Hyperinflatie: voor de deur of ver van ons bed?

Iemand heeft ooit gezegd: 'Geld is altijd schaars. En als het niet schaars meer is, dan is het geen geld meer." De afgelopen dagen is het geld heel wat minder schaars geworden in Europa. Hoe lang is ons geld nog geld? En wat is het alternatief?

Goedkoop geld en inflatie in Europa

Vorige donderdag verlaagde de Europese Centrale Bank de rente met nog eens een half procent, tot 1,5%. Heel wat commentatoren verwachten dat het gauw naar de één procent zal dalen. Het geld in Europa wordt met andere woorden kunstmatig goedkoper gemaakt, waardoor banken het makkelijker krijgen om leningen uit te schrijven—leningen die uit het niets (zonder dekking van gespaard kapitaal) worden gecreëerd. Het onvermijdelijke gevolg is een nog sterkere stijging van de geldhoeveelheid in de economie. Nog meer inflatie dus.

En daarbovenop komt nog eens de inflatie die gecreëerd wordt door de resem stimulus- en herstelprogramma's waar onze economieën aan worden onderworpen. In Europa is Groot-Brittannië voorlopig kampioen onder de grotere landen: daar heeft de overheid al een duizelingwekkende 20% van het Bruto Binnenlands Product gespendeerd aan zgn. 'bailouts'. De Bank van Engeland heeft er ook de rente verlaagd naar 0,5%, waardoor de pond bijna gratis is geworden.

Voorlopig zijn het vooral de kleine economieën die de hardste klappen vangen. Meest opvallende geval is IJsland, waar de inflatie 17% (en stijgend) is. Harvard Law Review vraagt zich af welk land hierna aan de beurt is. "Maar dat zijn kleine landen met een zwakke munt" hoor je vaak. Met de euro kan dat niet gebeuren, die is 'too big to fail'. Toch denkt niet iedereen er zo over. Een aantal economen twijfelden al heel vroeg aan de haalbaarheid van de Europese papieren eenheidsmunt. Zo zei Milton Friedman in een van zijn laatste interviews:

The euro is going to be a big source of problems, not a source of help. The euro has no precedent. To the best of my knowledge, there has never been a monetary union, putting out a fiat currency, composed of independent states. There have been unions based on gold or silver, but not on fiat money – money tempted to inflate – put out by politically independent entities.

En er is eigenlijk geen reden te bedenken waarom de euro het op de lange termijn beter zou doen dan de IJslandse kroon. Behalve het feit dat meer mensen de munt gebruiken, en dat de schuldopbouw dus een tijdlang door meer mensen kan gedragen worden, is er mijns inziens niets waarmee de euro zich structureel onderscheidt van andere fiat-papierstandaarden.

Ook bij ons maakt men zich zorgen

Het lijkt erop dat ook Vlaamse en Nederlandse journalisten en commentatoren zich zorgen maken over de toekomst van de economieën binnen de eurozone. Zo stelt vermogensbeheerder Bruno Verstraete zich vragen bij 'de solvabiliteit van NV België'. Jerry van Waterschoot, ex-hoofdredacteur van de Financieel Economische Tijd, maakte zich voorbije maandag de volgende bedenking: "De overheid pompt massaal geld in de economie om de financiële crisis te bestrijden. Mooi zo. Maar, euh, hoe krijgen we de snel oplopende overheidsschulden ooit terugbetaald?". Van Waterschoot besluit zijn column als volgt:

Enige bezorgdheid is niet misplaatst. Het afbetalen van exploderende overheidsschulden zal generaties lang een beslag leggen op de koopkracht van de bevolking. België heeft daar ervaring mee. Tenzij dit alles de voorbode is van een hyperinflatie die er aan komt. Het zou niet de eerste keer in de geschiedenis zijn dat regeringen massaal bankbiljetten bijdrukken als enige uitweg om duizelingwekkende tekorten te financieren. Voor een schuldenaar is niets aantrekkelijker. Als er meer geld in omloop is, is het minder waard en gaan de prijzen sneller stijgen. Dat knijpt automatisch een paar nullen van de schuldencijfers af. Een gemakkelijkheidsoplossing, maar precies daarom zo verleidelijk.

