Mathias De Clercq mag voor mijn part opstappen: het libertarisme is niet failliet! (Vincent De Roeck)

Vorige week publiceerde “De Tijd” een opiniestuk van de stamboomliberalen Mathias De Clercq, tegenwoordig naast kleinzoon van ook al Kamerlid en schepen voor Open Vld, en Egbert Lachaert, zoon van en binnenkort waarschijnlijk Vlaams Volksvertegenwoordiger voor dezelfde partij, onder de alleszeggende titel “Het failliet van het libertarisme”. De tijd dat kranten de inhoud van opiniestukken nakijken en niet louter afgaan op de adelbrieven van de auteurs lijkt bij deze dan ook volledig voorbij te zijn. Dit opiniestuk, ongetwijfeld ingefluisterd door Dirk Verhofstadt, broer van en de leermeester van beide, en binnen de beweging vooral bekend van dogmatische stellingen tegenover libertarischgezinde studenten als “zolang jullie geen boeken geschreven hebben, doet jullie mening er mijns inziens niet toe”, is larie en apekool. Gewoon zever in pakjes.

In “De Tijd” klonk het deze week als volgt:

De financiële crisis die deze week hard kwam overwaaien uit de Verenigde Staten brengt een belangrijk en noodzakelijk ideologisch debat op gang. Het roept wezenlijke vragen op, zoals hoe we onze samenleving inrichten, welke waarden daaraan ten grondslag liggen en hoe we de financiële markten organiseren. De vraag wordt gesteld welk wereldbeeld de beste garantie voor welvaart en welzijn van éénieder biedt? Dit debat is fundamenteel en raakt de kern van ons menszijn. De huidige financiële crisis werd in eerste instantie aangewakkerd door een crisis op de Amerikaanse huizenmarkt. Bij gebrek aan adequate regelgeving bij het afsluiten van kredieten kwamen tal van banken in de problemen toen een groot deel van hun klanten er niet meer in slaagden de leninglast te dragen en bovendien de prijs van de huizen devalueerde. Het wantrouwen op de markt zette een sneeuwbal in werking die vandaag ook in Europa belandde.

Mathias De Clercq moet betere research doen als hij dit soort tribunes denkt te moeten schrijven. De hypotheekmarkt, ook in de Verenigde Staten, is één van de strengst reglementeerde en gereguleerde van alle economische sectoren. Meer dan 70 jaar lang tracht de overheid banken te reguleren en te controleren. Als ze het nu al niet lukt, waar haalt Mathias De Clercq dan in godsnaam zijn blind vertrouwen in de overheid vandaan dat ze het nu wel plots aan zou kunnen?

De actualiteit van de afgelopen dagen verleidde bijvoorbeeld Rudy De Leeuw (ABVV) en Meryem Kacar (Groen!) ertoe het liberalisme als oorzaak van de crisis aan te wijzen. Ten onrechte, de huidige Amerikaanse financiële malaise legt vooral het failliet van het zogenaamde “libertarisme” bloot en niet dat van het liberalisme. Het libertarisme verwerpt per definitie elke overheidsinterventie. Het staat een ongebreidelde vrijheid voor en hecht een blind geloof in een absoluut vrije werking van maatschappelijke en financiële krachten. Het libertarisme staat evenwel haaks op het liberalisme. Een liberaal erkent immers wel de noodzaak van een efficiënte en slagvaardige overheid. Liberalen zijn net overtuigd van de noodzaak van transparantie en toezicht op de markt om die goed te laten functioneren. Een vrije markt kan immers niet echt vrij zijn zonder adequate en efficiënte regelgeving en een overheid die daarop toeziet.

