De Leviathan en haar klerken (Xavier Everaert)

Open Vld-Kamerlid Matthias De Clercq werd in de nasleep van het overheidsingrijpen in Fortis geïnterviewd op de nationale televisie over de crisis. Zijn boodschap was andermaal duidelijk: het was allemaal de schuld van het libertarisme. En natuurlijk moesten ook de VS er aan geloven in de tirades van Dirk Verhofstadts sociaal-liberale protégé. “Er is een belangrijk verschil tussen het liberalisme, zoals we dat in Europa beleven en het libertarisme, waar de VS op drijft. Ongebreidelde vrijheid is onaanvaardbaar. Er moeten nog altijd een aantal grendels zijn waarbinnen de maatschappij kan gedijen. Een overheid moet steeds een soort van controle instellen om transparantie te verzekeren. (...) Het liberalisme is zeker niet bedoeld om de sterken nog sterker te maken. Het is het libertaire systeem dat nu ineenstort, niet het liberalisme. De VS leefden met valse vrijheden, zonder voorwaarden.” Aldus de van bitter weinig kennis van zaken getuigende mening van Matthias De Clercq.

Als rechtsvoetige is het altijd fijn om een voorzet van op links te krijgen. Wat is eigenlijk dat liberalisme dat Matthias De Clercq bedoelt? En wat is toch dat libertarisme? Volgens de haarfijne analyse van de jongbakken liberal De Clercq is Europa liberaal. Volgens hem is dat liberale Europa een maatschappij met ‘grendels’ die de vrije Verlichte Europeaan en zijn geldbeurs (en beursgeld?) beschermen tegen de boze wolven van het grootkapitaal en de beursspeculanten. Een maatschappij met een transparante overheid die steeds controleert om de democratie en de vrijheid te waarborgen. Het liberalisme is daarenboven ‘niet gemaakt om de sterken nog sterker te maken’. Gelukkig zijn er toch nog de liberale grendels op de poort van het ‘casino-kapitalisme’. Gelukkig zijn er nog de torenwachters van Frankfurt die toezien op de goede en rechtvaardige werking van onze markt, en die de Europese kleine (en minder kleine) spaarders nauwlettend in het oog houden en beschermen tegen de Amerikaanse roulette van de hypotheekmarkt en haar rommelkredieten.

Maar wat nu? Het gaat faliekant mis op de financiële markten, het grootkapitaal wordt verketterd en de spaarders hullen zich in zwarte schaapswol. De Maurice Lippensen en Axel Millers van deze tijd hebben ons geld verbrand! Die vermaledijde casino-kapitalisten toch! Vreemd wel dat moesten Maurice Lippens en Axel Miller naar het casino van Knokke gaan en daar alles zouden verspelen met blackjack, ze met lege handen naar huis terug zouden keren. Maar dat element van het casino-kapitalisme schijnt in de huidige politieke constellatie volledig afwezig te zijn. Ondertussen mag de Europese Verlichte spaarder, nadat hij zijn beursgeld in rook heeft zien opgaan door toedoen van deze casino-kapitalisten, nog eens diep in zijn geldbeurs tasten om het vel (en de bankrekening) van de roulette-spelers te redden. Nationaliseren noemt men dit dan gewoonlijk, maar de stempel 'socialisme voor de rijken' is beter aangewezen. Fortis op de fles, ok, maar dan wel een magnum van Pommery. En ondertussen drinkt de burger lijding-water.

Matthias De Clercq is dus eigenlijk wel erg selectief in zijn interpretatie van de ‘te beschermen Europeaan’. Enkel de vriendjes van de koning en de uitgerafelde Belgische haute finance komen in diens ogen in aanmerking. Begrijpelijk dat ze gered worden, daar niet van, het betreft hier immers de grote geldschieters van het establishment. En wie weet waar dit land naartoe zou gaan na de ondergang van de geslachten Lippens en Miller. Bij mijn weten draait liberalisme om de kernbegrippen ‘vrijheid’ en ‘verantwoordelijkheid’. Maar blijkbaar is dat allemaal niet zo belangrijk zolang er genoeg geld en belangen tegenover staan. Ook principes hebben kennelijk hun prijs. Gelukkig maar dat ikzelf geen principes heb, maar ja, ik ben dan ook geen liberaal maar een libertair.

