Rien ne va plus (LVB.net)

Toen Kris Peeters maandagavond in het VRT-journaal verscheen, viel meteen op dat hij er wat minder bleek uitzag dan gewoonlijk. Een gezonde blos, iets wat we in kringen van de Vlaamse regering alleen van Dirk Van Mechelen gewoon zijn. Uit de context van de berichtgeving bleek dat de bloedaandrang van Peeters niet te wijten was aan een gezonde boswandeling, maar aan de zonet afgesprongen communautaire dialoog. En uit de woorden die hij sprak, bleek dat het om ingehouden woede ging, en niet om schaamte. Didier Reynders, monsieur "geen probleem", had die ochtend doodleuk verklaard dat er voor de verkiezing geen stemming zou zijn, zelfs niet over deelakkoorden. Peeters verkoos daarop om zelf de stekker uit de onderhandelingen te trekken.

Het belang van wat vandaag gebeurd is, kan moeilijk overschat worden. De pogingen om tot een nieuwe staatshervorming te komen staan nu weer even ver als anderhalf jaar geleden: de totale blokkering. Alleen zijn de verbittering en de frustratie bij zowat alle Vlaamse onderhandelaars groter dan ooit. Alle Franstalige beloften over een bereidheid tot dialoog, alle tussentijdse akkoorden, de zogenaamde "borrelnootjes" die ertoe leidden dat Yves Leterme de fakkel van Verhofstadt wou overnemen, het blijkt uiteindelijk allemaal gebakken lucht te zijn. De CD&V is in de regering gestapt op basis van loze beloften van de Franstaligen, Leterme is premier geworden op basis van niet-geleverde Franstalige borrelnootjes, de CD&V heeft het kartel met N-VA laten opblazen in het vooruitzicht van deelakkoorden die er nooit gekomen zijn. De N-VA blijkt gelijk te krijgen, de drie malcontente CD&V-burgemeesters blijken gelijk te krijgen, David Geens blijkt gelijk te krijgen. Leterme mag zich gelukkig prijzen dat hij over de Fortis-affaire struikelde en dat hij nu wat uit beeld is, want het gezichtsverlies voor zijn partij is niet te schatten. Ook Kris Peeters, wiens ster vorig jaar rees naarmate die van Leterme daalde, betaalt nu de prijs voor het risico dat hij nam toen hij zijn schouders onder de "dialoog tussen de deelstaten" zette. "Geen regering zonder staatshervorming", het is een slogan die nog jarenlang garant zal staan voor hoongelach aan het adres van CD&V.

Franstalige poltici die denken "oef, we hebben weer een paar maanden uitstel gewonnen" of "ach, na de verkiezingen starten we toch weer gewoon met een schone lei", zouden zich beter bezinnen. Zelfs een ezel als de CD&V zal zich geen vierde keer aan dezelfde steen stoten. Elk semester uitstel put de Vlaamse goodwill verder uit en versterkt de roep naar separatisme. In enkele jaren tijd is de splitsing van België geëvolueerd van een wensdroom die vooral leefde in families waar de België-haat met de moedermelk van generatie op generatie werd doorgegeven, naar een rationeel alternatief dat stilaan als enige mogelijkheid gezien wordt om aan de totale blokkering te ontsnappen.

BESCHIMMELDE BORRELNOOTJES
Het valt intusen op hoe fragmentarisch de berichtgeving in de media is. Welke krant of tijdschrift heeft al eens duidelijk uitgelegd dat de "borrelnootjes" uit het voorjaar van 2008, die voor Leterme de doorslag gaven om premier te worden, nog steeds niet zijn uitgevoerd? Die borrelnootjes zijn uitgedraaid op een Franstalige woordbreuk, met als reden de niet-benoeming door Marino Keulen van de drie Franstalige burgemeesters. Het toepassen van de wet door een Vlaamse minister vormde dus de aanleiding voor het niet-nakomen van gedane beloften en bezegelde akkoorden door de Franstaligen. Het is zoals met de taalwetgeving in Brussel: een Vlaming die de wet toepast is een extremist, en de Franstalige veegt zijn voeten aan de wet onder het motto "mais on est quand-même en Belgique?".

WAT VOORAFGING
Sinds 1970 kent België bijna om de tien jaar een grote staatshervorming. In 1970 realiseerde Gaston Eyskens de culturele autonomie. In 1980 realiseerde Wilfried Martens de gewestvorming. In 1990 realiseerde Jean-Luc Dehaene de federale staat. Zowel Martens als Dehaene beweerden stellig dat dit de "definitieve", "finale" staatshervorming was, maar vermoedelijk wisten ze zelf wel beter. Naar het einde van de jaren '90 toe kwam er al sleet op het federale model, en in het Vlaams Parlement groeide het ongeduld.

