Enkele leestips van een zomerse boekenwurm(Vincent De Roeck)

De zomer is in volle gang en dat hebben we opnieuw geweten. Kranten staan vol voorpublicaties van boeken en ook in audiovisuele media doet men er alles aan om de Vlaming opnieuw aan het lezen te krijgen. Het is en blijft immers vreemd te moeten vaststellen dat boekenwinkels in andere landen enkel maar vette jaren lijken te kennen terwijl bij ons de ene na de andere onafhankelijke literatuurwinkel de deuren moet sluiten en enkel nog de grote ketens met een meer gediversifieerd (lees: niet-literair) aanbod kunnen overleven. Misschien krijgt literatuur, los van enkele grote evenementen of literaire festivals, en zonder de zomerse overdrive mee in beschouwing te nemen, te weinig aandacht in de mainstream-media, dit in tegenstelling tot het buitenland, vooral dan de VS, waar grote delen van de populairste talkshows rond de promotie van nieuwe boeken opgehangen worden. In deze blogpost zal ik mijn bijdrage tot de literaire zomer leveren en kort tien boeken aan u voorstellen die ik de laatste weken gelezen heb. De taal van de titels is telkens trouwens de taal waarin ik het boek gelezen heb.


Voor Eurosceptici zoals uw dienaar is het gebruik van de term "Verenigde Staten van Europa" op zich al voldoende om als naïef linkse Eurofiel afgedaan en genegeerd te worden. En dat is hier misschien wel jammer. Guy Verhofstadt heeft een totaal foute kijk op de Europese Unie, dat wisten we al wel langer, en ook al barst dit boek misschien van de vergoelijkingen van onliberaal beleid en onaanvaardbare toestanden binnen de instellingen van de EU, toch is het niet allemaal kommer en kwel. De voorstellen van Verhofstadt in dit boek - een Europa van meerdere snelheden, versterking van bepaalde wereldse beleidsdomeinen en minder EU-regelneverij - zijn grof op de korrel genomen zelfs nog enigszins aanvaardbaar voor anti-EU-adepten als ondergetekende, maar de mix van concrete beleidsmaatregelen en irrelevant gefilosofeer over hoe de EU er zou kunnen gaan uitzien kon mij al bij al toch niet boeien. Als ik een rooskleurig beeld van de EU wil krijgen, zal ik dat wel aan de voorlichtingsdienst van het Berlaymont vragen. Ik heb daar geen "onafhankelijk" mini-boekje van amper 100 bladzijden voor nodig. "De Verenigde Staten van Europa" is interessant om lezen voor pro-Europeanen die toch geen afwijkende mening dogen of voor Eurosceptici die de antithesis van hun opvattingen willen kennen.


Guido De Ville was een gerespecteerd hoofdinspecteur bij de gerechtelijke politie maar moest uiteindelijk bij de ééngemaakte politie opstappen toen hij zich iets te hard vastgebeten had in een intern dossier van een overste. De Ville koestert natuurlijk rancune voor het systeem en schopt bijwijlen nogal wild in het rond, maar uiteindelijk biedt het boek wel enkele fundamentele inzichten in het reilen en zeilen binnen de ééngemaakte politie. Die was hoofdzakelijk bedoeld om de oude macht van de militaristische Rijkswacht te breken en meer in lijn te brengen met de gangbare normen van een moderne rechtsstaat, maar schoot haar doel volledig voorbij. De top van de ééngemaakte politie bestaat voor bijna 100% uit oude Rijkswachters die vrij hun gang kunnen gaan. De ééngemaakte politie is eigenlijk een op grotere schaal voortzetting van de oude Rijkswacht. "Elke staat is een politiestaat," is één van de mooiere quotes van Guido De Ville, want zelfs als je door zijn persoonlijke problemen heenkijkt, blijken nog veel beweringen van deze oud-flik ergens wel steek te houden. Dat de Bende van Nijvel Rijkswachtbanden had, heb ik al eerder gehoord, maar dat ook de zaak-Marc Dutroux een samenzwering van de Rijkswacht was, lijkt me net iets te ver gezocht. Volgens De Ville moet er dringend ingegrepen worden binnen de ééngemaakte politie want naar verluidt stevenen we af op een totalitair geïnspireerde samenleving waar leger en Rijkswacht de plak zullen zwaaien, zoals het nu al vaak het geval zou zijn. Guido De Ville spreidt bijvoorbeeld een hele resem bewijzen en anekdotes ten toon van misbruiken met de bijzondere opsporingsmethoden, maar om daarin nu meteen al de voorbode van een rechtse staatsgreep te zien, lijkt me bij de haren getrokken.


