Vlaanderen nog steeds even links, ook al wordt het rechtser (Hoegin)

Vlaanderen schuift steeds meer op naar «rechts». Klopt, want vandaag stemmen beduidend meer Vlamingen op liberale en rechts-nationalistische partijen dan pakweg een halve eeuw geleden. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat «links» in Vlaanderen «wegsmelt», zoals onlangs te lezen stond in het vijfde Gravensteenmanifest.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog stemde iets meer dan een kwart van de Vlamingen BSP. Vandaag stemt nog minder dan één Vlaming op zes op de verre opvolger de sp.a. Dat is een duidelijke achteruitgang, en de socialistische partij staat dan ook op een historisch laagtepunt. Als we echter abstractie maken van de communistische partij van toen en klein-links van vandaag, dan is het grote verschil tussen nu en de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog vooral dat de BSP toen het monopolie had op de linkse kiezer, terwijl dat voor de sp.a vandaag helemaal niet meer het geval is. Groen! vertegenwoordigde in 2009 ongeveer een derde van de linkse kiezers in Vlaanderen, en slorpte sindsdien nog SLP op. Of dat laatste ook enige betekenis heeft is natuurlijk hoogst onzeker, maar het reduceert natuurlijk wel de versnippering op links. Tellen we de scores van de drie partijen bij mekaar op, komen we nog steeds een eind boven de twintig procent uit. Dat is misschien geen topnotering, zoals uit de figuur van hierboven duidelijk, maar links stond er in de jaren zeventig nog slechter voor in Vlaanderen. Stellen dat links in Vlaanderen vandaag wegsmelt is dus waarschijnlijk voorlopig toch nog iets te kort door de bocht.

Read more...

The Power of Memory and Acknowledgement (Vladimir Bukovsky)

The fall of the Berlin Wall was welcomed with great enthusiasm as the end of the Cold War, the end of communism, and even the end of history. Twenty years later, we must admit we were too enthusiastic. Not only are there still communist regimes, but countries like Venezuela are joining that would-be-extinct camp. The worst scenario we could have imagined 20 years ago is happening in Russia today, where there is a march backwards, a revisionism or restoration process. Vladimir Putin, when he was president, called the end of the Soviet Union “the greatest geopolitical catastrophe of the 20th century.” I always believed that the emergence of the Soviet Union was the greatest geopolitical catastrophe of all time, but the current Russian leader thinks the opposite -- and acts accordingly.

Russian elections are no longer actually elections. I participated two years ago in the “presidential election,” which was not a presidential election. It was a game. What would they invent to disqualify you? I managed to hold on a little longer than most. The longest was Kasyanov. He managed to get two million signatures but was then told they were forgeries, including his own. They disqualified him. Other institutions of democracy have also been dismantled. The freedom of the press is symbolic. Particularly depressing is the return of political repression. Russia today has political prisoners. Even more troubling is the resurrection of psychiatric hospitals for repression. I thought we’d buried that forever. Luckily we managed to stop it in time, but we cannot guarantee that it won’t be renewed tomorrow.

This pattern of dictatorship, oppression, and lack of freedom of speech is rising not only in third-world countries, but also in Europe and the United States. Europe faces the emerging monster of the European Union, which looks suspiciously like the Soviet Union in many respects -- though admittedly only a pale copy. There are still no Gulags in Europe. If you look at what they are doing, however -- how they are developing their future structure -- you can see how it may go very badly. For example, just now they’ve managed to force Ireland to vote for the Lisbon Treaty, which is a substitute for the EU Constitution. The treaty was previously rejected by France and Holland, but it has now been slipped in through the back door.

What does the Lisbon Treaty include? Among all the symbols of the unitary state --the presidency, the emblems, the anthem -- it also creates Europol, the European Police Force. Naturally, being an old convict, my first interest is in what these police will be doing and what power they are going to have. Unfortunately, their powers will be sweeping. To begin with, they have diplomatic immunity. How do you like that? A policeman with diplomatic immunity can come in, take whatever he likes, beat you up, and you can’t even sue him. Europol will have the right to conduct extradition from one country to another without a court appearance. Furthermore, Europol will police us on 32 criminal counts, two of which are particularly interesting because they don’t exist in the penal code of any civilized country. One is “racism” and the other is “xenophobia.”

Of course, the authorities have already explained to us, in a very quiet manner, that those who might object to the immigration policy of the European Union can be accused of racism. And those who oppose the further integration of Europe can be charged with xenophobia. We can see now where the first European Gulag is going to appear. I doubt there will ever be camps, but I wouldn’t be surprised if those who don’t like their freedoms abridged are sent for psychiatric observation. In Britain, they already have a bureaucracy which will do exactly that. It is a joint operation of the Home Office and the Ministry of Public Health, and it will recommend people for observation in a psychiatric ward if they show any manifestation of extremism. As you can imagine, the definition of “extremism” is so subjective that anyone could be labelled “extremist” at any moment.

The European Union itself is becoming more and more bizarre. Each country that joins is supposed to adopt 80,000 pages of regulations and rules. This in itself is crazy, not least because the national parliaments are not given time to consider the regulations, but are just supposed to rubberstamp them. Some of these rules are incredibly strange, a case of bureaucracy gone mad. Several years ago, I was reading a new directive of the European Union which required all the owners of pig farms to supply their pigs with coloured balls in case the animals got bored. And this year I found another new piece of legislation which prohibits Europeans from killing horses and zebras. My immediate thought was, what about giraffes? Can we at least kill giraffes?

We are living in a mad house in Europe. They decided that we produce too much garbage. As a result, our garbage is collected only once every two weeks. In the summer, the bags pile up, the rats multiply, and the stench in cities is incredible. We try to protest, but what can we do? There is no mechanism in the European Union by which you can change their mind. We’re not electing them so we cannot sack them. They appoint each other -- exactly like the Politburo. The only elected part of the European Union is the European Parliament. The Supreme Soviet of the whole Soviet Union looks like a model legislature when compared with the European Parliament.

To begin with, it is huge -- something like seven hundred people. They don’t sit throughout the year but have only a couple of weeks each month in session. As a result, every member of the European Parliament has six minutes a year to speak in chambers. Yet they are paid incredibly fat salaries that are hardly taxed. They have a personal chauffeur and secretaries. They each have 100,000 Euros a year for extra-parliamentary activities. And all of this moves. At least the Supreme Soviet stayed in Moscow. One week a month, the parliament is in Strasbourg, the other weeks it is in Brussels. The bureaucrats working in the parliament are based in Luxembourg. The cost of just moving the whole thing must be astronomical.

The European Commissioners themselves have a life that any one of us would enjoy. Not only do they not pay taxes, they also have life-long immunity from prosecution. So they can steal whatever they like -- and they do. There was once a big scandal, so big that the entire commission had to resign. It was a theatrical gesture, though, because within two months the same people came back to occupy slightly different positions. It was like a deck of cards shuffled and dealt again. The next strategy for the European Union is to spread to the Middle East, and then to North Africa, and on and on -- until the whole planet is united under the EU. It reminds me of the Soviet Union. They couldn’t stop expanding. The moment they did they began falling apart.

It is all so similar to the Soviet Union that I wake up every morning with a feeling of déjà vu. The Cold War was a confrontation between liberal democracy and totalitarian socialism. It was an ideological battle, a war of ideas. And a war we never won. We never even fought it. We called it the Cold War but there was no war whatsoever. There was détente, improved relations, relaxation of international tension, peaceful coexistence -- but there was no Cold War. Most of the time, the West engaged in a policy of appeasement toward the Soviet bloc -- and appeasers don’t win wars. Because we didn’t win the Cold War, it isn’t over. We were given a chance to win in 1991.

To do it we needed a Nuremburg trial, but not a trial of people. In a country like the Soviet Union, if you tried to find all the guilty, you would end up with 19 million people, and who needs another Gulag? This isn’t about punishing individuals. It’s about judging the system. I spent a lot of time trying to persuade the Yeltsin government to conduct such a trial. Yeltsin finally said, “No.” The reason he had to say no was the enormous pressure he felt from the West not to have such a trial. I’ve seen the cables he received from all over the world, mostly from Russian embassies, explaining that local politicians and governments were vehemently against any trials or disclosure of crimes or opening of archives. Finally Yeltsin just gave in.

Because of documents I recovered, we now understand why the West was so against putting the communist system on trial. It is not only that the West was infiltrated by the Soviets much deeper than we ever thought, but also that there was ideological collaboration between left-wing parties in the West and the Soviet Union. This ideological collaboration ran very deep. For example -- and this brings us back to the European Union -- in the middle of the 1980s the European left parties talked to Gorbachev and explained to him that because it is difficult to organize socialism in one country, it should be done in all of Europe at once. Gorbachev agreed. They launched a project called “Common European Home,” which was, in essence, the precursor to the European Union.

Prior to 1985 both the Soviets and the European Left were very much against European integration. But after 1985, when both sides understood that socialism was in a deep crisis, they thought it would be a good device to “salvage socialism.” And in its last years the West was helping -- with all its power -- to retain, salvage, and support the Soviet Union. Not only did they give Gorbachev some 45 billion dollars (at that time a considerable amount of money), but they also helped him in diplomatic ways and every other way possible, even to the point that President Bush went to Ukraine in 1991 and tried to persuade the Ukrainians not to leave the Soviet Union.

Gorbachev’s supporters’ argument was very simple: we need a strong Soviet Union, because the collapse of socialism in the East would bring a crisis of the idea of socialismin the West. In order to save their own political privilege and position, they sacrificed all of us. They sacrificed our future and its democratic possibilities for an agonizing regime that was doomed anyway. And when it finally died, none of them ever expressed jubilation. I remember this puzzled me. The biggest monster on Earth had just died in front of us -- a monster that could have killed us all many times -- and there was no rejoicing. It was quiet. A European politician said, “Let’s say nobody’s a winner. Let’s call it a draw.” I was so angry that I planted a tree in my garden, in memory of the collapse of the Soviet Union. And it is still growing -- a very beautiful cherry tree.


Vladimir Bukovsky is momenteel als Senior Fellow verbonden aan het Amerikaanse Cato Institute. Van hem komt trouwens de uitdrukking "EUSSR" die ik zo graag te mond neem. Hij was een Sovjet-dissident en overleefde de goelags. Het artikel hierboven verscheen in de winter 2010-editie van "Cato's Letter", het kwartaalmagazine van het Cato Institute. Ik dacht dat dit de lezers van deze blog wel zou kunnen boeien. Een video van zijn gelijknamige lezing voor het Cato Institute in Washington D.C. kan ook online herbekeken worden.


In augustus laatstleden kreeg Vladimir Bukovsky uit de handen van Tom Palmer, Pierre Garello en de burgemeester van Aix-en-Provence in de tuinen van het Pavillon Vendôme de sleutels van de stad en de Paul Cézanne-medaille voor burgerlijke moed. Uw dienaar was erbij en wist er een foto met Vladimir Bukovsky te versieren.

Read more...

Nigel Farage zegt wat vele anderen denken(Vincent De Roeck)

Herman Van Rompuy verscheen deze week voor de allereerste keer in zijn nieuwe functie als Europees President voor het EU-Parlement in Brussel. Wat tot in het kleinste detail georchestreerd en voorbereid was, ontaardde evenwel in een grote rel. In het EU-Parlement zeggen alle grote groepen, op enkele minieme nuances na dan, immers exact hetzelfde. De meest rabiate Eurosceptische fractie, EFD genaamd, brak alle afspraken en stuurde haar leider, de politiek-incorrecte grapjas en uitermate sympathieke Britse jingoïst Nigel Farage (die steevast garant staat voor een gezellig avondje grappen en grollen in O'Farrell's of voor een hele resem gedurfde uitspraken op de meetings van "The Freedom Association" in Brussel), de arena in om Herman Van Rompuy tot op de grond af te breken. Het kot was natuurlijk te klein in de Belgische pers. Zelfs het VRT-Nieuws besteedde voor de verandering eens wat aandacht aan het EU-Parlement, maar voor een echte objectieve weergave moeten we zeker niet bij hen zijn.

Hierboven kunnen jullie de volledige speech van Nigel Farage herbekijken. Zoals zo vaak haalt hij een aantal zaken aan die 100% juist en terecht zijn, alleen de manier waarop laat hier en daar wat te wensen over. Let ook op de desinteresse waarmee een Herman Van Rompuy of een Guy Verhofstadt in het halfrond hangen, en op de ultra-zwakke reactie van Parlementsvoorzitter Buzek. Gelukkig dat er nog mensen als Farage zijn, want anders zou er in dit circus nooit gelachen kunnen worden. Groen lachen natuurlijk wel, wanneer alweer een industrie kapotgaat door Europese overregulering, of wanneer alweer een misbruik van miljoenen euro's belastinggeld boven water komt... De VRT kon maar niet vatten waarom een Brits politicus, iemand die trouwens meer kiezers vertegenwoordigd dan Labour of de LibDems, het nieuwe Europese opperhoofd en diens land van afkomst zo moest aanvallen en onderuithalen. Maar dat de VRT met twee maten en twee gewichten werkt, is natuurlijk al langer geweten.

Toen de VRT na meer dan zes maanden stilzwijgen eindelijk eens berichtte over de "Tea Party Movement" in de VS kwamen ze niet verder dan het tonen van enkele marginale rednecks die Obama met Hitler vergeleken en de Zuidelijke Confederatie uit de Amerikaanse Burgeroorlog verheerlijkten. Maar ook deze week droop de vooringenomenheid van de VRT weer van het scherm toen ze in hun CPAC-verslag eindelijk eens wat aandacht schonken aan Ron Paul en diens gigantische invloed op het conservatisme in de VS. De CPAC-gangers mochten dan al wel - geheel onterecht - afgeschilderd worden als een bende idioten en zonderlingen, als een zootje ongeregeld, toch is aandacht nog steeds beter dan de absolute radiostilte van de laatste twee jaar. Het blijft alleen hemeltergend dat de VRT het kennelijk de normaalste zaak van de wereld vindt dat zij anderen mogen beledigen en kleineren, maar niet dat anderen dat bij "die van ons" doen. Rumpy is een grap, dat weten we allemaal, en Farage zei uiteindelijk alleen maar wat vele anderen denken. Is dat nu zo erg?


* * * * * * * * * *

Tot slot hier nog enkele quotes die de essentie van de vermaledijde Europese Unie mooi weten schetsen:

- Bertolt Brecht: "Wäre es da Nicht doch einfacher, die Regierung Löste das Volk auf und Wählte ein anderes?"

- Thomas Jefferson: "Peace, commerce and honest friendship with all nations; entangling alliances with none."

- Filip Dewinter (in de "Jerusalem Post"): "Europe is like the Roman Empire - indulged, decadent, flooded with immigrants and unprepared to fight for its culture."

- Mark Steyn: "Europe by the end of this century will be a continent after the neutron bomb. The grand buildings will still be standing, but the people who built them will be gone."

- Margaret Thatcher: "We have not successfully rolled back the frontiers of the state in Britain, only to see them re-imposed at a European level with a European super-state exercising a new dominance from Brussels."

- Roger Helmer (in de "Daily Telegraph"): "It's time to recognize that the EU is beyond reform and deserves to be put out of its misery."

- Vladimir Bukowsky (goelag-overlevende): "Europe, I have lived in your future, and I did not like it."

- Winston Churchill: "We are with Europe but not of it. We are linked, not combined. We are interested and associated, not absorbed. And should European statesmen address us in the words that were used of old -- Shall I speak for thee to the King or the Captain of the Host? -- we should reply with the Shunamite woman -- Nay sir, for we dwell among our own people."

- Christian Engström (EP-lid voor de Zweedse Piratenpartij op een debat van Open Europe deze week): "When the Berlin Wall fell, we in Western Europe thought that the former Soviet countries were going to become like us, but things are going the other way around."

Read more...

Refuse to Shake Hands with a Woman and Get 6,000 Euros (Hugin)

Earlier this month, a 28 year old Muslim from Skåne was awarded just over 6,000 euros by a Swedish judge because he had refused to shake hands with a woman. One can wonder whether the woman maybe should praise herself lucky. After all, she wasn't convicted for racism for the simple fact that she thought she could shake hands with a Muslim man.

More than four years ago, Alen Malik Crnalic entered a course with the Swedish Public Employment Centre (Arbetsförmedlingen, AF) in order to find a job. In May 2006, he was on an interview in Älmhult for a trainee job as a welder, and during that interview, he refused to shake hands with the CEO of the company. The CEO happened to be a woman, and as an active Muslim, Alen Malik Crnalic says he's not allowed to touch women outside his own family. Apparently, he also avoided eye-contact with the CEO during the interview, and rather stared to the ground.

It should probably not come as a surprise that Alen Malik Crnalic didn't get the job. According to the company and the Public Employment Centre, he wasn't qualified for the job. Later he also lost his employment benefits. Alen Malik Crnalic didn't agree with that, and instead appealed the decision to the National Labour Market Board (Arbetsmarknadsstyrelsen, AMS). The Board rejected his appeal, but then it was picked up by the Ombudsman for Discrimination (Diskrimineringsombudsmannen, DO), and brought to court. There, the judge overruled the National Labour Market Board's decision, and awarded the man a 6,000 euro compensation. According to the judge, the claim by the man that he cannot shake hands with a woman because of religious reasons is valid. He should therefore have gotten the job even though he refused to greet the company's CEO, and the Public Employment Centre should not have canceled his unemployment benefits either.

