De toestand is ernstig maar niet hopeloos

Back to basics

Het doek is gevallen over de regering. Het is bijna een wonder te noemen dat dit niet eerder gebeurd is. Leterme I was namelijk niet alleen onder een donkere hemel gestart, er was nauwelijks sprake van een beleid met visie. De reden hiervoor is niet zozeer bij Leterme zelf te zoeken. Het land is structureel onbestuurbaar geworden. Minister van State Marc Eyskens heeft die analyse kraakhelder gemaakt met zijn openingszin in de Keien van de Wetstraat (Canvas, 19 december 2008). Zijn uitspraken waren ronduit vernietigend voor het hele Belgische politieke en financiële bestel. Terwijl het water ons land aan de lippen staat, rijst de vraag “wat nu?” Hier wordt geschiedenis geschreven.

Alhoewel in normale omstandigheden verkiezingen nu aangewezen zouden zijn, maken de economische omstandigheden dit onwaarschijnlijk want dan riskeren we nog een langere periode van non-beleid. De vraag is ook of verkiezingen veel verschil zullen uitmaken. Veel heeft de heersende politieke klasse niet meer te bieden. Regeren met volmacht kan ook maar daar hebben onze politici de geloofwaardigheid niet meer voor. Het lijkt dus aangewezen een zeer technische eenheidsregering aan te stellen onder streng democratisch toezicht van het parlement en waarbij de politieke taboes doorbroken worden. Het parlement moet dan ook de burgers vertegenwoordigen en niet de politiek partijen die in de regering zitten. Ook dit is een aspect van scheiding der machten. Het programma van deze technische eenheidsregering moet krachtdadig en doortastend zijn. Vergeet even politieke kleur, beloftes en belangengroepen. We zijn op het breekpunt aangekomen. Achteruit kijken en de zinkende Titanic proberen te redden heeft geen zin. Het komt erop aan de volgende generaties nog een toekomst te bieden. Dit is een morele plicht.

Concreet zou het regeerprogramma zeven punten kunnen bevatten:

1. Het Fortis-dossie opnieuw onderhandelen. De financiële sector heeft zich laten meeslepen in een cultuur van geldcreatie door schuld en vergiftigde piramide-schemas. De dubieuse redding van Fortis had meer weg van paniekverkoop dan van een weldoordachte crisisoperatie. Alhoewel de basisactiviteiten van de Fortis holding het uitstekend deden, werden honderdduizenden brave beleggers in een mum van tijd op straat gezet. Een zelden geziene holdup. Waarom haalt men de dubieuse effecten niet uit de Fortis holding en steekt men er dan de bank en verzekering maatschappij terug in om dan met BNP Parisbas een overeenkomst te maken? Men zal vroeg of laat toch al die vergiftigde financiële producten wereldwijd verbeurd verklaren want anders krijgen we een hyper inflatie voor niets. Tot zolang blijft de bank een overheidsbank. Het fractionele reserve systeem moet ook flink teruggeschroefd worden. Geld is geen kapitaal. Back to basics ook in het bankieren.

2. De communautaire kwestie oplossen door een confederale staat op te richten met drie deelstaten: Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De communautaire tegenstellingen in ons land zijn reëel. In een gedecentraliseerde staat hoeft dit geen onoverkomelijk probleem te zijn, maar in ons land werden deze tegenstellingen in de grondwet vergrendeld waardoor elk redelijke en afdoende structurele oplossing verhinderd wordt. Men laat via diezelfde grondwet zelfs toe dat onder het mom van de bescherming der minderheden, de echte meerderheden zelf gediscrimineerd worden. Dit kan niet langer gedoogd worden. Minderheden kunnen maar beschermd worden door hun meerderheid lokaal te laten spelen. Laat ons dus een zeer sterk doorgedreven staatshervorming doorvoeren. Dan zal er terug ruimte komen voor daadwerkelijke samenwerking. De enige functies die men op het Belgische niveau nog moet achterlaten zijn de vertegenwoordiging in het buitenland en het aflossen van de overheidsschuld. Back to basics ook in het communautaire.

