Financial meltdown (Denis Clijsters)
De financiële toestanden die vandaag de wereld in bedwang houden, zijn in grote mate het gevolg van overheidsingrijpen in de monetaire markt. Geldcreatie, wat een elementair element is van het financiële systeem waar we nu in leven, is de oorzaak van de golven van hoog- en laagconjunctuur waar we nu al een eeuw mee worden geconfronteerd. Niet toevallig was de Federal Reserve opgericht in 1913; niet toevallig beleefden we onze eerste boom in de golden twinties, maar tevens de grootste financiële ineenstorting ooit slechts 15 jaar na de oprichting van de Federal Reserve. Vandaag is de situatie niet anders, de centrale banken hebben de zeepbel van 2001 kunnen uitkopen door gedurende enkele jaren de rente zeer laag te houden en op die manier extra geld in het systeem te pompen. Wat ze echter niet kunnen vermijden, is de extreme misallocatie in de markt die hierdoor hoofdzakelijk werd veroorzaakt in de hypotheekmarkt.
Op enkele weken tijd hebben de centrale banken 25, 88, 180, 200 en 120 miljard dollar in het systeem gepompt, om maar te zwijgen over het (voorlopig) mislukte plan van 700 miljard dollar in de Verenigde Staten. Een rechtstreeks gevolg is de crash van Fortis, die niet persé de slechtste leerling van de klas is maar pech heeft vooraan te staan in de rij. De bank werd dit weekend met alle staatsgeweld genationaliseerd door de overheden van België, Nederland en Luxemburg zonder enig succes. Maandag ging het aandeel van Fortis verder omlaag alsof er niets was gebeurt. De vraag is hoe eerste minister Yves Leterme nu nog een begroting in evenwicht zal presenteren, zeker nu ook Dexia soortgelijke problemen heeft.
Een cruciaal fout hierbij is de gelijkstelling van geld aan kapitaal. Wat de economie nu nodig heeft, is kapitaal, niet zozeer geld. Kapitaal bestaat hoofdzakelijk uit spaargelden maar is thans niets meer dan de som van huidige middelen, vertrouwen, grondstoffen, ... De Amerikaanse economie werd de laatste jaren vooral consumptiegericht gestuurd. Gezinnen spaarden niet meer door de abnormaal lage rente, maar consumeerden alles meteen op. Het gevolg was dat er geen kapitaal meer overbleef. Dit laatste probeerde men op te vullen door simpelweg extra dollarbiljetjes bij te drukken. Een onvermijdelijk gevolg is nu de implosie van het financiële systeem zelf. Waar we Robert Mugabe verwijten dat hij het land heeft opgezadeld met 11 miljoen procent inflatie en 80% werklozen, doen we vandaag exact hetzelfde onder het mom van het “bestrijden van een tijdelijke laagconjuncturele periode”.
Om het te zeggen met de woorden van de voormalige voorzitter van de Federal Reserve, Alan Greenspan: “this is the worst crisis I've ever seen” (dus erger dan de jaren 1970 en dan de Black Monday van 1987). Even later gevolgd door: “let’s recognize that this is a once-in-a-half-century, probably once-in-a-century type of event.” Greenspan verwijst hierbij duidelijk verwijst 1930. Volledig in lijn van de Oostenrijkse Economische school waarvan nobelprijswinnaar Friedrich Hayek als bekendste auteur, keuren libertariërs en vrijemarktconservatieven zoals ikzelf het huidige monetaire beleid resoluut af. Dezelfde bacteriën die het financiële systeem hebben verziekt, worden nu opnieuw gebruikt om het te genezen. Op korte termijn kan dit “ad hoc”-beleid misschien renderen om de beursgang te redden, maar op lange termijn blijven de problemen zoals ze zijn. Het is slechts een kwestie van tijd vooraleer de volgende zware crisis zich aandient. De ziekte zal op deze wijze immers niet genezen.
De auteur is bestuurder van het Murray Rothbard Instituut.
posted by Vincent De Roeck @ 08:47
9 comments
9 Comments:
Een verdienstelijke poging van deze 'Denis Clijsters' maar als ik moet kiezen tussen de mening van een nobody als deze of die van professoren à la P. De Grauwe of economen à la G. Noels, dan is de keuze toch snel gemaakt.
Neols en De Grauwe hebben hun pluimen ook al enige tijd verloren hoor, Geert! De Grauwe die de social market economy begint te verdedigen en Friedman afdoet als een "vrijemarktfundamentalist"... Noels die de overheid begint te knuffelen in deze zaak... Sorry, Geert, maar dan liever een nobody!