Interviewed by the Swedish public broadcaster SVT, the CEO of the company repeated that the man didn't get the job because he simply wasn't qualified for it. She also added that she felt insulted by the man's behavior, since he shaked hands with everybody else during the interview except her.

The Ombudsman for Discrimination Katri Linna on her side welcomed the court's decision. In a comment, she said that it is unreasonable to cancel somebody's unemployment benefits simply because he refuses to shake hands with a woman in accordance to his religion and beliefs. According to her, Sweden is a multicultural country now, and has to accept that people have different ways to greet other people. One could wonder though what would have happened if the CEO had refused to shake hands with a Muslim job seeker because of her religion or beliefs, or where the discrimination would have been if the CEO had been Muslim and the job seeker a woman. To be honest, I'm not sure whether I should shake hands with Katri Linna if I would ever meet her, because you never know whether maybe it could be insulting to Muslim job seekers in Älmhult…

Somebody who certainly didn't agree with the judge's decision is the liberal conservative politician Bo Frank in Växjö. Asked for his comments, he says the female CEO should feel humiliated – and she does. In Sweden, people greet each other shaking hands, he says, and immigrants who want to live and work in Sweden should do that too. After all, integration is not just something for politicians and Swedes, but for immigrants too. The Sweden Democrats (Sverigedemokraterna) should not get a monopoly on what 90% of the Swedish people think, he added, and confirmed that he agreed totally with what Nalin Pekgul from the Social Democratic Women in Sweden (S-kvinnor) had said a day earlier on Swedish public television SVT. His remark that the Sweden Democrats are probably the ones the most happy with the judge's ruling was echoed many places in the press and on the Internet.

Read more...

Drie maal een open deur blijft een open deur

Republikeinse bedenkingen bij het zoveelste Gravensteenmanifest.

Vandaag, 22 februari, verscheen in De Standaard de verkorte versie van een nieuw “Gravensteenmanifest” van de hand van Etienne Vermeersch. Het vijfde al, zo telt men. Sinds Johan Sanctorum deze groep in 2008 verliet, omdat ze zich liet domineren door de reformistische strekking van Prof. Vermeersch (voor het behoud van een hervormd België, en dus eigenlijk het status-quo) is de autonomistische punch er blijkbaar helemaal uit. Onder de nogal enigmatische en wiskundig lichtjes absurde titel “Drie maal links is ook rechts” wordt ons nu vooral een nostalgische jammerklacht gepresenteerd over de teloorgang van links in Vlaanderen, eerder dan een zelfbewust, toekomstgericht onafhankelijkheidsdiscours.

De eerbiedwaardige nestor van de Groep blijft inderdaad steken in het 20ste eeuwse begrippenkader van een linkerzijde die voor de arbeider moet opkomen en een rechterzijde die het patronaat vertegenwoordigt. En stelt vast, wat we allang wisten, dat de links-progressieve bobo’s hun neus optrekken voor het werkvolk. Terecht stelt hij ook dat een versmallend intellectueel establishment in Vlaanderen zich blijft vastklampen aan de Belgische non-identiteit, in de hoop haar eigen vel te redden, maar dat is een open deur die al honderd keer werd ingetrapt. Zijn kritiek op de linkerzijde, dat die zich niet combattief heeft opgesteld tegen de neoliberale globalisering en het postmoderne marketingdenken, is ook al terecht, maar een stamp in een even grote open deur, ten nadele van de essentie,- namelijk dat de Belgische constructie niet meer te redden is, tenzij Vlaanderen opnieuw inlevert. En dat we ons nu moeten concentreren op het post-Belgische republikeinse debat: welk soort Vlaanderen willen we? Welk zijn de kernwaarden die de nieuwe natie in zijn grondwet moet inschrijven? Hoe willen we het verschil maken met het Belgische democratisch deficit en de bestuurkundige verloedering die rechteloosheid creëert, banken aan het buitenland uitverkoopt, smurrie in de rivieren drijft en treinen op elkaar doet botsen?

Men begint te vermoeden dat de Gravensteengroep gebukt gaat onder de privé-frustratie van enkele stokoude Belgen, die het Ancien Régime én traditioneel-links willen redden door datzelfde links (zeg maar: SPA en Groen) te hermobiliseren in een staatsreformistisch project. De Belgische meubelen moeten gered worden. Met Vlaams Belang, NV-A en het blauwe LDD zal het immers uit de hand lopen, beseft de professor. Hun aanhang spreekt in toenemende mate resp. de gewone man en vrouw, de middenklasse en de zelfstandigen aan, hetgeen betekent dat heel het traditionele Vlaams-Belgische politieke establishment op korte termijn irrelevant zal worden.
De vrees van Prof. Em. Vermeersch dat klassiek-links zichzelf de pas heeft afgesneden, is terecht én hopeloos achterhaald. De politieke herverkaveling in Vlaanderen wijst namelijk op een 21ste eeuwse paradigmaverschuiving waarin bv. een socialistische partij van de oude stempel als een levend fossiel moet worden beschouwd, iets uit de prehistorie. Wat voordien “rechts” werd genoemd, was veeleer een stigmatiserend etiket dan een politieke realiteit, want de drie V-partijen blijken zich te ontplooien tot een politieke diversiteit die quasi heel het electoraat dekt.

Het appèl naar klassiek-links om een grote staatshervorming te steunen, komt veel te laat, en het is te weinig. In de plaats daarvan moeten dringend alle intellectuele en academische krachten, heel de cultuursector incluis, in beweging worden gezet om mee te denken aan een pluralistisch republikeins project dat de Belgische puinhoop definitief moet doen vergeten. De Vlaamse publieke opinie is nauwelijks nog in een staatshervorming geïnteresseerd. Ze is al op weg naar de volgende statie, het eindstation, waarin solidariteit met Wallonië zal gedefinieerd worden als Europese ontwikkelingshulp. Met de kosten die we uitsparen door het ingewikkelde institutioneel complex op te doeken, moet daar zeker al een aardig budget voor vrijgemaakt worden, zonder dat de Vlaamse modale burger er armer van wordt.


Namens Res Publica, denkgroep voor Vlaamse onafhankelijkheid:

Julien Borremans
Frans Crols
Johan Sanctorum

http://www.respublica.eu.tt/

Read more...

George Leef over hoe een laks en naïef slavenvolk haar vrijheden langzaam en verzetsloos opgeeft

George Leef is als Amerikaans liberaal econoom verbonden aan de "Foundation for Economic Education" in Irvington, New York. Hij is voornamelijk bekend als boekenrecensent voor Amerikaanse libertarische publicaties zoals de "Mises Review", "The Freeman", "Reason Magazine" en de "Independent Review". Af en toe verblijdt Leef ons ook met een column in die tijdschriften of op de FEE-blog. Zo ook deze week. Leef buigt zich over de staat van de vrijheid in de Verenigde Staten en valt de personen aan die in hun slaafse laksheid en domme naïviteit al tevredenheid nemen met een halfvol glas vrijheid. Leef ziet het vrijheidsglas als halfleeg en weigert zich daar zonder verzet naar te conformeren. Meer nog, hij merkt in zijn "Freedom in America: Is the Glass Half-Full or Half Empty?"-column terecht op dat het net de personen zijn die de "kleine" inperkingen van onze liberale vrijheden klakkeloos aanvaarden eigenlijk de doodgravers van onze vrijheid en dito beschavingsvorm zijn.

It is an age-old question of perception. Show a person a glass with some liquid in it and ask, “Is it half-full or half-empty?” The importance of the answer depends on the interests of the person asking the question. If you owned a restaurant and wanted to skimp on the wine, you would rather your customers focused on what they are getting and not on what they aren’t. You won’t get many complaints if your patrons think that half a glass of wine is normal. (...) We are facing exactly that problem in America with respect to freedom. “Half-empty” people notice that a lot of freedom is missing. They are aware that they’re prevented by force of law from doing many things they would like to do, and compelled by force of law to do many others that they would prefer not to do. Most of those people also know that in the past there were far fewer restrictions on freedom than today; they sense that every year, the glasses contain less and less wine.

(...)

“Half-full” people, in contrast, rarely think about the government’s innumerable laws and taxes as deprivations of their freedom. They focus on what freedom they still have and regard it as enough. Just as restaurateurs prefer customers who see half-full glasses and are content with that, so rulers prefer citizens who are content with whatever freedom they choose to permit. For that reason, crafty rulers—and the form of government doesn’t matter—try to condition the people to think that they are enjoying the best possible state of affairs. Rulers want the people to believe that all the state’s numerous mandates, prohibitions, and confiscations are actually good; they’re done not to take away freedom but only to improve society. If you can get your citizens to look at things that way, they will be as docile as sheep.

(...)

A survey by George Mason University economics professor Daniel Klein helped me (a half-empty person) to see what’s going on. Klein had written critically about minimum-wage legislation, mentioning that such laws not only have adverse economic consequences but also abridge freedom—namely, freedom of contract. Imposing a minimum wage commands employers: Either pay each employee at least the legal minimum or else face prosecution. To Klein’s surprise a number of economists responded that they did not think that law has any important impact on freedom. Klein subsequently conducted a poll asking economists if they felt that minimum-wage laws were an attack on freedom. A majority of those who responded said that they regarded them as having little or no impact on freedom. (...) So here is a government mandate—do this or you’ll be punished—yet a majority of economists see no loss of freedom. An obvious explanation is that the minimum wage simply has no effect on professors. They are not the ones hiring low-wage workers.

Verder in zijn column geeft George Leef een hele resem voorbeelden van vrijheidsbeperkingen die de "half-full glass"-mensen schijnbaar probleemloos lijken te aanvaarden. De geïnstitutionaliseerde roof van een groot deel van iemands inkomen, beter bekend als belastingen. De erosie van de contractvrijheid door een wettig minimumloon, anti-discriminatiewetten, wettelijk vastgelegde arbeidsvoorwaarden en verregaande maatregelen die bepalen welk soort producten onder welke voorwaarden verkocht mogen worden. Leef staat ook stil bij bepaalde "kleine" vrijheidsinperkingen die de mensen zelfs actief ondersteunen. Het gaat dan niet enkel om anti-terreurmaatregelen, maar ook om anti-woekeraarswetten en zelfs om staatsverplichtingen om in de toekomst nog maar één bepaald soort spaarlamp te mogen gebruiken. Leef spreekt verder ook nog over het verplicht dragen van een gordel in de wagen, het verplichten van banken om iedereen een hypotheeklening toe te kennen, ongeacht de kredietwaardigheid van de persoon in kwestie, en het verplichten van een overheidsstempel op tal van documenten alvorens ze rechtsgeldig zouden zijn.

Skeptics may be thinking, “Okay, some peripheral bits of freedom may have been whittled away over the years, but the government would never deprive the people of any really important aspect of freedom.” Put aside the riposte that what one person thinks peripheral may be extremely important to another. I think that the “glass half-full” view most people apparently have puts all of our freedom at risk. Could we lose, say, freedom of the press the way we have lost other, “peripheral” freedoms? I think so.

(...)

“Half-full” people would probably fall for that since they focus on the freedom that’s left, not that which has been taken away. They’d never give a thought to the consequences of putting federal officials in a position, for instance, to harass those who write what the government does not want the public to read. With such a pro-censorship law in place, the baseline concept of what freedom means would adjust downward again. No, even the freedoms protected by the First Amendment are not secure. Nothing is if people only look at the freedom that’s left, not that which is being taken away. (...) Frederic Bastiat taught that people’s thinking is usually influenced by what they see, not what they do not see. His point is at the root of the slow death of freedom in America.

Read more...

Kouchner nam de correcte maat van Verhofstadt op (Hoegin)

Naar aanleiding van het opiniestuk dat Guy Verhofstadt eerder deze week in Le Monde liet publiceren, nam Bernard Kouchner even de maat op van de voormalige liberale kopman. «Je pense que le ridicule tue un peu, mais j'espère qu'il ira bien», aldus Bernard Kouchner, en daarmee werd Guy Verhofstadt pijnlijk op zijn plaats gezet.

Dat uitgerekend Bernard Kouchner het ballonnetje van Guy Verhofstadt doorprikte zal wel hard aangekomen zijn in Toscane. Bernard Kouchner is de mede-oprichter van Artsen zonder Grenzen (AzG), startte zijn politieke loopbaan bij de Parti Communiste Français (PCF), kwam daarna bij de Parti Socialiste (PS) terecht, vertoefde vervolgens een tijdje in de Parti Radical de Gauche (PRG) om toch maar weer te keren naar de PS, om dan uiteindelijk opgenomen te worden in de centrum-rechtse regering-Fillon van president Nicolas Sarkozy als minister van Buitenlandse Zaken. Kan je zo iemand dan beschuldigen van enggeestig nationalisme, ook al vindt hij het zingen van de Marseillaise blijkbaar geen misdaad tegen de menselijkheid?

Het is niet de eerste keer dat Guy Verhofstadt op zo'n pijnlijke en correcte wijze op zijn plaats gezet wordt. Yves Leterme deed het Bernard Kouchner al eens voor tijdens de verkiezingscampagne van 2007, met de dodelijke one-liner «Wie gelooft die mens nog?» Dodelijk, want die one-liner was niet alleen goed gevonden en op het juiste tijdstip uitgespeeld, maar vooral zo treffend. Met paars-groen en later paars alleen was de leugen aan de macht geweest, en iedereen wist dat. Sociaal-economisch werd er een sinterklaasbeleid gevoerd dat het een lieve lust was, een beleid dat alleen maar mogelijk was door de ekonomische boom waar de regeringen-Verhofstadt van konden profiteren. Zelfs de weinige maatregelen die op papier voor een reserve moesten zorgen, zoals onder meer het beruchte Zilverfonds, waren niet meer dan constructies op papier. De bevolking wist dat toen reeds, en vandaag beginnen zelfs journalisten het te geloven. De gevolgen van het rampzalige beleid van paars(-groen) laten zich echter nu pas echt voelen. Als men België vandaag het etiket «Griekenland aan de Noordzee» durft op te plakken, is dat in grote mate te wijten aan het beleid van Guy Verhofstadt.

Ook van de communautaire pacificatie onder paars-groen en paars geloofde de kiezer nooit een snars. Om veel meer dan het afkopen van de Franstaligen met veel Vlaams geld om Guy Verhofstadt in de 16 te dulden ging het uiteindelijk niet. En Brussel-Halle-Vilvoorde, waarvoor Open Vld-voorzitter Alexander de Croo vandaag een onmiddellijke en definitieve oplossing eist, kon door Guy Verhofstadt alleen maar tijdelijk opgelost worden met de hulp van wat niet meer was dan een leugen: het vervroegen van de federale verkiezingen. Alsof een kieskring plots wel in overeenstemming met de Grondwet zou zijn omdat de verkiezingen veertien dagen vroeger gehouden worden!

Laten we bovendien niet vergeten dat het precies de kieshervorming is die Guy Verhofstadt zo nodig moest doorvoeren die van die kieskring een akuut probleem maakte. Zonder de provinciale kieskringen waarmee hij zowel de CVP als de VU dacht te kunnen inpakken zou Brussel-Halle-Vilvoorde vermoedelijk nog steeds rustig verder hebben kunnen sluimeren, als een bizarre kieskring waar alleen enkele communautaire specialisten en hardliners van gehoord zouden hebben. Bovendien weten we vandaag dat Guy Verhofstadt bereid was tot zeer grote Vlaamse toegevingen om het zelfgeschaapte probleem te doen verdwijnen, en werd hij alleen maar tegengehouden door Geert Lambert onder directe instructies van wijlen Hugo Schiltz. De Franstaligen aan de onderhandelingstafel moeten zichzelf constant in de arm geknepen hebben om zeker te zijn dat ze het allemaal echt niet alleen maar droomden, want wie zou dat allemaal gedacht hebben van uitgerekend die man waarvan sommigen in de jaren negentig dachten (hoopten/vreesden) dat hij wel eens zo stout zou kunnen zijn België eigenhandig te splitsen?

Ziedaar dus de dubbele ramp die de regeringen-Verhofstadt voor Vlaanderen waren: sociaal-economisch een sinterklaasbeleid waarvoor nu de prijs betaald moet worden, en communautair een uitverkoop aan de Franstaligen, waarbij het allerergste slechts op het laatste nippertje nog vermeden kon worden door een politicus die door een groot deel van de Vlaamse beweging verguisd werd. Vergeten we daarbij trouwens niet de rampzalige eerste vreemdelingenregularisatie waar vandaag de «vruchten» van geplukt worden en de stemming van het migrantenstemrecht, om over het veiligheidsbeleid («subjectief onveiligheidsgevoel») nog maar te zwijgen.