Mathias De Clercq kent zijn geschiedenis niet. De term “liberalisme” werd in de Verenigde Staten gekaapt door de “New Deal”-beweging van Franklin Roosevelt en daardoor aan de andere kant van de oceaan vandaag gelijkgesteld aan “socialisme”. In de jaren 1970 kozen échte liberalen in de VS voor de term “libertarisme” om zich van de sociaal-democratische “liberals” te kunnen onderscheiden. In de jaren 1990 wint het sociaal-liberalisme ook de strijd in Europa en beslissen ook daar de échte liberalen om de term “libertarisme” over te nemen, synoniem dus voor klassiek-liberalisme. Mathias De Clercq geeft met deze tribune toe aan welke kant hij staat: die van het sociaal-liberalisme, of gewoonweg socialisme. Liberalen streven helemaal geen efficiëntie aan binnen de overheid maar efficiëntie in de verdeling van bevoegdheden tussen de staat en het individu. Een slagvaardige overheid wordt enkel ondersteund binnen de kerntaken van de staat en niet als mantra op zich naar voren geschoven. De markt is per definitie transparanter dan de overheid en elke vorm van staatscontrole op de markt is een idioom voor planeconomie.

Als overtuigde liberalen verzetten we ons zelfs met klem tegen de profetie van het markfundamentalisme en het principe van een absolute vrijheid. Het liberalisme keert zich ons inziens tegen het dogmatisme van libertariërs die elke structurele verantwoordelijkheid ten aanzien van de medemens negeren. Evenwel dient evenzeer ingegaan te worden tegen de plotse roep naar neo-marxistische recepten zoals de nationalisering van belangrijke ondernemingen en de retoriek voor een centraal geleide (financiële) markt. Deze recepten doden de creativiteit en de vrijheid van de mens en leiden, net als het libertarisme, tot rampzalige excessen ten koste van de burger. Daar hebben we in de loop van de geschiedenis voldoende voorbeelden van gezien. Het gevaar van een gebrek aan overheid is evenwel hetzelfde als deze van een totaal dominerende, alomvattende overheid. In 1989 zagen we het failliet van de centraal geleide economie en in 2008 zien we voor de tweede maal in de recente geschiedenis (na de crash van de jaren '30 van de 20e eeuw) het failliet van het libertarisme.

Met dit soort stellingen plaatst Mathias De Clercq zich eigenlijk buiten de filosofie van het liberalisme/libertarisme. De derde weg die hij propageert is een nieuwe “road to serfdom” en zijn aanvallen naar het adres van neo-marxisten is totaal misplaatst omdat zijn slagvaardige overheid opnieuw de deur zal openzetten voor overheidsbemoeienissen, centrale planzucht en, inderdaad, communisme. Nochtans lagen monetair beleid en overregulering aan de basis van deze crisis, en niet de markt op zich.

Het komt er de komende maanden en jaren dan ook op aan om vanuit de overheid voldoende grendels in te bouwen om de vrije markt te waarborgen en goed te laten functioneren. Een efficiënte kartel- en mededingingswetgeving is daarbij essentieel, net als een efficiënte wetgeving inzake consumentenkrediet en voldoende transparantie over de financiële situatie van beursgenoteerde ondernemingen (inclusief de lonen van het topmanagement). Verder dient het toezicht op het bank- en financiewezen voldoende sterk te zijn (bij voorkeur op Europees niveau) om tijdig te kunnen ingrijpen indien zich op de financiële markten scheeftrekkingen voordoen die op termijn de markt kunnen verstoren. Vrijheid betekent ook dat men verantwoordelijkheid neemt ten aanzien van anderen en de samenleving. Dat is de essentie van het liberalisme én niet – zoals diens tegenstanders voorhouden – de absolute vrijheid om zich te verrijken ten koste van alles en iedereen.

Dit is de eerste keer dat een liberaal de staat boven de markt verdedigt. Theoretici zullen het erover een zijn: dit is een weinig verhuld pleidooi voor socialisme. Het zou Mathias De Clercq en Egbert Lachaert dan ook sieren moesten ze hun mandaten ter beschikking van de liberale partij stellen en hun partijkaarten zouden inwisselen voor die van de SP.A. Deze ideeën zijn zeker niet die van een Guy Verhofstadt of een Willy De Clercq, en moeten door hen eigenlijk zelfs als een belediging opgevat worden. En als dit soort intellectuele nonsens de nieuwe partijlijn van de Open Vld wordt, dan zal ondergetekende op het ideologisch congres van februari 2009 tegen “Liberale Partij” als nieuwe naam stemmen. Niet omdat ik de naam ongenegen ben, maar omdat ik het gebruik van deze term voor dit zootje etatisten een totale aberratie vind, én een totale miskenning van de eeuwenlange traditie van het liberalisme. Inclusie, mijn oor.