Okay, uw kritiek op professor De Grauwe kan ik nog wel volgen: zijn laatste boek over ‘mensen gelukkig maken’ als kerndoel van economisch beleid vond ik ook een beetje pinko, maar waar haal je je aversie voor Noels? Noels staat in de realiteit en denkt aan zijn eigen tuin (vermogensbeheer) los van het grote politiek-economische plaatje, okay dat is juist, maar volstaat dat nu al om mensen van ‘overheid knuffelen’ te beschuldigen?
voor dat mensen reacties maken van "wie is bekendste persoon, wie heeft beste diploma, .." stel ik voor dat iedereen in zijn economieboeken kruipt, en ook zelf de oostenrijkse economie bestudeert en dan pas gemakkelijke commentaar te schrijven zonder enige inhoudelijk aspect aan te raken.
Noem iets aan in deze tekst, uitgezonderd grammaticale foutjes, dat niet klopt? En vooral, waarom klopt het dan volgens jouw niet? Niet van "jama noels zij dit, noels zij dat", ik kan ook zeggen "noels zij vorig jaar in augustus dat het ergste voorbij was", wat nu? Heeft noels afgedaan, kan noels dan niets van economie? Ik dnek gewoon dat hij op basis van verkeerde modellen beslissingen heeft gemaakt maar verder en zeer intellectueel persoon is.
Waar het nu in wezen om draait is dat er de laatste jaren een te forse geldcreatie is geweest. Het gevolg is dat prijzen niet meer de juiste informatie reflecteren (denk aan hayeks knowledge society) waardoor missallocatie ontstaat. missallocatie wat betreft huiszenmarkt, wat betreft financiële producten maar ook in de zogenaamde "reële economie". Nu is het enkel de financiële markt, binnenkort zullen alle bedrijven winstwaarschuwingen moeten geven. Dit komt simpelweg doordat er te lange verkeerde beslissingen zijn genomen wegens de te lage rente, te veel geld etc.. Denk aan de overproducties in 1930, dat was geen toeval, dit kwam gewoonweg omdat de prijzen niet de realiteit reflecteerden wat pas zichtbaar werd als de bubble openbarst.
Enkele losse opmerkingen omtrent het artikel.
-- Conjunctuurgolven in de reele economie (variaties in output en werkgelegenheid) zijn er altijd geweest). Het bestaan van centrale banken kan de intensiteit of omvang van die golven zowel verminderen als vermeerderen. De schuld zit niet in het bestaan zelf van centrale banken, maar kan wel (al naar gelang de situatie) gedeeltelijk toegeschreven worden aan het gevoerde beleid. Het is nu wel ruim aanvaard dat het monetaire beleid meer rekening zou moeten houden met speculatieve asset bubbles (vooral in huisvesting) dan in feite is gebeurd in recente dekaden. Anderzijds kan men spreken van politieke schizofrenie, wanneer een centrale bank hogere interestvoeten zou moeten beogen om de speculatieve bubbles (naast 'gewone' inflatie op goederenmarkten) te bevechten, terwijl tegelijkertijd politiekers artificiele fiscale maatregelen treffen die diezelfde bubbles aanwakkeren.
-- Excessieve geldcreatie is 1 onder talrijke mogelijke oorzaken voor conjunctuurgolven. En het zou dan nog wel een 'indirecte oorzaak' zijn, die loopt via de impact van inflatie op het gedrag van consumenten en producenten op reele markten van goederen en diensten.
-- Inderdaad, een economie heeft kapitaal nodig (zeker om te kunnen groeien via nieuwe investeringen, en ook om gewoon het bestaande inkomensniveau te kunnen behouden via vervangingsinvesteringen). En inderdaad, kapitaal is niet hetzelfde als "geld". Het is ook waar dat er te weinig gespaard wordt in de VS, maar het is niet waar dat er te weinig kapitaal is in de VS (zolang de rest van de wereld daar wil blijven investeren).