"House of Bush, House of Saud" van de gebroeders Craig en Gerard Unger gaat over de duidelijke banden en vriendschappen tussen de machtigste politiek-economische dynastieën van de Verenigde Staten en Saudi-Arabië. De Ungers willen George W. Bush beschadigen en schuwen daarvoor niets. Het mag dan ook niemand verbazen dat een andere ultra-linkse schreeuwlelijk, Michael Moore, enkele jaren geleden net over bepaalde claims uit dit boek de documentaire "Fahrenheit 911" maakte. Het boek bevat een schat aan informatie en de anekdotische schetsen van bepaalde situaties zijn zeker te smaken, maar het geheel baadt in een overduidelijke politieke kleur en dat ondergraaft het boek volledig. Ook het spuien van allerlei beschuldigingen aan het adres van de Bush-familie zonder deze echt met argumenten te staven, is bijwijlen echt storend. Verder zegt de triomfantelijke schrijfstijl van de Ungers alsof zij iets nieuws ontdekt hebben en de samenleving zo van een groot gevaar behoed hebben meer iets over hen dan over de betrokkenen. De banden tussen de Bush-familie en het huis-Saud dateren al van decennia geleden en hebben meer met wederzijdse belangen dan met samenzweringen allerhande te maken. Daarbij heb ik nog steeds niet gesnapt welke meerwaarde George W. Bush gezien zou hebben in het per uitzondering laten vertrekken van enkele Saudische prinsen na 11 september 2001. Ofwel waren zij vrienden en hadden zij met 9-11 niets te maken, ofwel waren ze betrokken, maar dan waren het toch geen vrienden meer en zou Bush ze toch zeker niet laten gaan. Kortom, ben je tegen Bush, vind je de waarheid overschat en ben je niet vies van een samenzweringstheorietje meer of minder, dan is dit boek zeker iets voor u. Zoniet laat je het beter links leggen.


Rudy Aernoudt is een kleurrijke figuur, daar is iedereen het over eens, en zijn pro-Belgische standpunten in een tijdperk waar regionalisme en separatisme aan zet zijn, veroordelen hem vaak tot een tribune in de marge van het debat. Maar dit neemt niet weg dat zijn boek "Vlaanderen-Wallonie, je t'aime moi non plus" best wel stof tot nadenken geeft. Hij weerlegt de cijfers van het Warande-Manifest en spreekt de vindingen van professor Juul Hannes tegen alsof de Vlamingen altijd al meer bijgedragen hebben tot de Belgische staat dan de Franstaligen. Aernoudt is zelf econoom en heeft een carrière als kabinetschef in Vlaanderen én Wallonië achter de rug. Hij put dus ook uit zijn eigen ervaring om bepaalde Vlaamse claims te ontkrachten zonder daarom per se de kant van de Walen te kiezen. Aernoudt is niet vies van meer regionale autonomie of van een activering van de Waalse werklozen, maar past voor valse Vlaamse stoerdoenerij alsof er in Vlaanderen geen regio's zijn die enkel maar op EU-steun kunnen overleven. Ook stelt Aernoudt dat de transfers in de sociale zekerheid aan het verminderen zijn door de sterk vergrijzende bevolking in Vlaanderen. Aernoudt toont zich in dit boek veel gematigder dan aanvankelijk gedacht, zeker na het lezen van zeer ontvlambare recensies uit Vlaamsgezinde hoek, en dat is maar goed ook. Aan puriteinse utopisten hebben we lak in België. Praktische oplossingen zonder dogma's of taboes is de boodschap. En Rudy Aernoudt lijkt dat laatste alvast begrepen te hebben.