Tenslotte vinden we ook bij de financiële krant De Tijd bezorgdheid terug. Twee dagen terug stond daar te lezen:

Het klassieke wapen van Centrale Banken om het hoofd te bieden aan een economische crisis is een renteverlaging. Maar wat als dat niet meer lukt? Is geld bijdrukken dan een oplossing?

Hyperinflatie: een reëel scenario

Het artikel van De Tijd wordt besloten met een overzicht van vier 'slechte voorbeelden' uit de geschiedenis: de Weimarrepubliek in 1923, Zimbabwe vandaag, de Franse Republiek in 1789, en Japan in 2001. De voorbeelden die De Tijd (overgenomen uit de Times Online) aanhaalt zijn inderdaad zeer relevant—ze verwijzen allen (behalve het voorbeeld van Japan, dat indertijd nog kandidaat-kopers voor haar overheidsschuld vond) naar episodes in de geschiedenis waar economieën te lijden hadden onder een beleid van blijvende en steeds verder toenemende inflatie, en waar de bevolking ging inzien dat hun geld in de toekomst steeds in waarde zou blijven dalen en het dus zo gauw mogelijk verkochten: hyperinflatie.

Hyperinflatie is bijzonder schadelijk voor een economie, omdat het de doodsteek betekent voor het geld, de maatstaf voor economische calculatie. Als daarbij ook alternatieve, stabielere, geldsoorten niet worden toegelaten op de markt, kan de bevolking niets anders dan terugkeren naar primitieve ruilhandel, met alle armoede en ellende vandien. Hyperinflatie is bovendien geen obscuur of uitzonderlijk fenomeen (dat blijkt bijvoorbeeld uit dit wereldwijde overzicht van financieel adviseur Mike Hewitt), maar een zeer reëele dreiging voor alle economieën waar de geldhoeveelheid wordt gemanipuleerd, dus ook voor ons in het technologisch geavanceerde Europa.

Een deugdelijk alternatief

Het duurzame alternatief voor het monetaire monopolie en de fiat papierstandaard van de eurozone, is een markt waarin geld opnieuw een goed mag zijn; waar met andere woorden de papieren bankbiljetten of de digitale cijfers van bankrekeningen steeds gedekt worden door een materieel goed zoals goud of zilver. Dat op zich is echter niet voldoende. Om te voorkomen dat overheden en bankiers opnieuw misbruik zouden maken van hun privileges en/of monopolies, en om de consumenten de grootste mogelijkheid te bieden om de munterijen die de hoogste kwaliteit bieden te belonen door hun geld te kopen en te gebruiken, dient de markt van geld bovendien vrij te zijn van interventie. Alleen zo kunnen we een toekomst opbouwen die gegrondvest is op juridisch robuuste en ethisch verantwoordbare principes, en waar de gestaag toenemende welvaart geworteld is in werkelijk gespaard kapitaal.

We sluiten af met een citaat van econoom Murray Rothbard, die bijna 25 jaar geleden al waarschuwde voor de onoplosbare problemen van een internationaal monetair systeem gebaseerd op een fiat geld:

Als we naar de toekomst kijken is het vooruitzicht voor de dollar en voor het internationaal monetair systeem inderdaad grimmig. Totdat we terugkeren naar de klassieke goudstandaard tegen een realistische goudprijs is het internationaal geldsysteem gedoemd heen en weer te springen tussen vaste en vlottende wisselkoersen, waarbij elk systeem weer nieuwe problemen veroorzaakt, slecht werkt en uiteindelijk uit mekaar valt. Deze desintegratie zal voortgestuwd worden door de voortdurende inflatie van het dollaraanbod en dus van de Amerikaanse prijzen die niet lijkt te zullen verminderen. Voor de toekomst kunnen we een steeds snellere inflatie en uiteindelijk een hyperinflatie verwachten, vergezeld van monetaire aftakeling en economische oorlogvoering. Deze prognose kan alleen worden veranderd door een drastische omslag in het Amerikaans en globaal monetair systeem: door de terugkeer naar een munt zoals goud die tegelijkertijd een goed is op de vrije markt, en door de overheid volledig weg te halen van het monetaire toneel.

(Bovenstaand citaat is de laatste paragraaf van Rothbards boekje 'Wat heeft de overheid met ons geld gedaan?'. Mensen die het niet eens zijn met zijn conclusie, of die willen weten hoe hij ertoe kwam, kunnen hier zijn argumentatie nalezen. )