Mumbai, niet Bombay

Rechtse of als rechts gedoodverfde individuen en verenigingen krijgen hun informatie over anderen in diezelfde categorie vaak via de linkse media, en nemen dezer vijandigheid jegens die anderen vaak over. Zo ontlenen Mark Grammens en The Spectator hun oordeel over een nationalistische politieke partij in India aan de linkse Indiase media die die partij bestrijden.



In het jongste nummer van zijn tweewekelijkse nieuwsbrief Journaal (p.4223) verdedigt Mark Grammens zijn keuze om India’s economische hoofdstad naar koloniale wijze “Bombay” te noemen, en niet “Mumbai” zoals in november 1995 door het stadsbestuur gedecreteerd. Grammens zegt daarmee ondermeer het voorbeeld van Le Monde en van de hele Zwitserse pers te volgen. Het door hem geciteerde Britse Tory-gezinde weekblad The Spectator (13-12-08) zegt dat de naamswijziging het werk was van een “extreemrechts” stadsbestuur, dat als doel heeft “alle moslims op een boot te zetten”. Sterker nog: “Het getuigt dus van racisme, aldus The Spectator, als men Mumbai schrijft in plaats van Bombay. Mumbai is ‘islamofobisch’, zo staat het er; het blad hekelt ook de ‘politiek korrekte’ neiging om zomaar alles te slikken wat een of ander stadsbestuur in de wereld beslist.”

De geviseerde partij is de Shiv Sena, de belangenpartij van de middenkasten van de deelstaat Maharashtra, pars pro toto de Maratha’s genoemd. Haar naam verwijst naar Chhatrapati Shivaji, de 17de-eeuwse succesvolle vrijheidsstrijder tegen het islamitische Mogolbewind en stichter van het confederale Maratha-rijk. Hij behoorde zelf tot de genoemde kastegroep maar wordt door alle hindoes en andere vrijheidslievende Indiërs geëerd. Naar Vlaamse verhoudingen vertaald is die partij zoiets als de “Jan-Breydel-brigade”.

In meerdere termijnen als bestuurspartij op staats-, deelstaat- en nationaal niveau heeft de partij nooit de moslims op de boot gezet. Zij is in de jaren 1960 ontstaan als belangenbehartiger van het Maratha-proletariaat tegen Gujarati bania’s (zakenlui), brahmanen en Zuid-Indiase inwijkelingen, die toen in de stad dominant leken te zijn. Zij vormt een diep geworteld netwerk van sociale steun en van integratie, namelijk om van de talloze ingeweken gelukzoekers echte Mumbaikars te maken.

Haar anti-moslimreputatie is gevestigd in januari 1993, toen zij haar militanten ontketende in reactie tegen een reeks moslimgewelddaden, met honderden slachtoffers tot gevolg. Maar toen op 12 maart 1993 weer eens honderden mensen omkwamen bij een reeks synchrone moslimbomaanslagen, de werkwijze die later typisch zou worden voor Al-Qaida, hield zij haar troepen in toom en kwam er geen wraakoefening. (Hoe intens belachelijk is het om de recente aanslagen in Mumbai “India’s 9/11” te noemen, terwijl dat soort terreur juist in India al ettelijke jaren uitgetest was vooraleer in New York toegepast te worden.) Dat ook de jongste islamitische bomaanslagen niet door een wraakoefening tegen de moslims gevolgd werden, is in grote mate aan de Shiv Sena te danken.

Toen de naamswijziging afgekondigd werd, vroeg ik mij af of zij niet op een in India welig tierend soort nep-etymologie gebaseerd was. De officiële uitleg was dat “Mumbai” de in plaatselijke talen (Marathi, Gujarati, Konkani) gebruikelijke uitspraak is, en een verbastering is van “Mumba-Devi”, d.i. “de godin Mumba”. In koloniale bronnen luidde het daarentegen dat het origineel Portugees was, “Bom-bahia”, d.i. goede haven, verbasterd tot Bombay. Het verhaal van Mumba-Devi zou dan achteraf pour les besoins de la cause verzonnen zijn. Het leek ook mij helemaal passend in Indiase gebruiken om een vreemd woord te integreren door er een inheemse uitleg aan te geven, wellicht zelfs met een ad hoc uitgevonden godin. Edoch, dit klopt niet. In het Portugees is “bahia” vrouwelijk, dat zou dus al “Boa-bahia” worden. De godin Mumba bestaat wel degelijk en dat sinds vóór de koloniale tijd. De plaatselijke talen hebben de stad inderdaad nooit anders dan Mumbai genoemd.

Zopas is hierover een debat gevoerd op het internetforum Religion in South Asia van de toonaangevende American Academy of Religion. Prof. Kathleen M. Erndl verwijst naar het gebruik van “Mumbai” in Hindi films uit de jaren ’50 en besluit: “De naam is duidelijk geen recente uitvinding.” Ook prof. Frank Conlon, nochtans een fel tegenstander van elk hindoe-nationalisme, erkent het gelijk van de Shiv Sena in deze. De “naamswijziging” is gewoon de correctie van een Britse verhaspeling van de eigenlijke naam. Conlon vermeldt Christopher Hitchens als bron voor de toeschrijving van de naamswijziging aan het “hindoe-chauvinisme”. In dat geval heeft Hitchens niet meer gedaan dan de Indiase linkse intellectuelen napraten, van wie er één destijds op de naamswijziging reageerde met een artikel: “The importance of being Bombay”. Daarin verzint hij hetzelfde soort argumenten pro “Bombay” dat je hier pro België hoort: Bombay/België is lekker multicultureel, terwijl Mumbai/Vlaanderen naar “zuiverheid” stinkt.

Dat soort discours werd niet gehoord toen de communistische bestuurders van Calcutta hun stad naar Bengaalse uitspraak tot Kolkata “omdoopten”, d.w.z. de correcte uitspraak herstelden. Noch toen de links-populistische en anti-brahmaanse bestuurders in Madras de stad tot Chennai omdoopten. En al helemaal niet toen Afrikaanse anti-koloniale bewegingen Goudkust tot Ghana omdoopten, Lourenço Marques tot Maputo, enz. Maar als de daders een fout stempel dragen, dan gaan dezelfde mensen plots spijkers op laag water zoeken om in hun beslissing toch maar iets “extreemrechts” en “racistisch” te vinden.

Tenslotte, er is hier geen spoor van “de ‘politiek korrekte’ neiging om zomaar alles te slikken wat een of ander stadsbestuur in de wereld beslist”. Integendeel, er is heel wat weerstand tegen het uitvoeren van de beslissing tot naamswijziging door een democratisch verkozen stadsbestuur. De bij uitstek politiek correcte krant Le Monde legt zich wel neer bij gelijkaardige beslissingen van linkse overheden in Kolkata, Chennai of Maputo, maar juist in dit geval houdt de krant vast aan de koloniale benaming tegen het besluit van het stadsbestuur en van de bevolking van Mumbai in. Ik vermoed dat Grammens op zijn mening zal terugkomen zodra hij ervan op de hoogte is dat de koloniale naam "Bombay" best vergelijkbaar is met "Bruxelles" voor Brussel.