Misschien bracht de man tenminste voor zijn eigen partij dan toch een periode van voorspoed? Vóór Guy Verhofstadt definitief aan het roer van de liberale partij kwam, toen nog PVV, was de partij nog maar één keer door de magische grens van de twintig procent gebroken: bij de verkiezingen van 8 november 1981. In de loop van de jaren negentig tilde hij de partij ver boven die grens, om op 18 mei 2003 het absolute toppunt te bereiken met een score van 24,4%. Sindsdien is het echter spectaculair bergaf gegaan met de VLD, later Open Vld. Verleden jaar zakte de partij zelfs opnieuw onder de vijftien procent, wat geleden was van de verkiezingen van 17 april 1977. Voor nog slechtere resultaten moeten we al terug naar de vroege jaren zestig en daarvoor.

Betekent dit dat het liberale gedachtegoed er met Guy Verhofstadt netto op achteruit is gegaan in Vlaanderen? Neen, want 2007 was het eerste jaar waarin meer dan een kwart van de Vlaamse kiezers voor een liberale partij stemde. De laatste zestig jaar is de aanhang van het liberale gedachtegoed gemiddeld met 0,22% per jaar gestegen, en voorlopig is van een kentering nog geen sprake. De erfenis van Guy Verhofstadt op dat vlak is echter dat zijn beleid ervoor gezorgd heeft dat een derde van de liberale kiezers vandaag voor een andere partij dan de Open Vld stemt, namelijk Lijst Dedecker. Die partij zet zich duidelijk af tegen de Open Vld, en dat het zover is kunnen komen, is een duidelijke strategische en politieke fout geweest van de VLD-top, waar Guy Verhofstadt zo niet alles, dan toch wel heel veel te zeggen had.

Nu is het niet helemaal abnormaal dat mensen zich afscheuren en een eigen partij oprichten. Maar na de instroom van de jaren negentig vanuit zowel VU als CVP, volgde een hele reeks afscheuringen van de VLD na 2000. Eén van de eersten in het rijtje was Veilig Blauw van Leo Govaerts, daarna het Liberaal Appèl van wijlen Ward Beysen, vervolgens VLOTT van Hugo Coveliers, en uiteindelijk dus ook Lijst Dedecker van Jean-Marie Dedecker (na een korte omzwerving via N-VA). Het enige teken dat nog duidelijker aantoont dat er in het huidige decennium iets fundamenteel fout is gegaan met de VLD of Open Vld als liberale partij, is de quasi-halvering in stemmenaantal. Besluit: ook voor zijn eigen partij is Guy Verhofstadt netto een ramp gebleken.

Hoeft het dan te verwonderen dat na het afwerpen van zowel de Vlaamse als de liberale gewaden van de jaren negentig, ook België stilaan te klein is geworden voor het genie van Toscane, en hij zich nu wil opwerpen als dé Europese denker en filosoof van de éénentwintigste eeuw? Naar het schijnt werkt hij nu naarstig aan een opus magnum. Wie dacht dat de Burgermanifesten Guy Verhofstadts opus magnum waren, is er dus aan voor de moeite – tenzij dit dan zijn open maius zou worden. In dat «opus maius» is hij volgens de geruchten van plan uit te leggen hoe kosmopolitisch, multicultureel en multi-etnisch Europa in de negentiende eeuw wel was, en hoe kerktorennationalisten van het slag van een Bernard Kouchner en tribalisten van het niveau van een Bart de Wever dat aards paradijs verstoord hebben met hun enkelvoudige identiteit. Iets zegt me dat hij vooral de Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije zal ophemelen als hét archetype van de utopische multiculturele multi-etnische staat, ook al hadden de vele volkeren die het voorrecht genoten deel te mogen uitmaken van die Dubbelmonarchie zelf weinig of geen keus. Overigens niet de enige gelijkenis met tegenpool Joegoslavië, want het startschot van Eerste Wereldoorlog, één van de bloedigste oorlogen die ons continent gekend heeft, werd niet toevallig precies in een achterhoek van die Dubbelmonarchie gelost. Het wordt interessant om lezen hoe Guy Verhofstadt dát zal weten in te passen in zijn multicultureel multi-etnisch plaatje.

A propos kosmopolitische, multiculturele en multi-etnische staten, hoop ik van harte dat één of andere journalist bij de publicatie van dat «opus maius» het lef zal hebben Guy Verhofstadt de vraag voor te leggen of de onafhankelijkheidsverklaring van Congo in 1960 dan in se niet betreurd dient te worden. Stel je voor wat voor een kosmopolitische, multiculturele en multi-etnische staat het federale België had kunnen worden met niet alleen een Vlaams, Brussels en Waals gewest, maar bovendien ook een Congolees, Rwandees en Burundees gewest? Met misschien wel een kieskring Brussel-Halle-Lubumbashi erbovenop? En reflecteren in de Senaat! Ze hadden er in Oostenrijk en Hongarije een puntje kunnen aan zuigen, maar de vraag is natuurlijk maar of bijvoorbeeld een Joseph Kabila of Paul Kagame even opgezet geweest zouden zijn met zo'n constructie. Of zou Guy Verhofstadt het allemaal ook weer zo niet bedoeld hebben?

Om kort te gaan: veel meer dan interessantdoenerij met veel moeilijke woorden, wereldvreemde staatsconstructies en referenties naar dikke boeken die vooral chique moeten staan in het voetnotenapparaat of de bibliografie is dat Europees gedaas van Guy Verhofstadt niet. Als morgen ET aanklopt, zal hij wel een opus maximum willen schrijven over hoe interstellair die Azteken of Egyptenaren wel niet waren. Zou de wereld er trouwens niet veel beter uitzien als we allemaal een beetje meer marsmannetje zouden zijn, in plaats van met onze enkelvoudige menselijke identiteit en daarbij horend tribalisme mekaar de eng-nationalistische duvel aan te doen? En als ET zich niet snel genoeg aandient, kan hij misschien nóg verder in de geschiedenis terugkeren, naar de tijd toen de dieren nog spraken. Dat de os en de ezel, de bloemetjes en de bijtjes zich al maar klaar houden voor het geval hij zich ook in hen wil verdiepen!

Read more...

A Religious Strike in Norway (Hugin)

Last week-end, almost a thousand taxi drivers went on what could be called a religious strike in the Norwegian capital Oslo and neighboring municipality Bærum. Muslim taxi drivers parked their cars both on Friday evening and Monday morning as a protest against Wednesday's front page of the Norwegian tabloid paper Dagbladet. That day, the tabloid ran an article about some of the “dangerous” pages the website of the Norwegian security service PST links to, and illustrated that with a screen shot of a cartoon showing the prophet Muhammad as a pig trampling the Qur'an.

Let's not be naive: the tabloid Dagbladet knew very well that it would create a new controversy when it put the cartoon on its front page. By its very nature, this type of newspaper depends on shocking front pages. Just like its biggest competitor in the market, VG, you can't get Dagbladet delivered to your door every morning, but have to go out and buy it at a shop. Therefore, its front page usually carries a big fat title involving celebrities, sex and violence – if possible, all three of them together – but occasionally, politics or religion will do as well. Apparently, on 3 February, Dagbladet's best shot at getting as many copies as possible sold that day was to put the cartoon, which already caused a stir in the nineties of the previous century, on is front page.

Whether or not the 3 February edition of Dagbladet sold particularly well remains unclear, but it sure got plenty of attention. Attention is seldom a negative thing for a tabloid, but it may well be that Dagbladet got just a little bit more attention than it really wanted. On Friday evening, Muslim taxi drivers parked their cars in protest, and repeated their action once more on Monday morning. Some of the interviewed taxi drivers said they were Norwegian citizens, and therefore deserved respect. They also wanted to show how much power they have in today's society, and that Norway – in particular its capital Oslo – heavily depends on them. This is certainly true when it comes to low status service jobs like e.g. taxi driving and cleaning, where Muslim immigrants are heavily overrepresented. And they illustrated their point very effectively both on Friday and on Monday: both times their actions resulted in long queues near railway stations and other popular taxi stops. If they had involved all Muslim bus, train, subway and tramway drivers too, the Norwegian capital probably would probably have come to a complete standstill.

A question that could be asked is, whether this really was such a smart move by the taxi drivers. Certainly, when asked for their opinion, people in the long taxi queues expressed their sympathy for the taxi drivers, though certainly not all of them. I'm not sure what I would have said to an interviewer with a thousand angry taxi drivers in the background, if I was still planning to take a taxi later on. But during the last years, immigrant taxi drivers in Oslo have been hit by a series of scandals involving drivers running multiple licenses at the same time while still cashing in on welfare benefits. While they work multiple shifts in their taxis, huge luxurious houses – some qualify them as “castles” – were built in their home countries, usually Pakistan. Once they've managed to gather enough money, they leave the country before the Norwegian tax authorities find out what's going on. Needless to say, Norway has missed out on several millions of dollars of tax money money due to this sort of schemes. Remarkably, none of these scandals has ever resulted in a strike or protest whatsoever by immigrant taxi drivers.

Recently, another issue has been added to the controversies surrounding immigrant taxi drivers in Norway. As in many other Western European countries, there has been a lot of discussion in Norwegians press lately about niqabs and burqa appearing in the streets, and in general the control immigrant women from Muslim countries are subject too. As some of the participants in the still ongoing debate pointing out, this “moral policing” is often performed by Muslim taxi drivers, as many of them work during the evenings and nights and effectively can hold an overview over who's doing what where together with whom in their neighborhoods – and in effect the rest of Oslo too. I probably don't have to spell out to the reader exactly what the goal of this “moral policing” is, but it probably suffices to say that the picture drawn of taxi drivers in this controversy again wasn't a very pretty one. At least not as perceived by the vast majority of Norwegians, but this could of course be different in the eyes of the Muslim taxi drivers themselves. Anyway, not so many protests where heard, nor were there reports of strikes against the lack of respect.

I therefore doubt whether the Muslim taxi drivers, and by extension all immigrant taxi drivers, gained so much extra credit by their actions on Friday and Monday. In fact, as Per-Willy Amundsen, MP for the Progress Party (Fremskritsspartiet , Frp), the largest opposition party in the Norwegian parliament, pointed out, the strike was not only unacceptable, but also unconstitutional. Interviewed by commercial broadcaster TV2, he said that Dagbladet had the right to print the cartoon, and that the taxi driver's actions were in effect strikes against the freedom of press and opinion, which are guaranteed by the Norwegian constitution. He remarked that if these strikes should continue, they could have many consequences, e.g. with regards to the taxi licenses. It should be noted that the Progress Party shares power with the Conservative Party (Høyre), the other big opposition party in the Norwegian Parliament, in the municipal council of Oslo.

The religious strike by the taxi drivers wasn't the only protest against Dagbladet's printing of the cartoon. On Wednesday evening, what appears to be Turkish hackers brought down the website of the newspaper in a so-called DDoS attack. Eugene Brandal Laran from Dagbladet reported from his Twitter account that not only Dagbladet, but also its competitor VG, were hit by the attack.

Arfan Qadeer Bhatti, the first person in Norway that was brought to court on the suspicion of terrorism, called for a demonstration in the streets of Oslo for tomorrow, Friday 12 February. According to the Norwegian newspaper Aftenposten, he had expressed hopes on his Facebook account that the demonstration could remain peaceful. Another person who expressed hopes that the printing of the cartoon would not result into any violence was imam Malana-hafiz Mehboob-ur-Rehman, even tough he feared the worse after an, according to him, “disappointing” meeting with Dagbladet's chief editor Lars Helle about the matter. During that meeting, the chief editor of the newspaper had refused to offer his apologies to the imam.

In these matters, I always find it difficult to know exactly what these men are hoping for and what they are fearing, and whether or not they're trying to sow thoughts in the heads of potential demonstrators. Last year, Oslo saw its most violent demonstration in twenty years when demonstrators smashed windows and damaged other properties in the center of the city as a reaction to Israel's Operation Cast Lead on the Gaza strip. New violence in the streets of the Norwegian capital can therefore not be ruled out. However, we have to assume that the two are honorable man, and that they're sincere in their feelings.

The cartoon that Dagbladet used on its front page resulted in mass demonstrations, the burning of flags, and probably a suicide attack back in 1997, when a Russian immigrant in Israel, the then 28 year old Tatiana Soskin, had put it up all over Hebron. She had to appear in court, and was later sentenced to two years in prison. Lars Helle seemed not to be aware of the fact that it was the very same cartoon that he had put on his front page that caused the mass demonstrations in Hebron in 1997.

Read more...

Lang leve de filosoof Botul (vpmc)

Het is deplorabel maar waar. Wie meent dat er in de filosofie nooit eens gelachen kan worden heeft gelijk. En die eindeloze ernst en droefgeestigheid van filosofen gaat een mens op de duur tegenstaan.
Uitzonderingen op de regel zijn er altijd, zo leert ons de filosofie, en dus bestaan er ook grappige filosofen. Schopenhauer is een goed voorbeeld, maar Augustinus in zijn tijd kon ook geestig uit de hoek komen. En Baltasar Gracián niet te vergeten, al vermaande deze jezuïet juist diegenen die voortdurend geestigheden willen verkopen. Dan word je aan het eind niet meer ernstig genomen, waarschuwde hij. Er zijn nog voorbeelden te noemen, maar in het algemeen gesproken vormen filosofen toch een trieste, zeurderige bende, zelfs als ze het over hun zogenaamd vrolijke wetenschap hebben.
Dan is het avontuur dat de filosoof Bernard-Henri Lévy deze week overkwam een welkome afwisseling. Weliswaar gaat het bij Bernard-Henri niet om een geestigheid die hijzelf zo bedoeld had (waartegen Gracián immers waarschuwt), maar helaas om een onbedoelde beestigheid, een pure bêtise.
Zeker, de lezers hier weten dat BHL strikt genomen geen filosoof is, maar in de wereld rondom ons zijn er nog velen die denken van wel. Yves Desmet bijvoorbeeld loopt hoog op met de man, en als hij iets van hem hoort dan herhaalt hij dat ook, ook al werd er dertig jaar geleden al ernstig gewaarschuwd voor die jongen. Vidal-Naquet schreef in 1979 dat hij in hem niet méér zag dan “un médiocre candidat au baccalauréat”. Hij staafde dat met enkele afgrijselijke, beschamende, bloedstollende blunders van BHL, met feiten die deze man niet kent, zaken die hij verdraait. Maar misschien werd Vidal-Naquet niet op alle redacties goed gelezen.

Nu heeft deze BHL zonet weer een boekje gepubliceerd, en onvervaard neemt hij daarin niets minder dan de Aufklärung zelf op de korrel, meer bepaald dus Immanuel Kant.
Ik heb zijn boekje niet gelezen, het is er pas morgen, en ik weet bijgevolg niet of hij ook de modeterm “verlichtingsfundamentalisme” bezigt, maar aangezien BHL eerder al partij koos voor de UCK van de moslims in Bosnië Kosovo, en luidkeels Amerikaanse bombardementen op Belgrado afriep en goedkeurde (met even later applaus van Desmet vanzelfsprekend), zou de term althans van enige suite dans les idées getuigen.

In een boekje dat ik wél gelezen heb, lang geleden, en dat Pieter Bas heet, vertelt de auteur Godfried Bomans dat het onder studenten wel eens voorkwam dat laat op de avond in de sociëteit iemand uitriep: “Kant kletst!”, en dan veel bijval oogstte.
Iets dergelijks heeft nu BHL in Parijs ondernomen, maar helaas voor hem en voor zijn bewonderaars liet Bernard-Henri het niet bij een zatte kreet in een café.

Ter staving van zijn aanval op Kant zoekt BHL overigens steun bij een andere filosoof (op zich een eerbare en aanbevelenswaardige wetenschappelijke procedure), namelijk bij de relatief onbekende Jean-Baptiste Botul (1896-1947), auteur van o.m. La vie sexuelle d'Emmanuel Kant (conférences «retrouvées» par Frédéric Pagès), vertaald als Das sexuelle Leben des Immanuel Kant, een Reclamboekje. Deze auteur schreef nog meer werken, zoals Landru, précurseur du féminisme: Correspondance inédite, 1919-1922 en Métaphysique du mou, waarin hij de aard van het begrip “zachtheid”, of “weekheid” ontrafelt:
En 1938 Botul crée et explore le concept de mouïté. Il en tire des idées étonnantes, qui bouleversent la phénoménologie ambiante, sur l’Être, le néant, la charcuterie, le fromage, les seins des femmes, le transport des valises et les années trente.
In 1938 creëert en exploreert Botul het concept der weekheid. Hij komt tot verbluffende ideeën, die de doordeweekse fenomenologie overhoophalen, betreffende het Zijn en het niet-zijn, de charcuterie, de kaas, de borsten der vrouwen, het transporteren van valiezen en de jaren dertig.