In een ander boek neemt Rudy Aernoudt in nog meer detail de wantoestanden binnen de verschillende Belgische bestuursniveau's, structuren en instellingen onder de loep. In "Hoe de overheid uw geld verkwist" krijgt hij daarbij de hulp van MR-senator Alain Destexhe die moeilijk van PS-sympathieën of Waalse struisvogelpolitiek beticht kan worden na de publicatie van het pamflet "Wallonie, la verité des chiffres" enkele jaren geleden. Aernoudt en Destexhe gaan met een botte bijl door de federale administraties, pakken uit met een hele resem kostenbesparende maatregelen om de internationale scheeftrekking waarin België zich op bijna alle overheidsdomeinen bevindt recht te trekken, en breken een lans voor externe audits, het afschaffen van de vaste benoeming, de reductie van het aantal apparatsjiks met minstens een kwart en het runnen van overheidsdiensten als private bedrijven met incentives en winstbejag. Als liberaal kan ik het pleidooi van de beide heren zeker smaken, alleen blijven ze een beetje steken in de status quo en vergeten ze in hun queeste naar efficiëntie en optimalisatie de echte hamvraag te stellen: welke KERNtaken heeft een moderne overheid nog? Dat ook de structuren van de regionale en gemeenschappelijke besturen aangevallen worden, zowel in het noorden met de reusachtige kabinetten en de welig tierende particratie als in het zuiden met de moddervette provinciale administraties en de politisering van het ganse staatsapparaat, is een goede zaak. Vele Vlamingen dwalen immers wanneer ze denken dat het er bij hun overheid in tegenstelling tot de Waalse wel goed aan toegaat. Quod non dus.


In "Wedervaren van een Cabinetard" schetst Rudy Aernoudt zijn korte passage als kabinetschef van Vlaams minister Fientje Moerman en legt hij zijn kant van het verhaal uit. Het boek barst van de persoonlijke aanvallen, rancuneuze uitlatingen en is niet meteen verfijnd geschreven. Wie meer wil weten over het koningsdrama dat zich toen op het kabinet-Moerman afgespeeld heeft, zal dit boek zeker kunnen smaken, net als iedereen die op smeuïge verhalen over corruptie, ambetantenaren, kleptocratie en nepotisme kickt. Ik vond het boek best amusant om lezen, alleen heb ik mij mateloos geërgerd aan het "de wereld is tegen mij"-gevoel dat Aernoudt de godganse tijd denkt te moeten ventileren. Of hij zo onkreukbaar is als hij doet uitschijnen, is ook weer een ander verhaal. En al heb ik natuurlijk geen enkel bewijs om zoiets te staven anders dan een opiniestuk van drie gewezen collega's van hem die dat toen in "De Morgen" opgerakeld hebben... Volgens mij werken er bij de overheid een heleboel goede mensen en reageert iedereen marktconform op prikkels, ook als de uitkomst daarvan immoreel zou zijn. Ik heb Moerman steeds een uitstekend minister en Aernoudt een begeesterd liberaal econoom gevonden. Jammer dat het zo is afgelopen.


Archie Brown is een meester in het schrijven van luchtige boeken over zware thema's en dat is hier niet anders. Zijn bronnenonderzoek is fenomenaal, zijn schrijfstijl zeer aangenaam om lezen, zijn constante wisselwerking tussen leuke anekdotes en de harde werkelijkheid zeer prikkelend, en zijn ruime benadering van het thema meer dan gewoon verhelderend. Brown spreekt over het analfabetisme van Chroetsjov en over de verwoede pogingen van zijn staff om dat geheim te houden, over de grillen van Bresnjev en over de paranoïde trekjes van Stalin. Door meer dan anders de nadruk te leggen op de menselijke tekortkomingen van de Sovjetleiders maakt Brown wel een ongelukkige vergissing. Net zoals een boek over de keukenvoorkeur van Adolf Hitler een aanfluiting zou zijn voor de miljoenen doden van zijn regime is dat hier niet anders. De stelling van Brown alsof de Sovjet-Unie onder Bresjnev niet meer echt autoritair was, is op lucht en ongefundeerd nattevingerwerk gebaseerd. En ook nadien onder Tsjernenko en Andropov was dat niet het geval, net het tegendeel zelfs. Beide hadden nog maar een fractie van de macht en het aanzien van hun voorgangers en compenseerden dat immers net met een (nog) repressiever bewind en een (nog) meer totalitaire kijk op de samenleving. Wie Browns relativerende analyses negeert, vindt wel een schitterend boek over de opkomst en de val van 's werelds meest perverse staatssysteem.


