Macro-economie: een school de weg kwijt?

"Macro-economen maken er een potje van. Ze zijn het massaal oneens en hun voorspellingen worden voortdurend bijgesteld." Dit schrijft de Nederlandse krant De Pers. Ook in de Vlaamse pers verschijnt regelmatig een bericht over de verwarring in de wereld van de economie. Het is duidelijk dat veel mensen het noorden kwijt zijn. Als we onderstaande uitspraken ernstig nemen, kunnen we eigenlijk niet anders dan vragen te stellen bij de wetenschappelijke status van de huidige (macro-)economische theorie

(uit het het artikel van De Standaard, 'Het spoor bijster?'):

Wat in de geneeskunde een uiterst bizarre gang van zaken zou zijn, is in de economie heel normaal. De toestand is ernstig, daar is iedereen het wel over eens. Maar daar houdt de consensus dan ook meteen op. Hoe het zover is kunnen komen, wat de oorzaken zijn en hoe de crisis het beste kan worden aangepakt, daarover bestaan evenveel meningen als er economen zijn. En misschien nog wel meer. 'Zet negen economen in een kamer, en je hebt tien meningen', grapt Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING-België.

Professor Toon Vandevelde:

'Denken dat we zaken volledig zullen begrijpen is absurd. (...).'

Econoom Peter Van den Houte:

Met de economie is het net zo als met een seminarie dat ik ooit bijwoonde. Na afloop zei iedereen tegen elkaar: 'We're still confused, but on a higher level.' Het idee dat economen de werkelijkheid dus steeds beter kunnen begrijpen, beschrijven en verklaren is dus fout. Want die werkelijkheid verandert continu. En het paradoxale is dat de economische wetenschap zelf bijdraagt aan die veranderingen.

André de Coster ten slotte, zegt in zijn column 'Anders is niet fout' (ook De Standaard):

En dus worden onze inzichten voortdurend bijgesteld, verfijnd, en ja, zelfs opnieuw in vraag gesteld. Het blijft vreemd dat dit voor wetenschappers zelf evident is, maar dat we dit maar niet verkocht krijgen aan het grote publiek. Misschien moeten we dus ook daar een grotere inspanning leveren om de verwachtingen bij te stellen: verwacht toch asjeblief geen “waarheid”.

Als scheikundigen of astronomen zich vandaag de dag op dergelijke uitspraken zouden laten betrappen, zou het vermoeden rijzen dat we misschien het stadium van de alchemie of de astrologie nooit voorbij zijn geraakt. Een wetenschapper die vraagt om vooral geen "waarheid" te verwachten? Wat zouden we anders moeten verwachten? In ieder geval lijken dit soort bijzonder sterke beweringen enkel te plaatsen tegen de achtergrond van een paradigma dat zich in staat van verval bevindt en waar de anomalieën zich steeds hoger opstapelen.

Het herdenken van de fundamenten

Wellicht is het hier dan ook op zijn plaats om eens opnieuw stil te staan bij de bedenkingen die Friedrich von Hayek zich maakte in 1974, toen hij zijn Nobelprijs voor de economie in ontvangst nam. De nu beroemde speech droeg de toepasselijke titel 'The Pretense of Knowledge'. De penibele stand van zaken die Hayek er schetst is zowat dezelfde als die van vandaag: :

(...)the economists are at this moment called upon to say how to extricate the free world from the serious threat of accelerating inflation which, it must be admitted, has been brought about by policies which the majority of economists recommended and even urged governments to pursue. We have indeed at the moment little cause for pride: as a profession we have made a mess of things.

Waarna Hayek onmiddellijk zegt waar volgens hem de wortel van het probleem zitten: in de foute overtuiging dat de basisprincipes van de natuurwetenschappen zomaar kunnen worden toegepast in de menswetenschappen. Hayek noemt dit het 'sciëntisme':

It seems to me that this failure of the economists to guide policy more successfully is closely connected with their propensity to imitate as closely as possible the procedures of the brilliantly successful physical sciences - an attempt which in our field may lead to outright error. It is an approach which has come to be described as the "scientistic" attitude - an attitude which, as I defined it some thirty years ago, "is decidedly unscientific in the true sense of the word, since it involves a mechanical and uncritical application of habits of thought to fields different from those in which they have been formed."1 I want today to begin by explaining how some of the gravest errors of recent economic policy are a direct consequence of this scientistic error.

Deze overtuiging leidt tot foute doctrines die onder meer 'volledige werkgelegenheid' koppelen aan een hoge mate van consumptie (waardoor schadelijk inflatoir beleid lijkt te zorgen voor economische welvaart):

The theory which has been guiding monetary and financial policy during the last thirty years, and which I contend is largely the product of such a mistaken conception of the proper scientific procedure, consists in the assertion that there exists a simple positive correlation between total employment and the size of the aggregate demand for goods and services; it leads to the belief that we can permanently assure full employment by maintaining total money expenditure at an appropriate level. Among the various theories advanced to account for extensive unemployment, this is probably the only one in support of which strong quantitative evidence can be adduced. I nevertheless regard it as fundamentally false, and to act upon it, as we now experience, as very harmful.

> De Standaard: Het Spoor Bijster?
> De Pers: Macro-economen weten het ook niet meer
> André de Coster: Anders is niet fout (De Standaard)
> Friedrich von Hayek: The Pretense of Knowledge (Nobel acceptance speech)

Zie ook:
> Frank Shostak: What is wrong with econometrics?
> Ludwig von Mises: On Some Popular Errors Concerning the Scope and Method of Economics