Dat alles moet voor BHL zeer overtuigend geklonken hebben, en blakend van zelfvertrouwen schrijft hij over Kant het volgende:

Ou bien encore Kant, le prétendu sage de Königsberg, le philosophe sans vie et sans corps par excellence, dont Jean-Baptiste Botul a montré, au lendemain de la Seconde Guerre mondiale, dans sa série de conférences aux néo-kantiens du Paraguay que leur héros était un faux abstrait, un pur esprit de pure apparence - et cela à deux titres au moins: le concept de monde nouménal où s’entend l’écho d’une jeunesse spirite, vécue parmi les ombres et les limbes, dans un royaume d’êtres énigmatiques et accessibles par la seule télépathie; l’idée, ensuite, des catégories de l’entendement, la manie du transcendantal, l’obsession de catégories rigides fonctionnant comme un corset et qui semblent parfois là pour contenir une folie souterraine, donner forme au flux chaotique des sensations, faire barrage à la confusion mentale dont les biographes savent, aujourd’hui, qu’elle le menaçait plus qu’aucun autre - Kant, ce fou furieux de la pensée, cet enragé du concept, dont toute la Critique de la raison pure pourrait se lire, dans ce cas, comme le récit d’un drame intime, une autobiographie secrète et cryptée…Pourquoi est-ce que je dis tout cela ?...

Of nog Kant, de zogenaamde wijze van Königsberg, bij uitstek de filosoof zonder lijf en zonder leven, van wie Jean-Baptiste Botul heeft aangetoond, vlak na de Tweede Wereldoorlog, in zijn reeks voordrachten voor de neo-Kantianen van Paraguay, dat hun held een abstracte vervalsing was, een loutere schim en verschijning – en dat om minstens twee redenen: het concept van de noumenale wereld [Platoons-Kantiaanse term voor “idee”, een “Ding an sich”, dat we ons enkel geestelijk kunnen voorstellen, los van zijn zintuiglijke verschijningsvormen of fenomenen], waarin wij de echo kunnen horen van het spiritisme van zijn jeugd, die hij beleefde tussen schaduw en schemer, in een koninkrijk van raadselachtige wezens die zich enkel telepathisch lieten benaderen; vervolgens de idee van de categorieën der rede [van de ratio, het vernuft], de manie van het transcendentale, de obsessie met strakke categorieën die als een korset functioneerden, en die er soms enkel lijken te zijn om een ondergrondse gekte in toom te houden, om vorm te geven aan de chaotische stroom van gewaarwordingen, een dam op te werpen tegen die geestelijke verwarring, waar de biografen vandaag van weten dat deze hem meer dan wie ook bedreigde – Kant, die razende gek van de gedachte, die bezetene van het concept, wiens hele Kritiek van de Zuivere Rede je kunt lezen als, in dit geval, het relaas van een innerlijk drama, een geheime en versleutelde autobiografie …Waarom vertel ik dit alles? …

Ja, waarom vertelt BHL zoveel? .omdat hij niet wist dat zijn filosoof Jean-Baptiste Botul, een verzonnen personage was van een echte filosoof, en journalist bij de Canard Enchaîné, Frédéric Pagès* ?
Of misschien gewoon omdat hij zijn geparfumeerde bek niet kan houden?
_____________________

* «Il n’a jamais été établi explicitement que Botul n’a pas existé et il n’est donc pas à exclure qu’un jour, l’histoire rende raison à Bernard-Henri Lévy», commentait hier Frédéric Pagès.
"Er is nooit ondubbelzinnig aangetoond dat Botul niet bestaan heeft, en dus kun je niet uitsluiten dat op een dag Bernard-Henri Lévy van de geschiedenis gelijk krijgt", gaf Frédéric Pagès gisteren als commentaar.

Benêt Honteux de la Littérature

.

Read more...

Moeten bedrijven die staatssteun genoten hebben daar achteraf eigenlijk wel voor bestraft worden?

De crisis van de afgelopen twee jaar was er één zonder weerga, zo klinkt het althans in de pers, en enkel dankzij het doortastende overheidsoptreden en de massale staatssteun aan noodlijdende bedrijven kon het ergste vermeden worden. Vooral de banken waren lange tijd kop van jut omdat zij de crisis veroorzaakt zouden hebben en zij daarvoor beloond leken te worden met biljoenen euro's aan overheidsgaranties en bailoutgelden. Nu de eerste golf van de crisis achter de rug is, willen de overheden hun macht vergroten én hun geld recupereren. In vele landen wordt aan een bankbelasting gedacht, of aan een taks op speculatie, of aan (nog) hogere inkomstenbelastingen voor de rijkeren. Naast de plannen voor (nog) meer regulering en (nog) meer centrale planning in de economie, moeten de banken die staatssteun genoten hebben daar ook nog gestraft voor worden. In de Europese Unie was het Neelie Kroes die zich daar als uittredend Europees Commissaris voor Mededinging over gebogen heeft.

Neelie Kroes keurde tijdens de crisis de staatssteun van EU-landen aan hun nationale banken goed, ook al stond die haaks op de EU-verdragen, maar kwam daar achteraf op terug. Wat eerst als met "no strings attached" beschouwd werd, blijkt dat nu plots niet meer te zijn. Kroes eist dat banken die staatssteun genoten hebben in de EU in stukken gekapt en deels verkocht moeten worden. In haar ogen mogen banken in de toekomst nooit meer "too big to fail" zijn en de instellingen die tijdens de crisis in de problemen zaten, zijn vandaag de eerste die daarvoor moeten boeten. KBC moet haar nichemarkten (Centea en Fintro) opgeven en haar Oost-Europese dochters van de hand doen. ING wordt helemaal uitgekleed en gecastreerd door Kroes en haar diensten. Ook in de VS zien we trouwens een zelfde push naar een actieve overheid die de begunstigden van tijdens de crisis nu wil bestraffen. Zo worden de bonussen en lonen van de toplieden van die staatssteunbanken drastisch aan banden gelegd, tenzij ze de ganse bailoutgelden mét interesten zouden terugstorten. Goldman Sachs en Morgan Stanley waren de eerste om dat ook meteen te doen.

Als voorstander van de vrije markt heb ik mij mateloos geërgerd aan de laksheid waarmee de overheden met hun eigen staatssteunregels omgesprongen zijn en aan de gemakkelijkheid waarmee de overheden dachten beter te weten hoe zaken zouden kunnen lopen dan het spel van consumenten en producenten op de markt zelf. Ik vond mij terug in vreemd gezelschap want voor de allereerste keer in vele jaren verkondigde ik hetzelfde dan ultra-links. Samen hebben we ons verzet tegen de bailouts, tegen het socialisme voor de rijken. Toen het nieuws van Kroes' straffen mij bereikte, was ik eerst dan ook zéér tevreden. Het zou die banken leren en het "moral hazard"-element naar de toekomst verminderen. Wel had ik altijd nog enige reserves m.b.t. de predictibiliteit van deze maatregelen - de banken kregen eerst immers geld zonder randvoorwaarden en achteraf worden die dan "out of the blue" eenzijdig door Kroes en haar diensten opgelegd - maar al bij al was ik matig tevreden. Deze maand pakte de immer provocatieve libertarische econoom Sheldon Richman van de "Future of Freedom Foundation" echter uit met een heel andere kijk op deze situatie. Richman keert zich in zijn meest recente column immers resoluut tegen deze "straffen", en ook hij heeft hier zeker een punt.

"Getting in Deeper"
Sheldon Richman, The Freeman

In what the Wall Street Journal calls “a watershed moment for government intervention in the private sector,” the Federal Reserve announced that it will regulate executive compensation at all banks so they will not have incentives to take on too much risk. Meanwhile, the Obama administration said it would cut by half (on average) the compensation of the highest-paid people at the companies still on taxpayer life support. So here’s the puzzle: Is such government intrusion into the compensation process a good or bad thing?

Before answering, let’s remember that the taxpayers have been compelled to rescue lots of companies, banking and otherwise, over the last two years. The people’s exposure is immense. Neil Barofsky, special inspector general for Treasury’s financial sector rescue, says enormous surprise bailout costs will befall the country in addition to the $159 billion the Congressional Budget Office projects TARP will lose. Barofsky was referring to the cost of government borrowing and the potential cost of rewarding risky behavior.

Besides that, the Fed has been buying up billions of dollars in “toxic” (that is, worthless) mortgage-backed and other paper with money created from thin air. The new money threatens to ignite a monster price inflation when the banks begin to lend it. The impending dissipation of the people’s wealth at the hands of the Fed(eral Bureau of Counterfeiting) is another cost of the bipartisan government bailout of corporate finance. It’ll be a massive tax on the middle and working classes.

Well, then, shouldn’t the government have something to say about what goes on in those companies on the dole, executive pay in particular? It’s tempting to say yes, but I think the best answer is no. I’m not totally comfortable with that answer, but it seems better than the alternative.

First off, we must reject the propaganda that the Treasury and the Fed are acting as the taxpayers’ agents by taking control of corporate compensation. Nothing can be further from the truth. They are the taxpayers’ adversaries and are only looking out for themselves. After all, they are the ones that exposed the taxpayers to these huge liabilities in the first place.

Moreover, it’s not really the taxpayers’ money the politicians are looking out for. In real terms, it’s now their money by virtue of legal plunder. The Bush administration tried to sell the public on the bailout by suggesting that the toxic assets (or bank shares) acquired by the government might one day be resold at a profit for the taxpayers. But if the assets do sell for more than the government paid, will taxes be cut to reflect the profit? Fat chance. Politicians tend to spend every penny they can get their hands on—and then some. It is they who would profit, not the taxpayers. They ain’t us.

Another reason to oppose government conditions on bailout money is that they are likely to make things worse. I seriously doubt whether anyone at the Fed or Treasury is qualified to design compensation packages that would encourage just the right amount of risk, not too much or too little.

A third reason to reject this government intervention is that it will serve as a justification for further intervention. Pay czar Kenneth Feinberg already says he hopes the pay scheme will become a model for the rest of Wall Street.

My final reason for saying no to the pay czar and bank regulators is that I want to make sure that such bailouts never happen again. Maybe the people will be less likely to acquiesce the next time if they see the current corporate rescue as the plunder it is.

We can’t change the past. The bailouts happened. Now we have to deal with the consequences. We should concentrate on stripping government of the power to bail out companies in the future. We should also begin to fully separate State and banking. A good start would be to abolish government deposit insurance, which only lulls depositors into a false sense of security and creates the very systemic risk the regulators want to avoid.

Read more...

Het zelfvertrouwen van de CD&V (Hoegin)

«Het gaat goed met de CD&V.» Aan het woord is partijvoorzitster Marianne Thyssen in een interview met Knack verleden week. En inderdaad, de partij zit stevig in zowel de Vlaamse als de federale regering, mocht onlangs zelfs de Europese «president» leveren, en staat afgetekend voorop in de peilingen. Maar is dat zelfvertrouwen, dat op momenten zelfs grenst aan een zeker triomfalisme, wel helemaal terecht?

Wie niet beter weet, zou inderdaad denken dat het de CD&V tegenwoordig voor de wind gaat. De partij zit als enige Vlaamse partij zowel federaal als regionaal in de regering. Bovendien levert ze zowel de federale eerste minister als de Vlaamse minister-president – ja zelfs de Europese «president» komt uit de CD&V-stal. Volgens de laatste opiniepeilingen behoudt de partij trouwens afgetekend het marktleiderschap in partijpolitiek Vlaanderen, waardoor ze in de praktijk als incontournable beschouwd mag worden wanneer er nog eens een regering gevormd moet worden. Men heeft zelfs het lef de woordbreuk van 2004, 2007 en 2009 over de staatshervorming en Brussel-Halle-Vilvoorde vandaag te verkopen als staatsmanschap van de bovenste plank, en het immobilisme in de federale regering aan te prijzen als «rustige vastheid» of «samenwerkingsfederalisme».

Maar gaat het dan echt wel zo goed met de CD&V? Het blakende zelfvertrouwen van Marianne Thyssen steekt schril af tegenover het beeld dat de andere CD&V-figuren de laatste tijd hebben neergezet in de media. Neem nu een Vlaams minister-president Kris Peeters, die niet meer kan doen dan machteloos vaststellen dat Opel Antwerpen onherroepelijk dicht zal gaan. Of Hilde Crevits, die dag na dag in het journaal mag komen uitleggen waarom die E313 nog steeds niet hersteld is. Naar het schijnt zijn ook Jo Vandeurzen en Joke Schauvliege Vlaamse ministers, maar veel hebben we van hen nog niet mogen vernemen, tenzij dan dat de laatste graag al eens wat amateurtoneel meepikt. Ook federaal minister Inge Vervotte heeft nog niet veel van zich laten horen sedert haar heraanstelling, en Pieter de Crem lijkt zich vooral te specialiseren in het omtoveren van vliegtuigen tot stukken schroot. De enige die zich de laatste tijd positief heeft laten opmerken is Steven Vanackere, maar dan vooral omdat hij zich in Congo liet opmerken met een fris pintje in de hand – of was het maar een glas fruitsap? – bij Joseph Kabila, en Karel de Gucht het zo absoluut nodig vond daarover in een zondags TV-programma zijn gramschap te moeten halen.

Blijft nog over: Yves Leterme, federaal eerste minister en politiek met afstand dé tragische figuur van de laatste jaren. Zijn one-liner «wie gelooft die mens nog» was een voltreffer in 2007, maar sloeg op hem als een boemerang terug en is hem sindsdien blijven achtervolgen. Vandaag is die uitspraak echter amper nog van toepassing op hem, omdat hij eigenlijk niets meer zegt wanneer hij nog eens voor een camera verschijnt. Dat hij in verband met het sociaal overleg zowel de werkgeverskool als de werknemersgeit wil sparen is niets nieuws – dat is nu eenmaal een onderdeel van de grondvesten van de christen-democratie in Vlaanderen. Maar heeft iemand ergens iets opgevangen wat voor een mening van Yves Leterme kan doorgaan over de zaak-Daerden (in de Senaat), de zaak-Daerden (het revisiekantoor) of de maaltijdchequezwendel in enkele Waalse gemeenten? Zelfs de meest stuitende corruptie en PS-arrogantie kan bij hem niets meer losweken dan een nietszeggende commentaar ingewikkeld in een wollige taal waaruit men maar één ding kan concluderen: de man zit in de 16, en wil daar koste wat het kost zo lang mogelijk blijven zitten. En reken maar dat de PS een carte blanche herkent wanneer zij er een ziet.

Daar komt nog bij dat Jean-Luc Dehaene zich de laatste tijd een aantal keren heeft laten opmerken op een voor de partij nogal ongunstige wijze. Met de beide handen in de koekjestrommel van AB InBev gesnapt worden op het ogenblik dat er daar ontslagen vallen is voor de ACW-top misschien niet meer dan een beetje gênant, maar bij de basis van de partij moet zoiets toch hard aankomen. Dat hij ook bij Dexia niet bepaald naast de poen pakt schijnt men ondertussen al vergeten te zijn. Ook de schets voor een oplossing van het dossier-Brussel-Halle-Vilvoorde zoals die onlangs in de pers uitlekte zal bij menig CD&V-militant niet bepaald op applaus onthaald zijn. Het kartel met de N-VA was voor de CD&V-top waarschijnlijk nooit meer dan een middel om aan de macht te komen, maar bij de basis lag dat iets anders. Of die uitgelekte schets al dan niet authentiek is doet er daarom eigenlijk weinig toe: dat Jean-Luc Dehaene zo'n schabouwelijke «oplossing» zou durven voorstellen is hoogst geloofwaardig, en dat weet iedereen. Jean-Luc Dehaene is immers samen met Herman van Rompuy één van de moreel meest abjecte politici die Vlaanderen ooit heeft voortgebracht: de inhoud van een akkoord kan hem geen moer schelen, als hij er maar weg mee kan komen (en zijn postje kan behouden). Voor de gewone CD&V-kiezer en -militant moet het alweer een pijnlijke gewaarwording zijn dat N-VA-voorzitter Bart de Wever via de Vlaamse regering hun hoop in bange dagen is…

Dit leidt meteen tot de vraag: waarom stemt iemand voor de CD&V, en blijft dat zelfs herhaaldelijk doen? Gaat het om kiezers met een geheugen van een goudvis, die telkens weer denken dat het de CD&V deze keer echtig en techtig menens is met haar Vlaamse beloften? Of onderschatten wij de CD&V-kiezers, die immers voor de CD&V kiezen ondánks de Vlaamse beloften, omdat zij weten dat zij uiteindelijk toch weer de Belgische kaart zal trekken? In dat geval speelt de CD&V-leiding bij iedere verkiezing met vuur, want elke trouwe kiezer die zij weet te overtuigen van haar Vlaams verkiezingsprogramma, stuurt zij op termijn onvermijdelijk richting N-VA.

In dat opzicht staat de figuur van hierboven, met een overzicht van de verkiezingsuitslagen van de christen-democratie in Vlaanderen sedert WO II, in sterk contrast met de vaststelling van partijvoorzitster Marianne Thyssen in het interview met Knack. Een eenvoudige lineaire regressie leert immers dat de christen-democratie in Vlaanderen historisch een halveringstijd kent van ongeveer 40 jaar, en dat aan die historische trend voorlopig nog geen einde lijkt gekomen te zijn. Noch de verkiezingsuitslag van verleden jaar, noch de resultaten in de recentste opiniepeilingen geven immers een trendbreuk aan. Zet die historische trend zich voort, dan zakt de partij tussen 2011 en 2014 door de grens van de twintig procent, en gaat er vóór 2030 nog eens vijf procent van af. Een trend van meer dan zestig jaar buig je niet om met een geslaagde nieuwjaarsreceptie.