-- De vergelijking met Mugabe's Zimbabwe is absurd. Er bestaat nergens in de Westerse wereld "11 miljoen procent inflatie en 80% werklozen". Ook al is het nog veel te vroeg om de huidige financiele crisis volledig te kunnen begrijpen (economische historici gaan dat later herkauwen), het gaat duidelijk om een geval van een vertrouwenscrisis op kredietmarkten, en NIET PRIMAIR om excessieve geldcreatie. Die vertrouwenscrisis heeft hoofdzakelijk te maken met de solvabiliteit van financiele instellingen en dus met het 'gedrag' van die instellingen. Dat private instellingen hun eigen belang (in de vorm van hogere winsten) nastreven is normaal. Dat ze dat hebben kunnen doen op een manier die het vertrouwen in hun solvabiliteit ondermijnt lijkt de vinger te wijzen naar 'slechte' overheidsregulering van financiele instellingen en financiele markten. Die regulering valt grotendeels buiten de bevoegdheid van centrale banken in vele landen, maar berust op andere instellingen doorgaans onder parlementaire controle. Het geval van de twee semi-publieke hypotheekreuzen in de VS is illustratief. Het zijn politiekers (en dan nog overwegend 'Democratische' politiekers) - niet centrale bankiers - die ze hebben aangezet tot onverantwoordelijk gedrag, dat geleid heeft tot 'toxic assets' op financiele markten en tot de huidige vertrouwenscrisis.
-- Een tijdelijke economische recessie (in de reele economie van inkomenscreatie en tewerkstelling) gaat waarschijnlijk het onvermijdelijke - maar ook noodzakelijke - gevolg zijn van deze vertrouwenscrisis op kredietmarkten. Maar, van Zimbabwe-aanse toestanden zulen we wel gespaard blijven.
-- De grote les van deze, evenals vorige crisissen, is NIET dat de schuld zou liggen bij de 'vrije markt' noch bij 'overheidsregulering per se', maar wel dat overheidsregulering van financiele markten een zeer moeilijke en delikate onderneming is. In principe moet die regulering transparantie en competitie bevorderen. In het geval van de VS hypotheekreuzen deed de overheid (in casu het parlement) juist het tegenovergestelde. In plaats van de echte kost van huisvesting transparant te maken, heeft men geprobeerd van die kost gedeeltelijk te verdoezelen voor eigen politiek clienteel (ondermeer via selectieve overheidsgaranties). Overheidsregulering moet in principe transparantie en marktwerking bevorderen, niet ondermijnen. Als politiekers snoepjes willen uitdelen om stemmen te ronselen, dan zouden ze in principe transparante belastingen daarvoor moeten heffen, in plaats van de reele kosten proberen te verdoezelen via 'garanties' en misgenaamde speciale fiscale 'voordelen'.
Bedankt voor je uitgebreide reactie:
In deze tekst kom ik inderdaad niet zeggen dat de FED/ECB de enige oorzaak is van conjunctuurgolven, voor 1913 (oprichting FED) was er ook in meer of mindere mate al sprake van conjuncturele golven maar hier waren er duidelijk externe factoren die meespeelden zoals oorlogen, misoogsten en jawel, goudontdekkingen rond 1870 (lees, in die periode een toename van de geldhoudveelheid. meer goud betekend dat goud minder waard is en deze aanpassing is niet geheel zonder gevolgen).
Echter, de conjuncturele golven die we nu kennen, sinds 1913, zijn heel wat groter dan voordien. Denk aan de roaring 20's waar plots alles goed ging en niet veel later in 1929 waar we een gelijkaardige ineenstorting kregen. Dus geen periode van iets lagere groei of kleine recessie maar een beurs die volledig inelkaar stuikt. Er werd gezegd dat bedrijven teveel produceerden om de schijn hoog te houden maar in feite niets verkochtten en dat dit eind 1929 plots bekend werd. Dat ze dit enkele jaren verdoezelden zou kunnen zijn maar de reden dat ze teveel produceerden is dat ze verkeerde beslissingen maakten door de te grote misallocatie.
wat kapitaal in de VS betreft, dat is er zeker. Het probleem echter is dat we niet weten welk kapitaal echt nuttig is en welk niet. Een bekend gevolg van geldcreatie is dat het excessieve geld naar de kapitaalmarkt stroomt met meer kapitaalsproductie als gevolg. Al dit kapitaal optellen en dan concluderen dat er voldoende kapitaal is is echter een foute methode. Heel wat kapitaal is gebouwd met hoge verwachtingen maar bleek jaren nadien nog ongebruikt te zijn. Met de ICT bubbel denk ik aan massale glasvezel bekabeling, UMTS masten etc.. zonder dat deze gebruikt werden, nu bijna 8 jaar later worden ze pas stilaan gebruikt. Is het juist om dit te bezien als kapitaal?
