Ja, veegt hij dat bezwaar van tafel, maar de fascisten zijn slimmer geworden, ze laten vandaag nog niet zien wat ze morgen gaan doen.

Dat Wilders’ partij geen geweld gebruikt, is evenzeer bedrieglijke schijn, want eigenlijk stuurt hij daar wel op aan: „Hij scheldt, hij wijst zondebokken aan. Daardoor raken mensen gefrustreerd. Dat is een voedingsbodem voor geweld en roept agressie op.” Wat hij hier onwillekeurig toegeeft, is dat het geweld van Wilders’ tegenstanders zal komen, zoals bij Pim Fortuyn en Theo Van Gogh. Dat mensen voor Wilders en gelijkgezinde politici stemmen, komt niet voort uit een drang naar geweld, maar juist uit vrees voor het geweld dat door een expansie van de islam onafwendbaar lijkt te worden.

Trouw-commentatrice Elma Drayer (“Frappant, hoeveel de beide heren op elkaar lijken”, 11-11-2010) vat deze citaten van Riemen zo samen: “Toch knap. Je beschrijft een verschijnsel, en bij elk punt dat niet klopt zeg je snel dat het, nu ja, nóg niet klopt. Wacht maar af.” Ja, om zich “filosoof” te laten noemen, zal Riemen eerst nog wat leergangen logica moeten doorlopen. Net nu de meeste Nederlandse politici en zelfs onze VRT er vrede mee nemen, Wilders’ PVV als “de anti-islampartij” te beschrijven en de grote woorden uit WO2 terzijde te laten, verlaagt de doorluchtige elitedenker zich nog eens tot die totaal uitgemolken ontwaarding van de politieke terminologie van toen.

Noteer echter dat ook Elma Drayer de helft van de propaganda tegen Wilders overneemt: “Al met al lijkt Riemens redeneertrant, ik kan het ook niet helpen, sprekend op die van de gewraakte partijleider zelve. Die meent op zijn beurt immers dat talloze gematigde moslims taqiyya plegen. Ze zeggen wel dat hun bedoelingen onschuldig zijn, en ze doen zich wel tolerant voor, maar dat moeten wij vooral niet vertrouwen. Krijgen ze straks de kans, dan laten ze hun ware gezicht zien. Wacht maar af. Beide heren scheppen aldus een maatschappelijk klimaat waarin je mensen niet langer mag beoordelen op wat ze doen, maar op wat jij denkt dat ze van plan zijn te doen. Tamelijk vermoeiend. En tamelijk dodelijk in een democratie.”

Deze gelijkstelling van Riemens haatobject Wilders met Wilders’ alarmobject islam is volkomen vals. Wilders en zijn getrouwen hebben vanuit hun ideologie geen enkele gewelddaad gepleegd. Kan dat van de islam ook gezegd worden? Dat Wilders ook die moslims wantrouwt die “nog” geen geweld gepleegd hebben, komt doordat zij alvast die ideologie hooghouden die talloze medemoslims wel reeds tot gewelddaden gemotiveerd heeft. Het doorprikken van islamsmoezen heeft nog niemand het leven gekost, tenzij dan onrechtstreeks de doorprikkers zelf (Theo van Gogh), en dan door toedoen van moslims. Het hele discours van criminalisering van Wilders en andere islamcritici leidt steeds weer moedwillig de aandacht af van het reële palmares van de islam. Dat blijft van een verachtelijke valsheid, ook wanneer het gedebiteerd wordt door een theoloog met een air van morele superioriteit.