Gaat het dus goed met de CD&V? Eigenlijk niet, of beter: helemaal niet. En dat geldt zowel op korte als op lange termijn. Haar uitspraak heeft daarom ook meer weg van fluiten in het donker dan het weergeven van een reële stand van zaken.

Read more...

Rik Pinxten legt het ons uit (vpmc)

Wie nog op zoek is naar het bewijs dat De Standaard bereid is om gelijk wát af te drukken op zijn opiniepagina, als het maar uit een goede hoek afkomstig is, die kan hier zijn gading vinden. Aan het woord is prof.dr. Rik Pinxten, antropoloog en ook voorzitter van het Humanistisch Verbond als ik mij niet vergis. Deze intellectueel komt met een gewaagde stelling:

Opnieuw, ik heb het hier niet over de oplossing die juist zou zijn, maar enkel over de houding om met verschil om te gaan. Daarin zijn wij westerlingen echt niet goed. Dat heeft alles te maken met onze cultuur, en met het feit dat we zeer moeilijk kunnen omgaan met verschillen.

Wat ik daar in alle nederigheid nog aan zou willen toevoegen, is dat vele kinderen geen spruitjes lusten, en dat dat veel, zo niet alles te maken heeft met het feit dat zij geen spruitjes lusten.
.

Read more...

Vertoog over de metafysische grondslagen van de staat (De Anarcho-Kapittels)

I.Inleiding

1 december 2009 markeerde een zoveelste fase in het gestage ontwikkelingsproces van de staat; een instituut waarvan de wortels bijna reeds zo oud zijn als de mensheid zelf, maar wiens macht in het ochtendgloren van het tweede decennium van de eenentwintigste eeuw tot nooit gekende toppen weet te scheren. Met de datum van 1 december 2009 doelen wij natuurlijk op het roemruchte Verdrag van Lissabon (reeds in 1756 door ene Voltaire le désastre de Lisbonne gedicht…) dat officieel in werking is getreden, en een bescheiden Belgische ex-premier tot de hoogste regionen van het Europese machtsfirmament heeft gebracht. De bedoeling van deze bijdrage is allerminst om een technisch-juridische interpretatie van dit verdrag in kwestie te geven. Niet alleen zijn de competenties van ondergetekende ontoereikend, maar bovendien ligt dit niet in de lijn van bedoelingen van deze bijdrage. Ons onderzoek is dan ook eerder wijsgerig van aard: in hoeverre kunnen verdragen zoals het Verdrag van Lissabon geïnterpreteerd worden als verdere opmars van de staat (en transnationale instellingen als de Europese Unie)? Meer algemeen kan deze vraag geformuleerd worden als een vraag naar de wijze waarop de staat zich sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog verder wist te ontplooien. Het antwoord op deze vraag is vervolgens opnieuw ingebed in de volgende (kentheoretische) vraagstukken:

a)Bestaat er zoiets als ‘de staat’? Hoe moeten wij de staat epistemologisch benaderen? Kan de staat opgevat worden als een ontologische realiteit?
b)Indien de staat géén ontologische realiteit blijkt de zijn, hoe weet zij zichzelf dan te legitimeren?
c)Wat zijn de gevolgen van de toenemende staatsgedachte voor het menselijk (samen)leven?
d)Indien blijkt dat de invloed van de staat nefast is voor het menselijk (samen)leven, hoe kan de staatsgedachte dan overwonnen worden?
e)Gezien (d), bestaat er nog de mogelijk van een teleologische geschiedenisfilosofie, en zo ja, wat zijn hiervan dan de mogelijkheidsvoorwaarden?

We willen ons doorheen deze Odyssea naar de oorsprong van de staatsgedachte dan ook alvast excuseren voor de misschien wat misleidende titel. Het instituut van de Europese Unie is slechts een, zij het wel exemplarisch, voorbeeld van de moderne manier waarop de staat zich vandaag de dag opdringt aan het menselijke individu, en in zijn dagdagelijkse bestaan alomtegenwoordig lijkt te zijn. Ons onderzoek zal dan ook zeker niet aanvangen bij hoger genoemde datum van 1 december 2009, maar echter vele eeuwen terug, waarbij al snel duidelijk zal worden dat zowel metafysische als politiek-filosofische vooronderstellingen doorheen de geschiedenis van cruciaal belang zijn geweest, en dit overigens nog steeds zijn, bij de manier waarop de staat zichzelf presenteert en legitimeert.


II.Mogelijkheid of onmogelijkheid van een ontologisch fundament voor de staat

Binnen de sociale wetenschappen heeft er altijd al een grote dichotomie bestaan tussen de vertegenwoordigers van een ontologisch individualisme, versus de pleitbezorgers van een ontologisch holisme. Beide posities gaan uit van fundamenteel verschillende opvattingen waarmee het menselijk intellect de werkelijkheid kan opvatten: de holist zal stellen dat de enkeling in feite niets is zonder het geheel en dat het geheel – hetzij de familie, de samenleving of de staat – ontologisch prioritair is aan het individu. Het individu wordt dan ook vakkundig weggesneden uit het observatieveld van de holist: zijn intenties en handelingen zijn op macroscopisch niveau van geen tel, en derhalve waardeloos voor de sociale wetenschappen. De sociale wetenschappen zijn zeker in de beginfase van hun ontstaan aan het einde van de 18de eeuw sterk beïnvloed geweest door dit ontologisch holisme, niet in het minst door de invloed van de Saint-Simonisten en het revolutionaire klimaat in Frankrijk van na 1789 waarin begrippen als Fraternité en Citoyenneté een centrale positie bekleedden.

Het ontologisch individualisme ziet de samenleving alleen maar opgebouwd uit individuele entiteiten. Dit individualisme kan op zijn beurt in twee hoofdstromingen worden opgedeeld: enerzijds een mechanistisch individualisme, en anderzijds een organisch individualisme. De eerste positie, zoals o.a. verdedigd door Herbert Spencer, vergelijkt het individu met een fysisch partikel dat vluchtige relaties aangaat met anderen, maar die banden kunnen echter ook even snel worden afgebroken. Belangrijk hierbij is dat het mechanistisch individualisme een nominalistische positie bekleedt in het universaliëndebat: men kan onmogelijk een essentieel attribuut toewijzen aan een individu. Slechts equivocaal, hooguit conventioneel spreken is mogelijk wanneer iets geprediceerd dient te worden over het individu, en zeker wanneer het aankomt op een beschrijving van sociale instituties. Vandaar dat mechanistisch individualisten als Spencer het bestaan van deze sociale instituties slechts kunnen ‘postuleren’ als het gevolg van willekeurige ‘evolutie’.

Tot slot is er nog die tweede branche binnen het individualisme, die ook de positie vormt die wij zullen verdedigen. Deze positie is het organisch individualisme, en gaat in wezen terug op de Aristotelische substantieleer. Hoewel het onmogelijk is instituten als families, culturen, naties en staten te ‘reïficeren’, is het niettemin mogelijk aan het menselijk individu essentiële kenmerken toe te schrijven die zich met noodzaak zullen veruitwendigen, en het individu in staat stelt intersubjectieve relaties aan te gaan. Het organisch individualisme kan dan ook het best vergeleken worden met een Leibniziaanse monadologie: de monade (of ‘zijnde’) vormt niet zomaar een willekeurig fysico-chemisch partikel, maar herbergt een stuk van de werkelijkheid in zich. Op die manier is ieder individu, en dus enkel het individu, ook constitutief voor de uitbouw van de sociale werkelijkheid. Zaken als staten, families en culturen vormen dan ook complexe fenomenen die in hun constitutieve elementen dienen te worden ontleed, maar anders dan bij het mechanistisch individualisme, worden deze instituten zeker niet afgedaan als ‘mystificaties’: in het axioma van het menselijk handelen ligt immers besloten dat hij tot intersubjectieve actie kan overgaan teneinde zijn doelen te realiseren. Die doelen dienen trouwens niet noodzakelijk louter economisch van aard te zijn (ziehier hoe een instituut als ‘de vrije markt’ ontologisch dient te worden verklaard vanuit het individu, en dus niet een wereld-op-zich van technisch vernunft is zoals vele marxisten en holisten proberen voor te houden!), maar kunnen ook louter affectief (het gezin) esthetisch (cultuur) of idealistisch (de staat) van aard zijn.

Het methodologisch-ontologisch (organisch) individualisme is tot nog toe vanuit een louter descriptieve invalshoek benaderd. Uit het menselijk handelen en de menselijke drang naar socialiteit vloeien immers zowel instituten als de vrije markt, de burgerlijke samenleving (‘civil society’) alsook de staat voort. Hiermee is echter nog geen normatief oordeel geveld over de wenselijkheid van deze instituten. Dit is de taak van filosofische disciplines als de ethiek en de rechtsfilosofie. Zonder hierop dieper te kunnen of te willen ingaan, kan vanuit rechtsfilosofisch standpunt echter gesteld worden dat de staat een onrechtvaardig instituut is. De rechtsfilosofie maakt deze claim, door de methodologisch individualistische substantieleer te radicaliseren, en de menselijke essentie in de redelijkheid te plaatsen. Dit houdt echter in dat het vocabularium dat de staat hanteert en alle recht wenst te reduceren tot ‘wetten’ louter een ideologisch instrument is ter verantwoording van een of ander zogenaamd ‘beleidsplan’. In die zin is de staat niet louter een ‘onrechtvaardig’ instituut, maar vooral een onwaarachtig instituut, omdat het zelfs de filosofische zoektocht naar de waarheid niet erkent. Want opdat waarheidsproductie nog maar mogelijk (!) zou zijn, moeten mensen als gelijken worden beschouwd. Eén van de eerste premissen waarop de staat steunt is de fundamentele ongelijkheid van mensen, en hun reductie tot burgers, i.e. onderhorigen aan een set van (ideologisch gelegitimeerde) wetten en regels die niet ter discussie mogen staan (tenzij middels een verkapte ‘democratische’ weg)

De werking van de staat is dus nauwelijks verschillend met de manier waarop een criminele bende aan de slag gaat. Vooral de gelijkenis met een terreurorganisatie is frappant, omdat ook deze expliciet handelt in naam van deze of gene ideologie (in naam van het communisme, Allah, dierenrechten,…). Aan het begrip “Ideologie” kleeft dus een ranzige bijsmaak, die zich ver weet te distantiëren van de waarheid, maar in het slechtste geval wel pretendeert een universele geldigheid te bezitten. Het begrip ‘ideologie’ en de kritiek hierop is in de geschiedenis der wijsbegeerte wellicht het bekendste geworden door de geschriften van Karl Marx, en we moeten inderdaad toegeven dat sommige van zijn analyses wel houd snijden. Zo klopt de marxistische analyse van de 19de eeuwse staat als instituut ten dienste van de burgerij volledig, maar zoals dit vaak het geval is met het marxisme, zijn de analyses vaak zeer fijnmazig en correct, maar de hieruit getrokken conclusies compleet onverantwoord. Zo is Marx’ droom van een ‘klasseloze samenleving’ op zijn beurt niet minder dan een ideologisch construct – in weerwil van wat Marx ook moge pretenderen – dat gelegitimeerd wordt door een zogezegd “wetenschappelijk socialisme”, waarvan de kentheoretische en praxeologische premissen nauwelijks het vermelden waard zijn.
Tot slot dient hierbij nog worden opgemerkt dat de functie van de staat, vanuit rechtsfilosofisch perspectief, anders is dan die van instituten die binnen de vrije markt en de civil society (overigens een ongelukkige term, omdat het bijvoeglijk naamwoord ‘civil’ of ‘burgerlijk’ doet vermoeden dat zij ondergeschikt is aan de staat) opereren. In het slechtste geval opereren zij louter amoreel, en bieden zij geen specifieke meerwaarde voor de verdere ontwikkeling van de menselijke redelijke vermogens (zoals economische transacties op de markt), in het beste geval doen zij dit echter wel (zoals het verenigingsleven).


III.De staat en de ideologie: de legitimering van de Leviathan doorheen de geschiedenis

Net zoals economische transacties, families en culturen; is de staat een instituut dat bijna zo oud is als het menselijke bestaan zélf. Als ideologisch instituut heeft zij zich doorheen de eeuwen steeds op een andere manier weten te legitimeren, hoewel in feite steeds één basisprincipe aan haar legitimerende functie lag. Die legitimerende functie is van cruciaal belang omdat de staat, als houder van het geweldsmonopolie, over absolute macht beschikt, maar daarom nog niet noodzakelijk over gezag. Het onderscheid tussen macht en gezag ligt hem immers in het feit dat macht een zekere ruwheid en willekeur met zich meebrengt, daar waar de term gezag net slaat op de legitimatie van die macht. Die functie van de machtslegitimatie bestaat erin in te spelen op één van 's mensen meest fundamentele existentiële drijfveren, namelijk de angst (1). Toch is de vorm waarin de staat deze angst heeft proberen te counteren doorheen de geschiedenis steeds veranderd, en hangt zij ook nauw samen met de vigerende filosofische, wetenschappelijke en religieuze vooronderstellingen waarin zij opereert. Zo heeft Max Weber gepoogd de legitimatie van de staatsmacht, doorheen de geschiedenis, op drieërlei wijzen te typeren (traditionele, charismatische en rationele legitimatie), en hoewel Webers poging terzake zeker verdienstelijk is, toont de geschiedenis van de staat zich echter op nog een veel subtielere en menigvuldigere wijze.

Wanneer we over de ideologische legitimatie van de staat spreken, kunnen we namelijk niet minder dan zes verschillende opeenvolgende perioden onderscheiden in de Westerse geschiedenis: 1) van de Neolithische Revolutie tot de eerste beschavingen, 2) Griekse en Romeinse Oudheid, 3) De Middeleeuwen, 4) De Moderne Tijd tot de Franse Revolutie, 5) Franse Revolutie tot WO II en 6) Het huidige tijdperk na 1945 . Zes historische tijdvakken, die hierbij dus nader zullen toegelicht worden.(2)


A. De landbouwsamenleving en de opkomst van de staat

De zogenaamde Neolithische Revolutie vond plaats zo'n 12.000 tot 4.000 jaar v. Chr (al naargelang de geografische locatie, waarbij dient opgemerkt dat de tijdperk van het Neolithicum eerst plaatsvond in het Tweestromenland (Mesopotamië) en Klein-Azië, en zo verder in noordwestelijke richting ingang vond), en wordt in de algemene geschiedenis vaak, samen met de Industriële Revolutie van de 18de en 19de eeuw, als een van de mijlpalen in de historische ontwikkeling van de menselijke soort gemarkeerd. Dit is inderdaad geen overdrijving, omdat dit het tijdperk bij uitstek is waarin zowel vernunftige werktuigen (o.a. landbouwgereedschappen, het wiel,...) alsook het schrift voor het eerst opdoken. In essentie markeerde de Neolithische Revolutie de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars naar een sedentaire samenleving. Deze wordt gekenmerkt door de stichting van nederzettingen (later dorpen), landbouw en veeteelt. Dit houdt echter ook in dat naarmate de overgang naar een landbouwsamenleving zich verderzet, ook de mogelijkheid zich voordoet voor de stichting van een vorm van 'centraal bestuur'. Immers, en bestuur – of staat – wordt steeds gekenmerkt door het geweldsmonopolie over een bepaald grondgebied, en het is dit vaste, min of meer onveranderlijke grondgebied dat mee het menselijke bestaan zou tekenen. Hoewel de eerste schriften zich in deze revolutionaire Neolithische periode voordeden, ontbrak zich nog de natuurlijke distantie om zich ook effectief aan een theoretische beschouwing van de werkelijkheid te wijden; een attitude die overigens een verlaagde tijdvoorkeur vereist, waarvoor de Neolithische mens nog lang niet klaar was. Vandaar dat wereldverklaringen zich vooralsnog beperkten tot mythische verhalen.

De mythe heeft met de filosofie alleszins dat kenmerk gemeen, dat zij beide vertrekken vanuit een verwondering over de werkelijkheid die zich openbaart als iets huiveringwekkend. Zowel mythe als filosofie zullen trachten die huiver te overwinnen door een verklaringsgrond te bieden over het ontstaan van die werkelijkheid. Zoals eerder gesteld ontbreekt het hem in het mythische wereldbeeld echter aan een zogenaamde natuurlijke distantie, het fameuze 'dualisme' tussen waarnemend subject en waargenomen object dat zo doorslaggevend is geweest voor het verdere verloop van de Westerse filosofie en cultuur. Het is slechts dit dualisme dat een wetenschappelijke ingesteldheid mogelijk kan maken. Het mythische verklaringsmodel ontbreekt echter deze distantie: de afstand tussen de mens en de (kosmische) werkelijkheid wordt er zo klein geacht dat menselijke gevoelens, affecten,... in die werkelijkheid geprojecteerd worden (we zouden dit, om het met Husserl uit te drukken, een tekort aan 'transcendentale reductie' kunnen noemen!), en het huiveringwekkende van die kosmos maar kan worden bezworen door het uitvoeren van magische riten. Op die manier heeft de mythe dan ook in eerste instantie een belangrijke sociale functie.(3) De leider van de stam weet zijn macht dan ook vooral religieus te legitimeren; zijn macht is afkomstig van de goden (4).

