Liberalisme door de bril van een anarcho-kapitalist

Uit het laatste editoriaal van Simon Van Wambeke in "Blauwdruk", het ledenmagazine van het Liberaal Vlaams Studentenverbond.

Ter ere van mijn laatste Blauwdruk (...) wil ik het hebben over wat ik zie als “liberalisme” (...) want het is toch iets buitengewoons dat liberalisme; niet zomaar een variant op socialisme, fascisme, communisme, ecologisme, ... Volgens vele vrijemarktaanhangers is liberalisme niets anders dan een redelijker beleid; zij zagen dat Marx en Keynes economieën hadden verwoest en hebben op die grond besloten dat een liberalere wetgeving de economie efficiënter doet lopen. Mensen en goederen moeten niet volgens socialistische ideeën worden aangewend door de politiek, maar op liberale. Politiekers en burgers worden volgens hen beide best gediend door een liberaler beleid; ene Arthur Laffer kwam bijvoorbeeld op de proppen met het idee dat het verlagen van belastingen ook goed was voor de overheid: door de toegenomen productie kon er namelijk meer belast worden.

Hoewel zo’n beleid zorgt voor meer welvaart, blijft het een schema waarin individuele rechten en wensen van mensen niet passen. In de liberale Law and Economics beweging komt dit duidelijk tot uiting. Daar wordt gesteld dat recht ten dienste staat van de algemene welvaart. De Law and Economics-rechter beslist niet over onrecht aangedaan aan individuele personen, maar over het feit of het veroordelen van ene dan wel de andere tot een groter BNP leidt. Ook anarcho-kapitalisten als David Friedman (zoon van Milton) zien het verdwijnen van de overheid enkel als stap richting meer efficiëntie.

Tegenover dit politieke, maatschappelijke liberalisme staat een ander, natuurlijker liberalisme. Dit liberalisme vertrekt niet van utilitaristische schemata. Deze liberalen kijken niet naar mensen zoals een wetenschapper naar een hoop moleculen; beetje manipuleren hier en daar en dan zien of ze beantwoorden aan de verwachtingen van de wetenschapper. Zij bestuderen filosofische, rechts- en economische problemen als een persoon kijkend naar andere personen. Vanuit dit horizontale gezichtspunt zien ze bijvoorbeeld de noodzaak om ordelijk, met zo min mogelijk conflicten, samen te leven met elkaar. Aangezien ze bemerken dat iedereen andere doelen nastreeft (en er dus geen algemeen belang bestaat), is er maar één coherente oplossing mogelijk: ieder met zijn middelen te laten leven volgens zijn inzichten.

Ook bij de discussies over samenleven die deze liberalen voeren met anderen blijkt dat vreedzaam samenleven niets anders kan zijn dan dat ieder de ander respecteert als een vrij en gelijkaardig wezen. Vreedzaam met elkaar omgaan vormt namelijk de basis van elke discussie. Heerschappij, in welke vorm ook, kan dus nooit verdedigbaar zijn in een discussie onder mensen. (Voor bewijs, uitdieping en toepassing van deze stellingen, raad ik “Het Fundamenteel Rechtsbeginsel” van de Belgische rechtsfilosoof Frank van Dun aan; zie www.rothbard.be) Ook wanneer deze “samenlevingsliberalen” de economie bestuderen, kunnen ze methodologisch niet anders dan kijken naar individuele verlangens en daden van mensen. Ze vinden het absurd de methode van de natuurwetenschappen (de wetenschapper die van bovenaf atomen bekijkt en manipuleert) te gebruiken wanneer je menselijk gedrag beschrijft; hoe kan je constanten vinden in menselijke handelingen om je berekeningen mee te maken, hoe kan je één parameter variëren terwijl je al de rest constant houdt, …?

Enkel een deductieve methode vertrekkend van het feit dat mensen doelgericht handelende (=rationele) wezens zijn, is hier mogelijk. Je merkt het; fouten in methodologie leiden tot vreemde mensbeelden waar sommige mensen als levensloze atomen worden gezien, die gemanipuleerd kunnen worden door wijze wetenschappers of politici. De natuurlijke vorm van liberalisme is dus amper te vergelijken met deze artificiële vorm. De politieke liberalen willen bijvoorbeeld de belastingen een paar percent verlagen, de “samenlevingsliberalen” zien niet in waarom sommige mensen het recht hebben om anderen via de staat te beroven. Deze laatsten gaat het niet om de manier van omgang volgens de wet; als burgers, ministers of parlementariërs, maar des te meer om de manier van dagelijks omgaan met elkaar als mensen volgens de regels van het samenleven.


Simon Van Wambeke is bestuurder van het Murray Rothbard Instituut.