Het boek "Gazprom: Ruslands nieuwe wapen" is vertaald en dat heb je als lezer wel geweten. Het leesritme geraakt maar al te vaak verstoord door fouten en/of onnauwkeurigheden in de Nederlandse vertaling. De inhoud is natuurlijk wel dik in orde. Mikhail Sygar en Valerij Panyushkin schetsen op analytische wijze de opgang van het grootste energiebedrijf van de huidige wereld, van de wilde privatisering van de staatsbedrijven na de val van het communisme over de tweestrijd tussen Jeltsin en zijn entourage en Tsjernomyrdin en de Gazprom-stakeholders tot de hernationalisering van het bedrijf onder Vladimir Poetin. Volgens de auteurs kan men Gazprom niet wegdenken uit de Russische geschiedenis van de laatste twee decennia. Ze staan ook stil bij de impact van dit bedrijf op de wereld én op de voormalige Sovjetrepublieken waar vaak lokale dictators door oliegelden nog tot diep in de jaren 2000 aan de macht zijn kunnen blijven. Moskou had naar verluidt tegenover hen ook maar één doel: Gazprom niet hinderen. Al de rest was daaraan ondergeschikt. Het boek is een aanrader voor fans van de recente Russische geschiedenis, maar geopolitieke strategen op zoek naar antwoorden voor toekomstig beleid lopen dit boek beter voorbij.


Ward Beysen begon een eigen partij en sprong in een vijver, Hugo Coveliers begon een eigen partij en ging uit angst voor de kiezer met het Vlaams Belang in zee, en ook Jean-Marie Dedecker begon een eigen partij. Enkel die laatste lijkt vandaag levensvatbaar te zijn. Een andere VLD-dissident waarvan we al lange tijd niets meer gehoord hadden, gewezen partijsecretaris en senator Leo Goovaerts, vond ook zijn tijd gekomen om eens terug in de schijnwerpers te staan. Geen eigen partij dit keer (ook hij probeerde immers ooit met de eigen beweging "Veilig Blauw" in de politiek iets te forceren) maar een boek over zijn passage aan de top van de VLD. Het boek "Wat ik zag was ontnuchterend" leest zeer vlot en is leuk van opzet. Vele heilige huisjes uit de financiering van partijen worden door hem in detail uit de doeken gedaan, maar de weinige echt relevante beweringen worden wel overschaduwd door onbeargumenteerde claims alsof Guy Verhofstadt systematisch 80% van fondsenwervingsdiners in eigen zak zou steken, en Karel De Gucht als een echte Machiavelli steeds op zoek was naar een andere partijnotabele om kapot te maken. Wie wat liberale roddels wil lezen, kan niet om dit boek van Leo Goovaerts heen. Vooral burgers die nog steeds denken dat de politiek in het teken van de mensen en het maatschappelijke goed staat, zullen dit boek als een ogen-opener beschouwen. VLD-fans kunnen zich beter onthouden, door hen zal dit boek immers toch als een pure afrekening geminimaliseerd worden.


Paul Van Buitenen was jarenlang bureaucraat bij de Europese Unie, maar volgde uiteindelijk zijn geweten in plaats van zijn verstand en begon via enkele bevriende Europese Parlementsleden zoals een Jens-Peter Bonde of een Bart Staes allerlei wantoestanden binnen de Eurocratie aan te kaarten, deels met succes. De val van de Santer-commissie is zijn werk en ook de verantwoordelijk voor de enorme media-aandacht voor schandalen zoals die bij Eurostat en OLAF kunnen we grotendeels op zijn schouders leggen, net als de alomtegenwoordige consternatie toen de hoofdboekhoudster van de Europese Commissie, Marta Andreasen, ontslag moest nemen nadat zij geweigerd had de rekeningen af te tekenen. In 2004 nam Paul Van Buitenen met een eigen Eurokritische partij "Europa Transparant" aan de EU-verkiezingen deel en haalde uit het niets twee zetels binnen. Het boek "In de loopgraven van Brussel" verscheen op enkele maanden voor die verkiezingen en was dus ook deels als verkiezingsmanifest opgevat. Het boek bevat honderden anekdotes over misbruiken binnen de Europese Unie. Geen enkele instelling blijft gespaard. Voor naïeve Eurofielen is dit boek zeker een aanrader. Voor de al iets kritischer ingestelde lezers zal het boek niets fundamenteel nieuws aanreiken, naast de talrijke verhalen en voorbeelden natuurlijk, én de iets te regelmatige parallellen tussen zijn strijd voor rechtvaardigheid en transparantie, en het werk van een zekere Jezus Christus 2000 jaar geleden. Die zelfingenomenheid vergeven we hem van harte.


Meer interessante recensies op www.newyorkbooks.com.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.