Die religieus-charismatische legitimatie van de macht komt ook tot uiting in een van de oudste teksten uit de menselijke rechtsgeschiedenis, de Codex Hammoerabi. Deze wettekst, afkomstig uit Babylonië van het tweede millenium voor Christus, werd namelijk als volgt ondertekend: “Hammoerabi, koning van het recht, het is aan mij dat Samas de wetten heeft kenbaar gemaakt.” Als we hierbij dan ook nog in het achterhoofd houden dat Hammoerabi een Babylonische vorst was, en Samas een vereerde zonnegod uit die cultuur, dan vallen de stukken van de puzzel, en de relatie tussen mythe en staat, al snel ineen (tenminste als we van de positivistische rechtsinterpretatie uitgaan, welke stelt dat het recht niets anders is dan “gestolde politiek”. Voor historische, maar zeker niet voor filosofische gronden, volgen wij dan ook deze interpretatie.)

De eerste vormen van staatsmacht kunnen dan ook best getypeerd worden als vormen van theocratie. De legitimatie van de staat binnen de Grieks-Romeinse Oudheid zal een ‘dubbele worsteling’ met de staatsgedachte aangaan.


B. Van mythe naar metafysica in de Oudheid: Aristoteles als uitvinder én verrader van de substantieleer

De Griekse Oudheid wordt op het intellectuele vlak gekenmerkt door een zeer ingenieuze omgang met de erfenis van het mythisch denken uit de eerste beschavingen van de mensheid. Er zijn nogal wat indicatoren die erop wijzen dat de Griekse cultuur zich enerzijds duidelijk wist te distantiëren van de mythische erfenis, maar anderzijds hier ook nog sterk door werd gedomineerd. Exemplarisch hiervoor zijn de Homerische epen (geschreven zo’n 800 jaar voor Christus), waarin – zoals bekend – in de Illias en Odyssea verteld wordt over de Griekse goden. Zonder hierbij op de verhalen in kwestie in te gaan, dient er echter opgemerkt te worden dat Homeros, verheven boven de goden en de oppergod Zeus, nog het beginsel van de Moira plaatste, dat best kan worden vertaald als lot. Die Moira werd in de Griekse mythologie vaak voorgesteld als een trinitaire godin, die zich in de wereld manifesteerde als drie zusters (“schikgodinnen”, Klotho (de spinster die de levensdraad spint), Lakhesis (de godin die toedeelt wat iedereen gegeven is) en Atropos (die de levensdraad doorknipt) ). Terzijde geschoven of deze idee van een trinitaire schikgodin nu al dan niet van invloed is geweest op het godsbeeld van de christenen (de gelijkenissen zijn alleszins zeer frappant!), kan er hoe dan ook wel opgemerkt worden dat de idee van een onwrikbaar lot enerzijds een verschuiving impliceert van een mythisch-religieuze houding waarbij de werkelijkheid vol goden is, naar een kosmische blik waarbij gezocht wordt naar eerste beginselen en oorzaken – een onderzoek dat derhalve metafysisch van aard is – maar anderzijds ook een beeld dat nog schatplichtig blijft aan de mythe, in zoverre dat ook het lot dat gepersonifieerd wordt door de Moira nog huiver weet op te wekken. Een gevolg van deze gedachte zou zeer centraal komen te staan in de Griekse cultuur, namelijk de notie van hybris of overmoed: tegen de gevestigde kosmische orde kan of mag niet gerevolteerd worden op straffe van een totale ondergang.

Vanaf de 6e – 5e eeuw voor Chr. zal de Griekse cultuur zich in sterke mate laïciseren, zoals uitgedrukt in de geschiedschrijving van Thucydides, de natuurfilosofie van Thales van Milete en de gerationaliseerde tragiek van Euripides. Het is vanaf dit tijdperk dat de afstandname tussen subject en object – de zogenaamde ‘natuurlijke distantie’ die reeds eerder ter sprake is gekomen – voldoende wordt gehandhaafd om aan filosofische theorievorming (ofte metafysisca) te kunnen doen.

Wanneer we het Griekse intellectuele klimaat synchroniseren met de toenmalige legitimering van de staatsinstituties, komen we evenzeer tot dezelfde dubbele verhouding ten aanzien van de mythe. Zo is er enerzijds nog die huiveringwekkende hybrisgedachte, die ervoor zorgt dat de staat zichzelf legitimeert als een instituut om dit noodlot toch nog te kunnen afwenden. Deze idee vinden we bijvoorbeeld terug in de Historiae van Herodotos, waarin de nederlaag van de Perzische koning Xerxes I wordt aangeduid als een duidelijke manifestatie van de Moira, ter meerdere eer en glorie van het roemrijke Griekenland. Op die manier genereert de idee van de Moira dus een legitimatie voor de staat.

Anderzijds is er dus ook die loskoming van het mythische denken, en de zoektocht naar eerste principes en oorzaken, een filosofische queeste die culmineert in het wijsgerig stelsel van Aristoteles. De politieke filosofie van Arisoteles ligt dan ook geheel in lijn met de substantieleer, ofte de studie van ‘het zijnde als zijnde’: volgens Aristoteles’ teleologische opvatting beschikt ieder zijnde over een bepaalde potentie die zich, volgens strikte noodzakelijkheid, dient te actualiseren. Toegepast op het zijnde ‘mens’, betekent dit dat de mens als redelijk en sociabel wezen ook aan politiek zal doen. Zijn ultieme geluk vindt hij dan ook enkel en alleen in het politieke samenleven. Het ligt dus gewoon in de menselijke natuur besloten dat hij politieke samenlevingen zal stichten. In tegenstelling tot het mythische denken, komt de legitimiteit van de staat dan ook niet langer van de goden, maar wel degelijk van de mensen zelf.

Als titel van deze paragraaf kozen we ervoor Aristoteles zowel uitvinder als verrader van de substantieleer te noemen. De reden hiervoor is dat enerzijds de Aristotelische metafysica volkomen terecht de noodzakelijke voorwaarden en bepalingen voor de zijnden, die op strikt logische gronden worden geopenbaard, probeert te verhelderen; maar anderzijds valt Aristoteles volledig ten prooi aan het psychologisme wanneer hij stelt dat de mens een politiek dier is. Hierbij verwart Aristoteles dus overduidelijk bepaalde empirische drijfveren met menselijke essenties: hoe talrijk zij ook in de geschiedenis mogen optreden, het stichten van staten vormt géén strikt apriorische, noodzakelijke essentie van het mens-zijn. Dat mensen intersubjectief handelen is daarentegen wel degelijk een essentie, maar zoals Murray Rothbard het in een van zijn betere adagia stelt: “The great non sequitur committed by defenders of the State, including classical Aristotelian and Thomist philosophers, is to leap from the necessity of society to the necessity of the State.”

Ook de legitimatie van de staat in de Romeinse Oudheid wordt gekenmerkt door deze ietwat ambigüe substantieleer, getuige het scherpe onderscheid dat in het Romeinse rechtssysteem bestond tussen het ius gentium (van toepassing op niet-Romeinse burgers uit omliggende provincies) en het ius civile (van toepassing op Romeinse staatsburgers): het hield dus de gedachte in dat men slechts een volwaardig ‘zijnde’ was, wanneer men ook deel kon hebben aan het Romeinse staatsleven; een opvatting die ook in de Griekse stadstaten vigeerde. De misvormde, psychologistische substantieleer van Aristoteles heeft er dus niet voor gezorgd dat een zuivere studie van ‘de mens als mens als substantie’ kon plaatsvinden, maar wel een studie van ‘de mens als politiek dier’, wat zich vooral vanaf de Romeinse tijd heeft vertaald als ‘de mens als burger’. De burger die op zich niet vrij is, maar slechts zijn vrijheid kan realiseren door te participeren aan de politieke structuren van de maatschappij waartoe hij behoort(5).

Overigens dient er ook nog te worden opgemerkt dat de mythe terug werd geïntroduceerd in het Oude Rome om de staatsmacht opnieuw legitieme gronden te kunnen geven: zo vormt de mythe van Romulus en Remus nog steeds de ultieme legitimatie van de Romeinse staat, en ging de dichter Vergilius zelfs zo ver door in de Aeneis te beweren dat Julius Caesar en keizer Augustus rechtstreekse afstammelingen zijn van de goddelijke Trojaanse held. Het is dan ook geen toeval dat men het Romeinse oppergezag rechtstreeks liet afstammen van het Martiale geslacht, omdat de periode van het Romeinse keizerrijk nu eenmaal gekenmerkt werd door sterke expansie- en veroveringsdrang. Door de keizer te laten afstammen van Aeneas en de oorlogsgod Mars, werd die oorlogszucht gelegitimeerd, alsook mede door de (alweer aan Griekenland ontleende) idee dat een sterke staat de hybris – voorgesteld als de immer permanente dreiging van barbaarse invallen aan de grenzen van het Imperium – alsnog zou kunnen bezweren.


C. De mythe van de staat doorprikt: de middeleeuwen

Er moet zeker omzichtig worden omgesprongen met het begrip ‘middeleeuwen’: historisch gezien vangt zij aan met de val van het West-Romeinse Rijk in 476, maar cultureel gezien is het een open deur intrappen wanneer we stellen dat het christendom een ontzaglijke invloed heeft gehad op deze periode, en cultureel-filosofisch dan ook reeds aanvangt wanneer we historisch gesproken ons nog in de bloeiperiode van de Romeinse Oudheid bevinden.

Het christendom radicaliseert de ietwat dubbele erfenis uit de antieke Griekse cultuur, waar zowel afstand genomen werd van alsook schatplichtigheid ten aanzien van de mythe bestond. Reeds in de Platoonse metafysica werd de idee van een eerste oorzaak, voorgesteld als de Moira, niet meer als iets huiveringwekkend aanzien, maar net integendeel als “het oceanische gevoel van schoonheid” eigen aan de Ideeënwereld. Ook het christendom beschikt, zoals iedere theïstische godsdienst, over een eerste oorzaak, namelijk God. Die godheid manifesteert zich in de menselijke geschiedenis als rechtvaardig, al-goed, al-wetend en liefdevol, zoals duidelijk blijkt uit de redevoeringen van Christus uit het Nieuwe Testament. De christelijke visie op de geschiedenis is dan ook, anders dan de Griekse idee van een eeuwige terugkeer van hetzelfde, gericht op een eindtijd waarin de eeuwige zaligheid zal zegevieren.

Het christendom heeft dus als doelstelling om de existentiële angst van de mens weg te nemen, en het hoeft dan ook niet te verbazen dat door die wegname van de angst, er ook geen ruimte meer wordt gelaten voor een staat om zich te legitimeren, laat staan dat een legitimatie op theologische gronden. Meer zelfs, het Nieuwe Testament associeet expliciet de aardse koninkrijken met verlokkingen van de duivel, wanneer deze Jezus tot drie maal toe poogt te verlokken (Lucas 4:5-8), en de kerkvader Augustinus benoemt de koninkrijken als 'civitates diaboli'. Het hoeft dus allerminst te verbazen dat de keizerlijke autoriteiten ronduit gealarmeerd waren toen zij hoorden van het bestaan van het christendom, hoewel dit zeker in de eerste eeuw slechts een efemere religie was.

Na de val van het West-Romeinse Rijk werd er dan ook naarstig gezocht naar een nieuwe legitimatie voor de staat als institutie, en het is pas met het christendom dat ook de band met de religie werd doorgeknipt. De mythe kon de staat niet langer meer legitimeren, want de mythe werd door het christendom vakkundig doorprikt. En ook de Arisotelische substantieleer kon niet meer dienen, want het menselijke geluk lag voortaan besloten in een niet-wereldse dimensie, waarvoor de Kerk zich zou ontfermen. Vandaar dat de staat zich in de middeleeuwen zou legitimeren als een tegengewicht voor de suprematie van de Kerk. Het bedrijven van politiek werd hierdoor een louter private aangelegenheid, waar de vorst en zijn entourage zich mee kon 'amuseren', zolang zij de Kerk maar geen strobreed in de weg zou leggen.

Het middeleeuwse feodalisme kon dan ook alleen maar geschieden in een christelijke context, omdat dit feodalisme het systeem par excellence vormt waarin de vorst zijn territorium beschermt, indeelt en economisch mee omspringt door het in onderpand te geven aan zijn leenheren. Politiek gesproken vertolkten de middeleeuwen voor het eerst het postmoderne credo van 'het einde van de grote verhalen': voor een gigantisch rijk met veel publieke triomf en luister, zoals in het oude Rome nog het geval was, was geen plaats meer. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de eerste poging om het Romeinse Rijk in West-Europa te doen herleven, zijnde het Karolingische Rijk, geen lang leven beschoren was, en door het Verdrag van Verdun van 843 werd opgesplitst (6). Ook vanuit publiekrechtelijk oogpunt bekeken, viel het op dat aan de wereldlijke (niet-Kerkelijke) zijde van de samenleving, de zogenaamde curia regis (of 'koninklijke raad') de enige 'publieke' instelling van betekenis was. We plaatsen dat bijvoeglijk naamwoord trouwens opzettelijk tussen aanhalingstekens, omdat de koninklijke raad slechts handelde in materies aangaande de koninklijke bezittingen, en dus de facto een privé-raad (vooral met rechterlijke functie, waaruit later de 16de en 17de eeuwse parlementen uit zouden ontstaan) betrof.


D.Uitbreiding van het kroondomein: centralisatie en godsdienstoorlogen van de Late Middeleeuwen tot de Franse Revolutie

De grenslijn tussen de middeleeuwen en de zogenaamde Moderne Tijd is, in tegenstelling tot de andere tijdvakken der geschiedenis, bijzonder moeilijk te trekken, al was het maar omwille van het feit dat het tijdperk van “de” Renaissance in feite niets anders is dan een zoveelste fase in een aaneenschakeling van andere, en daarom zeker niet minder belangwekkende, renaissances die zich in de middeleeuwen hebben voorgedaan (o.a. de Karolingische, Ottoonse en vooral de ‘Renaissance van de 12de eeuw’, die de opbloei van de Aristotelische wijsbegeerte, de scholastiek en de oprichting van de universiteit mocht verwelkomen.

Voor ons verhaal is het echter het meest gepast de Moderne Tijd reeds te laten starten in de 14de eeuw, omdat het uitgerekend deze eeuw was die werd gekenmerkt door de eerste tekenen van verval van het middeleeuwse paradigma. Met name de allereerste vormen van verzet tegen de almacht van de Rooms-Katholieke Kerk (die reeds in 1054 een schisma had te verteren!) werden zichtbaar, ondermeer door de opkomst van de boetepredikers die vooral in navolging van Franciscus van Assisi operatief waren (zij trokken trouwens reeds sinds de 12de eeuw in grote getalle doorheen Europese steden om een boodschap van berouw en boete, tegen de gecorrumpeerde clerus, te brengen, o.a. Hendrik van Lausanne en Arnold van Brescia hebben hierin een voorname rol gespeeld… Toch in die mate dat zij de machtigste geestelijke van Frankrijk Bernardus van Clairvaux tot uitzinnigheid wisten te drijven). Tegen het midden van de 14de eeuw had die Kerk dan ook ontzettend veel van zijn prestige verloren, en zetelde de paus niet langer meer te Rome, maar verbleef hij in Babylonische ballingschap te Avignon.

Dat de Kerk veel van zijn prestige had verloren, had dan ook veel te maken met de nieuwe machtshonger die bij vele Europese vorsten ontstond. Eeuwen van decentralisatie door het feodale stelsel hadden er immers toe geleid dat de meeste vorsten de controle over hun grondgebied waren kwijtgespeeld ten voordele van hun leenheren en –mannen, en bovendien noopte de toenemende verstedelijking, het belang van de internationale handelsroutes en de gestage opkomst van de burgerij de vorsten ertoe om het centrale gezag, naar het oude Romeins-Karolingische model, te herstellen. De Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk kan dan ook gezien worden als de eerste slag in een zeer lange reeks van machtsoorlogen die vorsten zouden aanvoeren, en die zou uitmonden in de consolidatie van de natiestaten in de 19de eeuw (met het Verdrag van Münster als belangrijk tussentijds bilan)

En het verhaal kan ook in omgekeerde richting gelezen worden: vorsten kregen maar de mogelijkheid hun kroondomeinen verder uit te breiden, te ‘heroveren’ in feite, doordat de Rooms-Katholieke Kerk aan belang en gezag inboette. Het statische wereldbeeld van een Aristotelische hiërarchische zijnsordening waarin ieder zijnde, volgens de strikte wetten van de noodzakelijkheid, zijn plaats zou krijgen toebedeeld, werd immers grondig overhoop gehaald door de reeds hoger genoemde kerkhervormers (die vooralsnog over beperkte macht beschikten), allerhande oorlogen, de pest, de verstedelijkte economie, enzovoort. Er was alleszins een ‘onbepaalde’ stoorzender die serieuze ruis bracht op de harmonische melodie van het middeleeuwse Gregoriaanse gezang (letterlijk te interpreteren: ook de muziek kende serieuze revoluties in die 14de eeuw, met voornamelijk de opkomst van de polyfonie als belangrijkste vernieuwing!)