3. Het overheidsbeslag grondwettelijk beperken tot 40 % van het BBP en de overheidssanering structureel inzetten (te spreiden over 5 jaar). Ons land gaat gebukt onder een decennia lang opgebouwde overheidsschuld (ongeveer 90 miljard), pensioenschuld (ongeveer 350 miljard), en recentelijk de spaargarantie (ongeveer 300 miljard), terwijl we jaarlijks nauwelijks 350 miljard economisch produceren. Dit alles is het gevolg van een politieke beloften cultuur waarbij welvaart gecrëeerd werd op basis van krediet. Dit is onhoudbaar en zal het hele kaartenhuisje doen ineenstorten, zoals de financiële crisis trouwens aangetoond heeft. De structurele oorzaak van deze schuldenlast vindt zijn oorsprong in een te groot overheidsbeslag die meer dan de helft van ons BBP opslorpt. Laat ons dus de tering naar de nering zetten en het overheidsbeslag grondwettelijk vergrendelen op max. 40% van het BBP. Omdat dit duidelijke cijfers vergt die nu ontbreken, houdt dit ook in dat men een dubbele, analytische boekhouding invoert die in real-time kan geraadpleegd worden door de parlementen en de burgers. Back to basics, ook voor de overheidssector.

4. Overhevelen van belasting op inkomsten (uit arbeid en uit vermogen) naar een consumptiebelasting. Arbeid zowel als kapitaal zijn de bron van welvaartscreatie. Dit laatste zal hard nodig zijn om de factuur van het verleden en van de toekomst te kunnen betalen. Het is dus redelijk absurd om arbeid en kapitaalinvesteringen fiscaal af te straffen. Die hervorming zal terug een toekomst bieden aan de 1,2 miljoen landgenoten die van een RVA uitkering leven en zal ook het sparen aanmoedigen. Als bonus levert dit ook een natuurlijke duurzame economie op die het gebruik van grondstoffen en koolwaterstoffen als energiebron zal ontmoedigen. Back to basics ook voor de productie van welvaart.

5. Herstellen van de democratie en rechtstaat door een strikte scheiding der machten. Het moge duidelijk zijn, de crisis van vandaag is niet zomaar een politieke crisis, ze is structureel. De democratie zelf en de rechtstaat zijn al decennia aan het wankelen en het is dan ook geen toeval dat Leterme I over dit aspect gevallen is. In die machten kunnen we ook best de vierde macht (media), de vijfde macht (de economische sector) en de verkiezende macht (de burgers) betrekken. Dit laatste houdt in dat we afstappen van een formele representatieve democratie (want dat is ze al lang niet meer) en een duidelijke directe democratie invoeren. Dit betekent ook dat politieke partijen en vakbonden een rechtspersoon moeten krijgen. Geen politieke zeggenschap zonder democratische verantwoordelijkheid. Back to basics ook voor de democratie.

6. Gezamenlijk zoeken naar oplossingen rond de immigratie problematiek. Alhoewel immigratie een eeuwenoud verschijnsel is, heeft de snelheid waarmee dit vandaag gebeurt en het feit dat ons Sociaal Zekerheidsysteem hier niet op berekend was, ons nu wel opgezadeld met een sociale tijdbom in elke grootstad. Nochtans, immigratie kan ook een belangrijke bron zijn van vernieuwing op sociaal, intellectueel en economisch vlak. Decennia van onbeleid op dit vlak in goede banen leiden zal geen eenvoudige opdracht zijn en is een problematiek die het communautaire overschrijdt. Daarom moet dit globaal aangepakt worden, zelfs in europees verband. Back to basics ook voor geopolitieke probleem gebieden.

7. Tenslotte wordt ons land met zijn grote verscheidenheid op een kleine oppervlakte dikwijls als een laboratorium voor het Europa in wording aanzien. We stellen evenwel vast via de problematiek rond het verdrag van Lissabon dat de Belgische ziekte ook een europese ziekte is. Ook hier is het democratische deficit overduidelijk. We zouden vanuit deze specifieke positie binnen Europa moeten aansturen op een bezinning over waarheen met dit Europa. Europa is nodig, maar dan wel op een democratische manier. Back to basics ook voor de europese ruimte.

Deze zeven punten zijn maar krijtlijnen, die meebrengen dat de grondwet grondig zal moeten herschreven worden. Deze zeven punten realiseren vergt doortastendheid en snelheid. De fundamenten moeten er binnen het jaar liggen of de politieke entropie zal weer toeslaan. We moeten evenwel vermijden om zoals gewoonlijk te verzanden in allerlei micro-maatregeltjes die politiek kunnen scoren maar die fundamenteel geen aarde aan de dijk brengen. De toestand is bijzonder ernstig. Alleen zakelijkheid en nuchterheid kan ons redden.


Eric Verhulst, Voorzitter www.workforall.org, een onafhankelijke socio-economische denktank