Het kantelpunt van de Vlaamse "kwaliteitspers" (Johan Sanctorum)

(Verschenen in "Achter het Nieuws", december 2008)

Ik moest even de ogen uitwrijven, die maandagmorgen 8 december, toen ik in de opiniepagina’s van De Standaard op blz. 19 een alarmerend stuk aantrof over de “kwaliteitspers” die onder zware druk van bezuinigingen staat. Vooral het lijstje van ondertekenaars is historisch te noemen: een journalist van De Morgen (Bert Bultinck), broederlijk verenigd met Steven Samyn en Wouter Verschelden van de Standaard, plus wat mindere goden van Corelio-filiaal Het Nieuwsblad.

Welk punt wilden deze coalitietroepen van de Vlaamse geschreven media maken? In de vorm van een open brief aan Minister-President Kris Peeters, die na het vertrek van Geert Bourgeois ook nog even snel de media-portefeuille naar zich had toegetrokken, wezen de heren op “het belang van een kwalitatieve pers voor de democratie”, en het gevaar van “cost-cutting en winstmaximalisatie” in deze sector. Eenvoudig gesteld komt het erop neer dat ze overheidssteun vragen voor de pers-in-nood.
Een eerste opmerking gaat natuurlijk over de usurpatie vanwege journalisten van hun eigen media als het over hun job gaat. Over heel dit stuk hangt een corporatistische schaduw van eigenbelang. Springen deze bevlogen journalisten in de bres voor overheidssteun aan de wankelende auto-industrie, de zieltogende horeca, de naar adem snakkende bouwsector? Neen, maar hier is de inzet ook veel groter: “Onze democratie is bedreigd, beste mensen, dit is een kantelpunt!”
Daarmee gaat het stuk van Samyn, Bultinck en C° door een tweede korte bocht: de milde vorm van chantage die spreekt uit het linken van steunmaatregelen voor de pers aan het principe van de vrijemeningsuiting en de kwaliteit van de democratie in deze samenleving. Dit is gewoon grotesk. Zelfs al zouden de Standaard en de Morgen samen op één dag tot niets verdampen: het zou een drama zijn voor de journalisten en hun gezin, maar niét voor onze democratie. De vraag stelt zich zelfs, of onze democratie er niet wel zou bij varen, gezien de voortdurende nieuwsmanipulaties die we voortdurend bij beide media vaststellen, de modderstukjes van DM-papparazi als Tom Cochez, het misbruik van de opiniebladzijden om steeds weer dezelfde mensen over dezelfde thema’s een forum te geven, de obscure zwarte-lijst-cultuur bij De Standaard, waar Frank Thevissen het in een vorige editie van dit magazine al over had, enz.
Ik maak me daar dus maar weinig zorgen over. Op dit moment lijkt me het internet de échte corsa dorsalis van de 21ste-eeuwse democratie en de bijbehorende vrijemeningsuiting, en dat zal alleen maar toenemen.

Tenslotte, ten derde, zouden de journalisten van De Standaard beter hun brief richten aan hun eigen hoofdredacteur Peter Vandermeersch, marketeer-van-het-jaar 2007. Hij is de man die van De Standaard een “product” heeft gemaakt, dat vooral aan normen van winstmaximalisering moet beantwoorden, en daar hoort dus ook enige cost-cutting bij op tijd en stond. De gladde jongens hebben het allang overgenomen en nieuwe regels gesteld. In het zog van de neoliberale marketinghype is het journalistiek idealisme door lui als Vandermeersch opgeofferd aan de dictatuur van oplagen, omzetten en winst. Deze verpulping – in hun eigenste stukje “verpaupering” genoemd-, is een proces dat zich onvermijdelijk op langere termijn tegen hen zal keren. En ze hebben er allemaal aan meegewerkt, Samyn en C°. Het DS-pakket van een halve kg papier dat ik elk weekend in mijn bus krijg, heeft een onvoorstelbaar licht soortelijk gewicht, en is alleen maar journalistiek piepschuim om de publicitaire boodschappen efficiënt te verpakken. Daar heeft Corelio dik aan verdiend, commercieel valt daar niks op aan te merken.
Maar nu het krisis is, buiten, vallen er natuurlijk ook klappen in de publicitaire sector, en is zo’n pulpkrant het eerste slachtoffer. Want journalistiek blijkt de krant veel minder te kunnen overtuigen.
In overeenstemming met de vrijemarktgedachte die Peter Vandermeersch zo lief is, zou ik zeggen: laat ze maar eens goed zweten in dit “kantelpunt”, mogen de besten winnen, en als er enige collateral dammage is onder de goedbetaalde inktkoelies, so be it.
Voor de rest is er niks mis met mensen die voor werkzekerheid opkomen. Maar laat vooral de democratie en zo erbuiten. Het “kantelpunt” van hogervernoemd gezelschap bevindt zich ter hoogte van hun portefeuille, zoals bij welhaast alle andere zeven miljard aardbewoners. Dat is al meer dan genoeg.

Johan Sanctorum