De Reformatie van de 15e-16e eeuw heeft ten slotte helemaal een punt gezet achter de christelijke middeleeuwen, en vooral de wereldlijke heersers een nieuw middel tot legitimatie van hun macht weten te verkrijgen. Vooral Hendrik VIII van Engeland was hierin het meest ongezouten, door de Anglicaanse Kerk tot Staatskerk te verheffen, louter en alleen omwille van de machtswellust (en andere typisch mannelijke lusten, in het bijzonder met de schone Anna Boleyn…) De Lutherse Kerk, die vooral in het Heilig-Roomse Rijk en Scandinavië populair werd, had er geen enkel principieel bezwaar mee dat zijn priesters zouden worden gedegradeerd tot staatsambtenaren. En in Genève zijn de theocratische pretenties van Calvijn ook genoegzaam bekend. Maar ook de Katholieke Kerk, dat zich nu in alle flanken bedreigd voelde, ging uiteindelijk de lakens delen met de wereldlijke macht. Het optreden van kardinaal Richelieu als wegbereider van het vorstelijk absolutisme in het 17de eeuwse Frankrijk is hiervoor veelzeggend, alsook het toch wel markante detail dat een invloedrijke bankiers- en regeringsfamilie als de De Medici’s niet minder dan drie pausen op de troon van Petrus hebben weten te brengen!

Wat betreft de legitimatie van de staat in de Moderne Tijd, werd voor een tweeledig pad gekozen. Zo was er vooral in Frankrijk de tendens om de macht als expliciet ‘goddelijk’ te legitimeren, een visie die op de spits werd gedreven door het absolutisme van Lodewijk XIV. Toch bleek het goddelijk absolutisme, dat dus de meest radicale terugkeer naar de mythische vooronderstellingen impliceerde, zeker niet de meest gepaste, omdat het volk ook niet langer meer één en dezelfde (katholieke) God vereerde (Lodewijk XIV heeft het goddelijk absolutisme dan ook maar kunnen verantwoorden door eerst komaf te maken met het Edict van Nantes, dat godsdienstvrijheid aan protestanten waarborgde!). Vandaar dat een tweede legitimeringsweg in het leven werd geroepen, die zich meer filosofisch probeerde te verantwoorden: het sociaal contract.

Het sociaal contract pleit – zeker in de vormen die denkers als Hobbes, Locke en Kant voorstelden – in wezen voor een beperkte legitimering van de staat, i.e. een staat die slechts fundamentele (godsdienst)vrijheden zou waarborgen. Dit komt overeen met het antropologische beeld dat de sociale contractstheorie hanteert, waarin de mens niet meer wordt gezien in het kader van een wereldse kosmische orde (Oudheid) of eenzelfde soort orde die zich echter in het Hiernamaals zal voltrekken (middeleeuwen). Integendeel, door de opkomst van de nominalistische filosofie, is het onmogelijk nog ‘essenties’ aan mensen toe te schrijven. Zij zijn dus niets anders dan onbeschreven bladen, volledig onbepaald, en derhalve slechts rechtssubjecten, die hun rechten door werking van de rede (een idee die na Descartes van grote invloed zou blijven) kunnen achterhalen. Net doordat de samenleving versplinterd is in verschillende facties, acht het sociaalcontractsdenken het onmogelijk een brede, verregaande notie van het politieke leven in acht te nemen. Derhalve pleit het sociaalcontractsdenken voor een nachtwakersstaat, en is het de taak van de vorst de interne rust te bewaren.

Maar ook het sociaal contract berust uiteindelijk op een mythe, omdat nergens wordt geëxpliciteerd waarom die staat dan wel een noodzakelijke voorwaarde voor interne ordehandhaving zou zijn. We zullen in het kader van de bespreking van het volgende tijdvak dan ook uitvoerig zijn dat de mythe van de staat tot enorme hoogtes zal springen bij het aanbreken van het positivistisch denken.


E. Positivisme, nationalisme en teleologie: de mystificatie en ontologisering van de staat van de Franse Revolutie tot de Tweede Wereldoorlog

Werd de staat tot in de 18de eeuw nog aanschouwd als een instituut dat deels nog op middeleeuwse wijze werd “gelegitimeerd” als het persoonlijk domein van de koning, deels als garant van vrijheid, recht en orde; dan kreeg de staat vanaf de Franse Revolutie een nieuwe dynamiek. Een dynamiek die vooral teleologisch van aard zou zijn: de staat zou niet langer een uitvergrote ‘politierechtbank’ zijn, maar tevens ook de samenleving naar zijn hand zetten, en op welbepaalde manier sturen. Deze ideeën komen rechtstreeks voort uit de grootste draak die de wijsbegeerte ooit heeft voortgebracht: het positivisme.

Het positivisme stelt dat alleen zintuiglijke ervaringsgegevens ware kennis kunnen vormen. Kennis die zich baseert op metafysische bespiegelingen of theologische wereldbeelden, worden door het positivisme afgedaan als mythes. Toch is het echter het positivisme dat zich volledig in de mythe hult: niet alleen kunnen de waarheidsaanspraken die het positivisme maakt niet op eenzelfde positieve manier worden geverifieerd of gefalsifieerd, maar bovendien is het nog maar de vraag of metafysische onderzoekingen, zoals die van het zijnde als zijnde en de zoektocht naar universele vormen, wel zomaar van de hand kunnen gewezen worden op straffe van zelfcontradictie. Het positivisme had hier echter geen oren naar, en in plaats van de noodzaak van het menselijk handelen in acht te nemen, achtten positivisten als De La Mettrie en Laplace zich superieur genoeg om hun vrije wil uit te schakelen, en de mens als volledig ‘gedetermineerd’ op te vatten.

En gedetermineerd door wat dan? Door de werkzaamheid van het positivisme doorheen de geschiedenis, natuurlijk! Dit was toch alleszins de opvatting van Auguste Comte bij het opstellen van zijn wet van de drie stadia. Het positivisme zou de wereld veroveren, en de mens bevrijden van zijn religio-metafysische waanvoorstellingen! Maar die ‘werkzaamheid van de rede’ doorheen de geschiedenis bleef echter ook bij Comte slechts een mythisch residu, een hypothese, waar Comte geen bewijs voor kon leveren. Aldus berust ook het positivisme ook op mythische vooronderstellingen die op geen enkele manier op positivistische wijze kunnen worden ‘bewezen’, en dan maar worden verheerlijkt door middel van een potsierlijke ‘cultus van de rede’.

Het feit dat de werkzaamheid van de rede doorheen de geschiedenis (cfr Comte, en verabsoluteerd in Hegels complete degeneratie van het Westerse denken) slechts een metafysische hypothese vormt, heeft er niettemin voor gezorgd dat de staat het instituut bij uitstek werd aanschouwd om die rede (sic!) mee te universaliseren. Temidden van het tijdperk van de Industriële Revolutie, de technologische uitvindingen en het positivisme werden dan ook – paradoxaal genoeg (of net niet, rekening houdend met bovenstaande opmerkingen…) metafysische grootheden als ‘natie’, ‘volk’ en ‘rede’ op het voorplan geschoven. De napoleontische oorlogen waren inderdaad het logische gevolg van die ‘werkzaamheid van de rede’: voor het eerst in de geschiedenis werd er oorlog gevoerd omwille van louter seculier-ideologische redenen. Dit was ongezien in de Grieks-Romeinse Oudheid, waar oorlogen en hun uitkomst werden verklaard vanuit de hybris-en-moira-gedachte; ongezien in de middeleeuwen omdat oorlogen slechts relatief kleine slagjes omtrent het privé-terrein van vorsten en leenheren betrof en ongezien in de Dertigjarige Oorlog waar de oorlog religieus gelegitimeerd werd.

Het is dus een opvallende vaststelling dat naarmate de (positieve) wetenschappen verder evolueerden, een proces dat reeds ingang vond in de 17de eeuw met de Newtoniaanse fysica, dat volgende ietwat paradoxale tweedelige evolutie zich voordeed: enerzijds ontstond de visie dat de werkelijkheid geen kosmisch geordend geheel vormde, waarin ieder zijnde was wat het was louter en alleen omwille van zijn essentiële attributen, maar veeleer een mechanische chaos waarvan het mechanisme dat hierachter stak slechts in beperkte mate kunnen achterhalen door middel van hetzij de rede, hetzij de zintuiglijke waarneming (vergelijk bv. de middeleeuwse visie van een Al-machtige, Al-goede God met de moderne opvatting van een 'Dieu horlogier'). Anderzijds werd de sociale werkelijkheid verabsoluteerd: zij werd niet meer een gevolg van de immanente substantie gedacht zoals in de Oudheid, of zo goed als onbestaande in de middeleeuwen, maar een ding-op-zich waarover allerlei uitspraken kunnen worden geprediceerd, als ware het een stoel of een tafel. Dit klinkt ietwat paradoxaal, omdat het algemene beeld dat over de wetenschapsgeschiedenis wordt geschetst, er een is van permanente verbetering en 'verwetenschappelijking' van het wereldbeeld, wat - toegepast op de sociale wetenschappen - allerminst het geval blijkt te zijn. Een verklaring hiervoor is trouwens niet alleen, zoals reeds gezegd, Comtes metafysisch-teleologische geschiedenisopvatting, maar eveneens de problematiek van de 'natuurlijke distantie', waarover reeds in onze sectie over de mythe in het Neolithicum en de verwetenschappelijking van het wereldbeeld in het oude Griekenland werd gesproken. Binnen de wetenschapsgeschiedenis valt immers sterk het volgende patroon op, namelijk dat eerst die objecten die het verst van de waarnemer verwijderd staan, zullen worden bestudeerd: de aanvang van de filosofie die plaatsvond in Milete was een natuurfilosofie, en meerbepaald de studie van de sterrenhemel werd als fascinerend bevonden. Niet toevallig, omdat de afstand tussen waarnemend subject en waargenomen object hierbij letterlijk het grootst is, en er dus de principële mogelijkheid bestaat tot een wetenschappelijke visie. Eenmaal de sofisten en Socrates de filosofie van de hemel naar de aarde hebben gehaald, en hun interesse in de studie van de politiek-sociale werkelijkheid hebben betoond, is het reeds ietwat fout gelopen, maar nog niet in dergelijke proporties als in de 19de eeuw: de afstand tussen subject en object werd verkleind, en hierdoor ontstond het gevaar voor mogelijke 'emotionele vermenging', waarbij de verwachtingen, wensen en subjectieve achtergronden van de waarnemer werden geprojecteerd in die sociale werkelijkheid. Dit is, zoals reeds gezien, gebeurd bij Aristoteles 'vervormde' politieke substantieleer. Maar de schade bleef in de Oudheid nog relatief beperkt, omdat de metafysica als wetenschap van 'eerste beginselen en oorzaken' nog als hoogste vorm van kennis werd aanschouwd, en dus een barrière vormde voor een al te grote willekeur vanwege de wetenschapper, en men de theorie hiermee in overeenstemming moest weten te brengen. Met de opkomst van de positieve wetenschappen vormde zich eenzelfde stramien: dus eerst die wetenschappen waarbij een grote natuurlijke distantie vereist was, werden effectief tot wetenschap uitgeroepen, en pas nadien volgde de rest. In volgende chronologie volgden dan ook de disciplines der astronomie (16e - 17e eeuw; Copernicus, Galilei, Kepler), de fysica (17e eeuw; Galilei, Newton), de biologie (18de eeuw; Linnaeus, Erasmus Darwin), de sociologie (18de - 19de eeuw; Rousseau, Comte, Spencer) en als hekkensluiter de psychologie (19de - 20ste eeuw; Fechner, Wundt). Maar het is vooral bij de opkomst van de sociale en geesteswetenschappen dat de positivistische manier van denken, die alleen gebaseerd is op feitenkennis, plotsklaps van geen tel meer was, en de feitelijke afstand tussen subject en object dermate klein werd, dat de methode van 'projectie' op het waargenomen object pas werkelijk doorbrak. Het gebrek aan transcendentale reductie (alweer Husserl!), die nochtans vereist is opdat een sociaalwetenschappelijke methdode zich aan zuivere kennis zou gewagen, heeft dan ook voor gigantische anomalieën gezorgd in de 19de eeuwse sociale werkelijkheidsbeleving, waarin het individu opging in de samenleving, de natie en de cultuur, en vice versa.(7)

Eenmaal de strijd om de correcte ideologie werd ingezet, was er natuurlijk geen houden meer aan het losbreken van de pitbull die de staat wel is. Zo waren er vooreerst de Franse revolutionaire idealen, vervolgens het marxistisch communisme en tot slot – na de opkomst van pseudowetenschappen als Gobineau’s rassentheorie – ook het ultranationalisme. Samen met de nefaste democratiseringsgolf die vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw op gang werd getrokken (8), zorgde dit voor een ongekende dynamiek van de staat, waarbij iedere ideologie (vanzelfsprekend rekenen we hier ook het marxisme toe!) claimde over een wereldbeschouwing te beschikken die het volledig bij het rechte eind had. Overal in Europa heerste dus de waanvoorstelling van een geweldige en vooral gewelddadige dialectiek, die een bepaalde ideologie van de ene moment op de andere zou doen overslaan, een triomf die ook over het ganse continent en liefst nog over de hele wereld zou worden verspreid. Die ideologiestrijd kwam tot een absolute afschuwelijke culminatie in de Eerste en vooral de Tweede Wereldoorlog.


F. De staat na 1945: de schepping van een vals bewustzijn

Na het einde van de Tweede Wereldbrand werden de pseudowetenschappen waarop ideologieën zoals het nationaal-socialisme zich op baseerde ontmaskerd als gevaarlijk en foutief. Maar wie denkt dat na anderhalve eeuw van collectieve gekte eindelijk een metafysisch en epistemologisch onderzoek zou komen naar de mogelijkheden en grenzen van de rede, en hun implicaties op de staatsgedachte, heeft het jammerlijk genoeg mis. Wat de staat van het Neolithicum tot vandaag immers gemeen heeft, is haar onwil om in de spiegel der rede en waarheid te kijken, en haar afgrijselijke lelijkheid te aanschouwen. In het beste geval heeft zij gewoon het positivistische programma lichtjes geamendeerd, en als zoete koek aan het grote publiek verkocht als ultieme “basiswaarden”. In dat opzicht werkt de huidige democratische Westerse staat niet anders dan het communisme: ook het communisme, als ideologie, preekt internationale geldigheid, terwijl hun waarheidsaanspraken slechts op nonsens zijn gebaseerd. Westers-positivistische “basiswaarden” die nu als “universeel” worden verkocht, vinden we terug in de Universele (sic!) Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRM), die echter gewoon een samenraapsel van de meest waanzinnige politiek-ideologische ideeën vormen.

In wezen is er aan de ‘gewelddadige dialectiek’ van de 19de eeuw dus maar weinig veranderd, met dat verschil dat die dialectiek nu op een veel rustigere manier verloopt, maar daarom niet minder gevaarlijk. Zo worden transnationale instellingen als de Europese Unie gelegitimeerd omdat zij ervoor heeft gezorgd dat sinds 1945 geen enkel kanon meer heeft gebulderd op West-Europese bodem. In wezen zijn zij slechts instituten om de macht van de staat verder te consolideren en uit te breiden, en worden zij slechts gelegitimeerd door de bevolking een vals bewustzijn aan te smeren. De façade van een kantoorgebouw waarin een horde ambtenaren werkzaam is, mag dan misschien veel gemoedelijker lijken dan een militaire kazerne waar een junta wordt voorbereid, maar beiden zijn even gevaarlijk. De menselijke vrijheid kan immers net zo goed versmacht worden door een overdosis regelgeving en fiscale lasten, als door een kogel aan een fusilleerpaal.

Ook een verschil met de 19de eeuw is dat de huidige staat, in navolging van de postmoderne oproep van ‘het einde van de grote verhalen’, geen enkele expliciete ideologie meer heeft om haar legitimiteit op te bouwen. Maar zij erft van de 19de eeuw wel een zéér uitgebreid staatsapparaat, waarin leger, politie, justitie en onderwijs – inclusief de bijhorende bureaucratie en burgerlijke stand - bijna tot de “kerntaken” van de overheid behoren. Vandaar dat de overheid, véél meer en toch subtieler, zal inspelen op die fameuze menselijke angst, die als een rode draad doorheen dit verhaal loopt.