Op 3 maart 1999 keurde het Vlaams Parlement quasi-unaniem (het Vlaams Blok had de zaal verlaten en Agalev onthield zich) vijf resoluties goed over de Vlaamse eisen voor een volgende staatshervorming. Die moest leiden tot een tweeledig staatsmodel, met fiscale autonomie voor de gewesten, een specifiek statuut voor Brussel, volledige overheveling van gezins- en gezondheidsbeleid naar de gemeenschappen, en respect voor het principe van niet-inmenging op elkaars territorium. Deze resoluties zijn niet de uiting van een streven naar onafhankelijkheid, maar van het besef dat de socio-economische hefbomen bij de deelstaten moeten komen om een einde te maken aan een spilziek consumptiefederalisme.

De Verhofstadt-regeringen stopten de staatshervorming in de koelkast. Een Costa-overleg draaide op niets uit. De koelkast zorgde voor politieke stabiliteit in de federale regering, maar achter de stuwdam groeide de communautaire onvrede. De Vlaamse christendemocraten maakten hiervan gebruik om zich vanaf 2005 met een confederalistisch programma en een kartel met N-VA electoraal te profileren. Samen met de totstandkoming van het Vlaams kartel groeide in 2005 ook een strategieplan dat een breuk moest betekenen met alle vorige Vlaamse pogingen tot staatshervorming. Die strategie klonk als volgt: wij weigeren in een federale regering te stappen zonder akkoord over een staatshervorming. "Geen regering zonder staatshervorming", zoals Leterme honderden keren op zijn Blackberry zou tokkelen aan ongeruste militanten. Die strategie was vroeger ook al vaak geopperd, beloofd en geprobeerd, maar de breuk met het verleden kwam hierop neer: "déze keer gaan we ons ook écht aan die lijn houden!"

DE TRUC MET HET KONIJN
En toen het Vlaams kartel de verkiezingen won, hielden ze maandenlang voet bij stuk. Geen akkoord over de staatshervorming, dan ook geen regering. En zo ging een half jaar voorbij, werd er in een kamercommissie intussen meerderheid tegen minderheid gestemd over de splitsing van BHV, en kwam Kerstmis 2007 in zicht. Het Paleis vond dat het welletjes was, en Guy Verhofstadt werd belast met het vormen van een noodregering. Paniek en verslagenheid bij het Vlaams kartel. Geen regering zonder akkoord over de staatshervorming, maar nu ging er toch een regering gevormd worden. Met of zonder de CD&V? Hier maakten ze volgens mij de eerste tactische fout: ze gingen mee aan boord, in ruil voor vage beloften over een "Raad van Wijzen" die een eerste faze van de staatshervorming zou voorbereiden. Hiermee was de hefboom "geen regering zonder akkoord over de staatshervorming" meteen overboord gegooid.

Bij het begin van de lente 2008 nam Yves Leterme de fakkel over van Guy Verhofstadt. De "Raad van Wijzen" had inmiddels een akkoord bereikt over een eerste faze van de staatshervorming (de "borrelnootjes") én over een timing voor de tweede faze, genoeg als schaamlapje voor Leterme om het premierschap toch te aanvaarden. Maar toen de BHV-procedure in de Kamer verder zijn gang ging én de Vlaamse regering weigerde om drie weerspannige burgemeesters uit faciliteitengemeenten te benoemen, gingen de Franstaligen op de rem staan. De wetteksten van het eerste pakket van de staatshervorming, waarover dus een "akkoord" was bereikt, zitten nog vast in parlementaire procedures. Ook de timing van het tweede pakket is niet haalbaar gebleken, wat ertoe leidde dat Yves Leterme zijn ontslag indiende.

MACHTSSTRIJD OF OVERLEGMODEL?
Bij deze uiteenzetting heb ik vooral aandacht besteed aan de houding en de strategie van de CD&V. Het ordewoord "wij stappen niet in een regering zonder een akkoord over de staatshervorming" is op zich een machtsstrategie om de eigen eisen door de strot van de tegenstander te duwen. Eens er aan die eis voldaan is, komt de eigenlijke staatshervorming wel via overleg tot stand. De Franstaligen zijn op een moment ogenschijnlijk door de knieën gegaan door akkoord te gaan dat er een staatshervorming zou komen, maar zij hebben de uitvoering daarvan geboycot, via de "milquetisering" van teksten, de "maingainisering" van de Brusselse problematiek, en de "reynderisering" van de tijdsschema's. Op het Vlaamse "geen regering zonder staatshervorming" is een Franstalig "wij zeggen ja, maar wij doen neen" gevolgd. Ook dat is een pure machtsstrategie, maar het is een hypocriete en leugenachtige houding: doen alsof men meedoet in het overlegmodel, maar de facto de boel blokkeren in de hoop dat alles zo lang mogelijk bij het oude blijft. De geschiedenis zal uitwijzen of die strategie werkt.