En het boze libertaire Amerika laat alles gedijen, als we Matthias De Clercq mogen geloven. Zijn Freddy Mac en Fannie Mae dan niet genationaliseerd misschien? Of AIG? En laat nu net de marxistisch geïnspireerde Community Reinvestment Act hun paradepaardje zijn, oftewel de ‘democratisering’ van de huizenmarkt. Iedereen zou plots het recht hebben op een woning, ook zij die er geen kunnen betalen! Democratiseren betekent nivelleren, en leningen opdringen aan kredietonwaardige Amerikanen, met alle subprime-gevolgen van dien. Gelijkheid bewerkstelligen gaat via het collectief verarmen van de samenleving. En aangezien we in de dood pas allemaal gelijk zijn, hebben de egalitaire liberalen à la Matthias De Clercq en Dirk Verhofstadt er dus alle baat bij om de mensheid zo snel als mogelijk de dieperik in te helpen.

Dus neen! De Verenigde Staten zijn allesbehalve een libertair land. De VS zijn gebouwd op kredieten en dat is historisch zo gegroeid. En laat nu net de officiële leuze van de libertaire beweging “TANSTAAFL” zijn: There Aint No Such Thing As A Free Lunch. Deze spreuk valt moeilijk te rijmen met het mooie egalitaire ideaal van de democratisering van de huizenmarkt. Of democratisering tout court. Een land waar de vennootschapsbelasting op 35% ligt, is bezwaarlijk een libertair land te noemen. Een land waar rent-seekers als de olie- en graanlobby de touwtjes van het beleid in handen hebben in plaats van de marktspelers kan onmogelijk een libertair land zijn. Een land met een sixteenth amendment, dat de federale overheid toelaat belastingen op te leggen zonder zich daarvoor te moeten verantwoorden of zonder de toelating van de staten te krijgen, is allesbehalve libertair. Amerika is in hetzelfde bedje ziek als Europa en de rest van de wereld. Het grote geld dicteert de overheden en ensceneert haar democratisch bestel. Wanneer deze politiek faalt, wordt de democratie ingeschakeld om het Grote Geld te dépanneren via nationaliseringen, het schuiven met rentevoeten, bail-outs, en natuurlijk de Federal Reserve als ultieme hefboom.

Ik begin er meer en meer in te geloven dat een libertair in zijn diepste zelf eigenlijk een casino-kapitalist is. Want als je naar het casino gaat, kom je binnen met je eigen geld en ben je verantwoordelijk voor je eigen daden. Er staat geen overheid naast je die de roulette voor jou doet stoppen of de kaarten bij het poker telt. Als je werkelijk de kans loopt alles te verliezen, zal je minder inzetten, of voorzichtiger wedden. Dan spraken we nu niet over die duizelingwekkende bedragen die Fortis of Dexia vergokt hebben. Wie verantwoordelijk is, is voorzichtig. Wie niet voorzichtig is, hangt. Dat is libertarisme. Rechtvaardig én doeltreffend. Zouden libertairen Fortis hebben laten failliet gaan? Zeker en vast. Maar de impact ervan zou uitermate gering geweest zijn, omdat Fortis in de eerste plaats een veel kleinere bank geweest zou zijn.

De moddervette welvaartsstaat heeft het grootkapitaal meegesleurd in de voederbak van het belastinggeld en het marktoptimisme. En de belastingbetaler is verantwoordelijk. Wie onverantwoordelijk is, kan immers doen wat hij wil. De latere bail-out is toch verzekerd. Gewoon verder vreten en optimistisch zijn, dat is de boodschap tegenwoordig. De trog onschuld staat al klaar om de handen in te wassen. The moral duty of optimism. Niet waar mijnheer Dirk Verhofstadt? De libertair is een pessimist. Hij weet immers hoe een casino werkt.


Deze tekst werd mij toegezonden door Cassandra-medewerker Xavier Everaert, waarmee ik afgelopen zomer in Philadelphia aan het Institute for Humane Studies samen seminarie gelopen heb. Ik kan het met dit commentaarstuk van hem volledig eens zijn.

Meer over deze jonge libertair op www.vzwcassandra.be.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.