Waren die angsten in de 19de en vroege 20ste eeuw nog duidelijk aanwijsbare (doch foutieve) oorzaken als Joden, zigeuners en het Amerikaans-Britse imperialisme; dan gaat de staat vandaag de dag veel subtieler te werk. Zij volgt in het bespelen van de menselijke angsten immers een slinkse dubbele weg: ofwel wijst zij zelf een probleem aan die er niet is, en slechts gebaseerd is op pseudowetenschap (of, veel voorkomend, wetenschap waarvan de productie voornamelijk door de overheid is gefinancierd!) , ofwel creëert de overheid zelf een probleem, wijt de oorzaak aan iets anders (het klassieke zondebokmechanisme) en stelt zichzelf vervolgens voor als de ultieme redder van het probleem. Hedendaagse typevoorbeelden van het eerste model zijn de potsierlijke strijden die de overheid levert tegen alcoholconsumptie, tabak en ‘global warming’, als ware het Don Quichote die tegen de windmolens strijdt! Wie afgaat op de verstrekte overheidsinformatie, zou bijna gaan denken dat hij binnen de vijf minuten overlijdt aan passief roken wanneer hij een rokerig café betreedt. En vandaar dat de overheid zich dan opstelt als de ultieme redder van het ‘algemeen belang’ – wat dat ook moge zijn; ook dit valt wellicht te traceren tot het fameuze ‘mythische residu’ van Comte waarover eerder al werd gesproken!! – en nieuwe regelgeving uitvaardigt. Wat er echter zo verschrikkelijk gevaarlijk is aan deze overheid, is dat zij pretendeert zich te baseren op ‘harde wetenschap’, en zo haar acties poogt te rechtvaardigen. Hierin gelijkt de hedendaagse overheid niet alleen zeer sterk op o.a. het nationaalsocialisme, die de inferioriteit van het Joodse ras ook ‘wetenschappelijk’ wilde bewijzen, maar belangrijker dan de correctheid (verificatiecriterium) van een bepaalde wetenschap, zou de staat echter vooral in termen van ‘rechtvaardigheid’ moeten spreken. Dit doet zij echter niet, of slechts zeer terloops en dan nog met een valse connotatie, omdat zij weet dat zij geen recht, maar onrecht, produceert. Op die manier zijn de wetenschappelijke verslagen van ‘experts’ allerhande slechts camouflagemiddelen om hét grote taboe, de mythe van de staat, intact te laten.

Maar laten we even terugkeren naar de ‘dubbele weg’ van de staat. Zoals reeds gezegd, bestaat er dus ook nog een tweede – nog gevaarlijkere! – methode waarmee de staat zichzelf tracht staande te houden: namelijk die van de triade probleem scheppen – zondebokmechanisme – valse legitimatie. Deze ontzettend sluwe tactiek zien we de staat nu toepassen op de manier waarop zijn omspringt met de financiële crisis: eerst eigent zij zich het monopolie op de muntslag toe, vervolgens probeert zij the greatest pleasure for the greatest number te creëren door de geldhoeveelheid de lucht in te laten schieten. Dan komen we tot de eenvoudige praxeologische vaststelling dat dit feest niet eeuwig kan blijven doorgaan, omdat een wereld waarin iedereen zijn tijvoorkeuren verhoogt tot de destructie van kapitaalgoederen en investeringen moét leiden. Vervolgens heeft diezelfde staat, die dus de hele internationale economie de facto heeft genationaliseerd door een monopolie op het geldbeheer en –productie te claimen, dan nog het lef privé-instellingen (banken) met alle zonden van Israël te beladen, om zichzelf vervolgens bij het grote publiek voor te stellen als de grote redder in nood, door… meer van hetzelfde (i.e. monetaire expansie) te zullen doen! De manier waarop de staat haar onderdaden een rad voor de ogen slaat, en hier nog wonderwel in slaag, is van een ongeziene schaamteloosheid. Eenzelfde valstrik heeft de staat ook opgezet in de hele media-hetze rond de “zero-tolerance” in Brussel. Want ook hier doet zich identiek hetzelfde patroon voor: eerst laat de staat de problemen aandikken door ondermeer een massa-migratie van een onproductieve klasse uit Noord-Afrika vanaf de jaren 1960-70 op gang te trekken, om tot slot tot de vaststelling te komen dat er ‘iets’ niet werkt. Hierop dient dezelfde staat zich aan als bevrijder van de Brusselse volkswijken, door de touwtjes nog strakker in handen te nemen, en haar bevolking nog verder uit te buiten voor financiële middelen om het geweldsmonopolie te bekostigen.

Nog een belangrijk kenmerk van de huidige staat, is de tendens tot mondialisering van de staat. Het is niet toevallig dat wij dit essay zijn gestart met een allusie op het Verdrag van Lissabon, gezien internationale samenwerking thans een zeer modieus begrip is. Ook die internationalisering is gebaseerd op de schepping van een vals bewustzijn en een foutieve aanspraak op de rede. Geconfronteerd met de gruwelen van het ultranationalisme uit de eerste twee wereldoorlogen, achtten de meeste staten het noodzakelijk om aan grootschalige internationale samenwerking te doen. Niet alleen samenwerking door middel van bi- en multilaterale verdragen werd hiervoor nodig geacht, maar zelfs de oprichting van transnationale instellingen die ook een sanctionerende bevoegdheid zouden krijgen (i.t.t. bijvoorbeeld de Volkenbond van voor W.O. II). De bekendste voorbeelden zijn de Verenigde Naties, de Europese Unie en de Raad van Europa. Die internationalisering is er gekomen onder het credo dat alle mensen broeders zijn (niet geheel toevallig is de officiële hymne van de Europese Unie dan ook de koorfinale van Beethovens 9de symfonie, waarin "Alle Menschen Brüder werden"). Nu klopt het inderdaad dat, als mens, iedereen gelijk is, omdat ieder mens eenzelfde redelijkheidsaanspraak kan maken. De praxeologische rechtsfilosofie deelt op die manier ook de idee van een universele broederlijkheid, in die zin dat ieder mens als rechtssubject recht heeft op wat hem toebehoort, namelijk zijn leven en de vruchten van zijn praxeologisch lichaam. Maar de vigerende rechtspositivistische doctrine behoudt nog wel, zij het als drogreden, de idee van 'universele mensenrechten', maar vult wel zelf in wat die rechten zoal concreet zijn. Op die manier zijn de huidige internationale instellingen slechts draken; positivistische fantomen die in naam van 'de wetenschap' en 'de rede' een internationaal bestel gebaseerd op distributieve "rechtvaardigheid" en staatsmacht op poten willen zetten. Men ziet dit prima aan de manier waarop een monster als de Europese Unie functioneert: daar waar er nog tot voor enkele decennia grote sociaal-economische en politieke verschillen bestonden tussen de lidstaten, met bv. het Verenigd Koninkrijk dat - door de band heen - koos voor een (relatief) vrije markt-model, Frankrijk voor een corporatistisch economisch model en Scandinavië vaak een nogal vreemde koers tussen vrije markt en sociale welvaartsstaat voer; gelijken al deze lidstaten thans sterk op elkaar, en zijn zij in quasi dezelfde mate kopieën van eenzelfde soort 'welvaartstaatmodel' met paternalistische, interveniërende overheden. Met het machtsmiddel van de internationale coöperatie heeft de staat alleszins een machtig wapen in handen gekregen om haar zelfverzekerd 'einde van de geschiedenis' te kunnen bewerkstelligen.

Vandaar dus dat Webers drieledige classificatie, waarvan sprake aan het begin van dit essay, toch enigszins genuanceerd moet worden. Weber stelt immers dat de huidige (in zijn tijd de vroege 20ste eeuw) politieke macht zich op rationele gronden weet te legitimeren. Maar de term 'rationaliteit' is als een begrip in Adamskostuum wanneer niet afdoende wordt gedefinieerd wat dit precies inhoudt. Deze taak is dan ook niet voorbestemd voor de sociologie, maar wel voor de filosofie. Achter het masker van redelijkheid schuilen maar al te vaak misbaksels die na verdere analyse gewoon vermomde mythes zijn. De staat is er zo één van, en zij is zelfs een gevaarlijke mythe wanneer zij zichzelf als 'door de rede gegeven' probeert te verkopen.


IV.Gevolgen van de toenemende verstaatsing, en hoe deze tendens te overwinnen: prolegomena tot een praxeologische geschiedenisfilosofie

De praxeologie als wetenschap van het menselijk handelen neemt expliciet het ontologische standpunt van het individualisme over, en hangt tevens het model van de monadenleer aan. Op die manier zou een (mogelijke) praxeologische geschiedenisfilosofie onmogelijk akkoord kunnen gaan met een Hegeliaanse dialectiek waarin these en antithese corresponderen aan twee tegengestelde ontologische realiteiten. Het is dus een methodologische categoriefout van praxeologen als Rothbard door het individu radicaal ten opzichte van de staat te plaatsen, omwille van de eenvoudige reden dat enkel en alleen het individueel menselijk handelen aan de basis ligt van de staat. Net zoals het eveneens individuen zijn die groepen en organisaties vormen; in het geval van organisaties als de maffia en de staat met een duidelijke criminele intentie.

Gezien het feit dat zowel 'vrijwillige' als 'criminele' organisaties zijn samengesteld uit handelende individuen, kan er dus onmogelijk sprake zijn van een dialectisch schema waarin de ene pool de andere, volgens strikte wetten van de noodzakelijkheid, zal opslorpen. Dit zou getuigen van een ontzettend naïeve visie op de geschiedenis, die van geen enkele waarde is. De geschiedenis kan ons wel allerhande zaken leren over het verleden, en ons laten inzien hoe bepaalde mechanismen in de samenleving (zoals de staat) vroeger hebben gewerkt, maar het is onmogelijk om hieruit ook een onwrikbare toekomstvoorspelling te abstraheren.

Staten worden dus geconstrueerd door individuen met hun (soms welgemeende doch naïeve, soms ronduit boosaardige) intenties om de samenleving te hervormen. Maar in tegenstelling tot andere organisaties die geweld en dwang hanteren, is de staat nog een stap gevaarlijker, omdat zij zichzelf ook effectief heeft weten te legitimeren. De nogal uitvoerige historische analyse heeft proberen duidelijk te maken in welke gedaanten de staat telkens weer is opgedoken.

De vraag die moet gesteld worden is wat de gevolgen zijn van de almaar oprukkende 'verstaatsing' van de samenleving. Er is natuurlijk het praxeologische argument dat stelt dat de welvaart verder zal afnemen naarmate de macht van de staat toeneemt, en het is goed mogelijk dat dit sommige mensen op termijn zal doen inzien dat de staat een parasiterend instituut is waar zo snel mogelijk komaf moet worden gemaakt. Maar dit lijkt ons niettemin een argument dat weinig terzake doet, omwille van het eenvoudige feit dat 'welvaartsvermindering' nog niet de hoofdreden is waarom het individu zichzelf vervreemd voelt van de staat. Bovendien is een anarcho-kapitalistische argumentatie waarin het economische welvaartsargument naar boven wordt gehaald ook niet meer dan een bepaalde ideologie: hoezeer zijn uitspraken ook moge gebaseerd zijn op praxeologische waarheden mag gebaseerd zijn, in welvaartsproductie ligt niet de menselijke essentie besloten, en vormt dus niet zijn ultieme bestemming.

In één van de belangrijkste redevoeringen uit de geschiedenis der wijsbegeerte, heeft Edmund Husserl in 1935 te Wenen (enige verdere verduidelijking over de politieke context uit die tijd is overbodig...) de vinger aan de pols gelegd van wat hij de Crisis der Europese Wetenschappen pleegde te noemen. De wetenschappen, zoals zij zijn ingevuld door het positivisme, hebben een ontzettend vervreemdende werking ten aanzien van de menselijke (inter)subjectieve leefwereld gegenereerd, door de werkelijkheid in causale verbanden te willen leggen. Husserl houdt hiermee trouwens geen romantisch pleidooi voor een terugkeer naar een soort van 'esthetische' leefwereld, waarin de mens als emotioneel en kunstminnend wezen centraal zou staan. Hierin ligt immers niet de menselijke essentie besloten, maar wel in zijn zoektocht naar wezenheden van de werkelijkheid, waarvoor hij zijn rede nodig heeft. Husserl verwijst hiermee naar de roots van het menselijke filosofische bewustzijn, die hij plaatst in het oude Griekenland, waar de filosofische theorievorming zijn aanvang heeft genomen. Het is een terugkeer naar die Oudgriekse opvatting van filosofische theorievorming waarvoor Husserl een warm pleidooi houdt, door middel van een terugkeer naar de fenomenologische ingesteldheid.

Een kleine tachtig jaar later merken we echter dat hiervan, jammer genoeg, nog niet veel van in huis gekomen is, en zeker niet wat betreft de rechtstheorie. De staat gaat nog altijd uit van een 'prefenomenologische ingesteldheid', waarin zij het recht ziet als een artefact dat enkel en alleen maar bij gratie van de staat kan ontstaan, en hieraan zijn geldigheid ontleend. Dat dit een sofisme is, kan dan wel snel ontmaskerd worden, maar het is aan de mens zelf om dit te ontdekken. Hoewel het dus zeker niet vaststaat dat de geschiedenis een verschrikkelijk oordeel zal vellen over de staat, en het manipulatieve vocabularium dat zij hanteert, kan alleen maar de expliciete hoop worden uitgedrukt dat dit ooit zal gebeuren. Het is hoe dan ook de taak van de filosoof-praxeoloog om de weg uit deze duisternis mee te wijzen.


Eindnoten:

(1)Epistemologische noot: wanneer wij spreken over de 'angst' als basisgegeven van de menselijke conditie, is dit geen apriorische, praxeologische uitspraak. Het is volledig zinloos en zelfs gevaarlijk dit als een apriorisch gegeven te willen bestendigen als fundamenteel gegeven in de menselijke bestaansconditie, zoals M. Heidegger deed in diens zijnsmetafysica. Het begrip 'angst' vormt slechts een cultuurfilosofische en antropologische notie, die in die zin niet praxeologisch van aard is, maar slechts middels aposteriorische inductie kan worden getrokken uit de geschiedenis. Derhalve is een begrip als 'menselijke angst' slechts een contingent, zij het probabilistisch veel voorkomend, en derhalve mogelijk voor falsificatie vatbaar.

(2)Hierbij is het zeker niet de bedoeling om Webers classificatie ook zondermeer overboord te gooien. Want hoewel de staat zich in ieder van de zes tijdvakken steeds op een iets andere manier weet te legitimeren, zal niettemin blijken dat Weber door de band heen inderdaad wel correct was in zijn drieledig model van traditionele, charismatische en rationele legitimatie van het gezag. Doch, alleen al bij de vorm van 'rationele legitimatie' kunnen zich, zoals nog uitvoerig zal worden besproken, ernstige vragen gesteld worden bij wat zich precies onder 'rationaliteit' en 'redelijkheid' verstaan dient te worden.

(3)Voor een meer uitgebreide en evenwichtige analyse van de structuur en functie van mythes, zie Cassirer, Ernst; An Essay on Man, New Haven: Yale University Press, 1944, 237 p., hoofdstuk VII

(4)oals ook betoogd door de Israëlische historicus Martin van Creveld in diens Rise and Decline of The State, Cambridge: Cambridge University Press, 1999, p. 12-13

(5)Zie hieromtrent ook de schitterende lezing die Benjamin Constant in 1819 te Parijs hield, en welke kan worden nagelezen op http://www.panarchy.org/constant/liberte.1819.html .

(6)erk bijvoorbeeld op dat Karel De Grote op de hoogdagen van zijn macht heerste over een rijk dat zich uitstrekte van Italië tot Sleeswijk, en van Aquitanië tot Bohemen. Amper anderhalve eeuw later zou een van zijn officiële opvolgers, Hugo Capet, in 987 de Franse troon bestijgen. Frankrijk was op dat moment, officieel dan toch, echter niet groter dan Parijs en enkele naburige dorpjes!! Dit maar om aan te geven hoe snel het feodalisme zich heeft doorgezet in de middeleeuwse sociaal-politieke structuren!

(7)Voor een gelijkaardige en uitvoerige analyse, zie ook: De Jouvenel, Bertand; Du Pouvoir, Genève: Constant Bourquin, 1947, hoofdstuk III en VI

(8)Met het begrip ‘democratiseringsgolf’ doelen we trouwens niet alleen op de opkomst van het algemeen meervoudig en enkelvoudig stemrecht, en de verlaging van de drempel voor het publiek om mee aan de macht deel te nemen, maar ook – en misschien zelfs nog voornamer – dat vanaf de 19de eeuw de staat zich ook expliciet zou moeien met het onderwijs, met heuse schoolstrijden tot gevolg. Was tot de 18de eeuw militaire onderdrukking nog voldoende om het plebs in het gareel te doen lopen, dan ging de staat vanaf de 19de eeuw vooral het onderwijs proberen in zijn structuren in te kapselen als ideologisch instrument (bv. de oprichting van de Rijksuniversiteit Gent in 1817) en zoveel mogelijk publiek toegankelijk tot zelfs ‘verplicht’ maken.

Read more...