Een stevige breinstorm zou Vlaanderen deugd doen

Denkgroep ResPublica wil publiek debat rond de toekomstige Vlaamse natie aanzwengelen

Het gaat niet goed met België. Dat zou ons, autonomisten, moeten verblijden, maar hoe is het ondertussen met Vlaanderen gesteld, als een democratisch-gedragen politieke entiteit? Niet alleen de lokale Turkse of Marokkaanse allochtonen kunnen zich bij “Vlaanderen” bitter weinig voorstellen, zoals uit een recente studie bleek; ook bij het gros van de inboorlingen ontbreekt de emotie rond een nieuw politiek-maatschappelijk project dat in alle opzichten het verschil zou kunnen maken met het Belgique de papa.

Onvermijdelijk stelt dit de vraag naar de bewustzijnsvernauwende rol van de Vlaamse media (een krant als De Standaard heeft al wel bijzondere tricolore edities verzorgd, soms met melige trouwbetuigingen aan de monarchie, maar heeft bij ons weten nog nooit een positief autonomistisch verhaal gebracht). Ook de geregionaliseerde cultuursector is voornamelijk geïnteresseerd in budgetten en subsidies, niet in zelfbeschikking als gevoelswaarde, laat staan als motor van een identiteitsproces.
Meer nog echter moeten we kijken in de richting van de Vlaamse besturende elite zelf: willen Kris Peeters en zijn entourage wel een breed, open burgerdebat over een republiek die zich in alle aspecten los maakt van het oude Belgische denk- en bestuurskader? Natuurlijk niet. Het regentaat dat zich als “Vlaamse regering” presenteert, lijkt dan ook veeleer op een muf boekhoudkantoor (waar niet iedereen even goed kan tellen) dan op de commandokamer van de Enterprise. Vooral geen avonturen, dat is de boodschap. En vanuit zijn Machiavellistisch perspectief klopt de logica van Peeters perfect: waarom zou een partij als CD&V haar traditionele Belgische machtspositie opgeven, tenzij ze die vrij geruisloos kan copiëren naar het deelstaatniveau, waarbij België als een soort scharnierstaat zou blijven functioneren tussen de regio’s en de Europese voogdij? De carrière van Herman Van Rompuy blijkt in dit scenario alleszins perfect te passen.
België zal blijven verdampen, maar Vlaanderen geraakt niet uit de mist. Het resultaat is een steriel regionalisme dat zich van het historisch gegroeide democratisch deficit niet kan ontdoen. De achterkamertjespolitiek, de ons-kent-ons-cultuur, de bureaucratische overwoekering, het hanteren van complexiteit als buffer tegen burgerprotest,… het keert allemaal terug. Onvervalst Belgisch was bv. de manier hoe de Vlaamse regering het Lange Wapper-dossier mismeesterde: flou, ondoorzichtig, technocratisch, om uit te lopen in een surrealistisch imbroglio. Maar hoopgevend is ook de vastberadenheid waarmee de burgerinitiatieven het politieke establishment counterden en een referendum afdwongen.
De denkgroep ResPublica wil op deze autonomistische golf voortsurfen: de Antwerpse opstand is de referentie. We hebben geen roestige vadsigheid nodig, maar vooral durf en verbeelding. Het project Vlaanderen is te belangrijk om aan een klasse van beroepspolitici en cabinetards uitbesteed te worden. Het gaat om schaalverkleining en opwaardering van de democratie, waarbij elke burger zich bij het debat moet betrokken voelen. Een debat over maatschappelijke kern-issues zoals: het evenwicht tussen economie en milieu, de grote ethische thema’s, welzijnszorg en sociale solidariteit, energie, mobiliteit, migratie en inburgeringsnormen, recht en billijkheid, en uiteraard het institutionele kader zelf. Een breinstorm die moet overgaan in een echt constitutioneel debat (de “Vlaamse grondwet”), en die zeker ook de linkerzijde uit haar Belgicistische kramp moet halen. Een eerste vrije tribune verscheen in De Tijd van 25/9/09, mede ondertekend door Ludo Abicht, Frans Crols, Koenraad Elst, Matthias Storme en Jef Turf. Momenteel werken we aan een platformtekst die het eigenlijke startschot voor de denkgroep moet vormen.
Het zou daarbij goed zijn dat de “V-partijen” zich bewust worden van hun vernieuwende, stichtende rol in de post-Belgische republikeinse context. In de laatste rechte lijn naar de secessie is een frontvorming van de drie essentieel. De N-VA vergist zich schromelijk als het met zijn 13%-aandeel het monopolie op het Vlaamse zelfbeschikkingsverhaal zou claimen. Ook het Vlaams Belang zal als radicale “volkspartij” de politieke diversiteit moeten invullen, gesteld dat Bruno Valkeniers zijn hervormingsplannen kan doorzetten. Waarbij het meer burgerlijk-conservatieve N-VA veeleer de vrije beroepen en de middenklasse bedient. Daar is niets mis mee, maar men moet zijn grenzen kennen. Beide formaties zijn dus tot elkaar veroordeeld en zullen vroeg of laat een strategisch bondgenootschap moeten sluiten. Op dat moment zal uiteraard ook de derde V-formatie, het rechts-blauwe Lijst Dedecker, duidelijk moeten kiezen.
Het secessieproces gaat dus gepaard met een politieke herverkaveling die de traditionele B-partijen buiten spel zet. Res Publica nodigt de academici, mensen uit de cultuursector en het middenveld, uit om niét aan de zijlijn te blijven staan en deze transitie mee kleur te geven. De klassieke Vlaamse beweging heeft haar rol van voorhoede gespeeld. Het is nu aan de republikeinse beweging om de gewone Vlaming te verleiden, een kantelmoment in de publieke opinie te creëren, en het partijpolitieke spectrum te helpen hertekenen.

Namens de denkgroep ResPublica
Julien Borremans
Johan Sanctorum