Verder is de vergelijking met Mugabe uiteraard een extreme. Ik verwacht zelf niet dat het zover zou komen. Wat ik hier wel mee wil duidelijk maken is dat dezelfde oorzaken die Zimbabwe lam hebben gelegd ook hier aanwezig zijn, zij het in véél mindere mate. In de VS slaagt de overheid er amper in (dat weten we morgen) om politici te overtuigen 700 miljard te drukken (ongeveer 5% van geldhoeveelheid als ik me niet vergis), in zimbabwe worden dergelijke beslissingen dagelijks genomen met alle gevolgen nadien.
@ Clijsters
Verdere opmerkingen:
1) Er zullen ook wel interne factoren meegespeeld hebben (naast de externe die u vermeldt) die conjunctuurgolven in het verre verleden helpen verklaren. En met "interne" bedoel ik vooral overheidsacties andere dan 'debasement of the currency'. Bijvoorbeeld: allerlei verbodsbepalingen, sommige nieuwe belastingen, uitwijzingen van bepaalde ethnische en/of religieuse minderheden, enz...
2) Ik betwijfel - nee ik betwist - dat de intensiteit van conjunctuurgolven IN HET ALGEMEEN hoger zou liggen vandaag dan in het verleden. Er spelen zoveel factoren mee, en alles is tijds- en plaatsgebonden. Verdere opmerkingen hieromtrent:
-- Een traditionele stagnerende 'subsistance' economie zal 'normaal' gesproken geen echte conjunctuur kennen, dus in de veronderstelling dat er geen radicale externe en/of interne factoren zich plots zouden manifesteren. Wanneer bijna iedereen (behalve een machtselite) straatarm is, dan hebben termen als recessie of depressie geen echte betekenis. Het fenomeen conjunctuur gaat direct samen met het fenomeen van (georganiseerde)toenemende specialisering van de arbeid en met resulterende inkomensgroei in een 'dynamische' economie. Met andere woorden, economische groei (per hoofd) volgt geen lineair pad, maar een conjunctureel of cyclisch pad. Schumpeter's process of "creative destruction" and all that. Tot op zekere hoogte zijn recessies noodzakelijk om een hoger (inkomens) plateau te kunnen bereiken, gelijk sommige bomen moeten gesnoeid worden om te kunnen groeien.
-- Het economisch statistisch apparaat is een relatief recent historisch gegeven. Dus, vandaag kan men de conjunctuur veel beter 'zien' (of onder cijfers brengen) dan in het verleden. Het geloof in toenemende conjunctuurintensiteit kan gedeeltelijk berusten op optische (statistische) illusie.
-- Scherpe conjunctuurgolven op het einde van de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw gingen samen met het industrialiseringsproces. In de laatste halve eeuw was de intensiteit van de conjunctuur veel lager in de meeste Westerse landen, grotendeels omwille van het groeiende belang van de sector diensten (doorgaans meer locaal-gebonden) in BNP en van 'beter' (in de enge zin van anti-conjunctureel) macroeconomisch beleid.
3) Nee, ik denk dat we wel weten "welk kapitaal nuttig is". Men moet een duidelijk onderscheid maken tussen financiele en economische termen. In de VS context is er in recente tijden helemaal geen tekort geweest aan bedrijfsinvesteringen, maar (naar mijn mening) wel aan publieke (overheids)investeringen. Er is zeker geen tekort aan financieel 'kapitaal' om die reele investeringen te financieren, precies omdat de rest van de wereld zoveel van de eigen besparingen blijft beleggen in de VS.
4) Nee, ik zie geen enkel verband tussen de vertrouwenscrisis in Zimbabwe en deze in de VS (en ruimer in de Westerse wereld) vandaag. In Zimbabwe bestond er (althans tot recentelijk, hopelijk is dat nu voorbij) massaal politiek geweld en afwezigheid van 'rule of law' (en dus ook geen echte marktwerking). Concreet betekent dat een ineenstorting van het reele aanbod in die economie. De reeele vraag blijft natuurlijk altijd bestaan, met als gevolg een explosie van 'inflatie' die 'gevalideerd' werd via geldschepping.
In het Westen daarentegen is er vandaag geen echte 'economische' crisis, maar wel een vertrouwenscrisis in de financiele sector. Naar mijn mening is die het resultaat van slechte 'regulering' van die sector en van een beperkte vorm van politieke corruptie. Maar, het niveau van totale productie en consumptie is grosso modo hetzelfde als in recente tijden. In sommige landen is er een relatief-kleine recessie en in andere is er nog moderate groei. Dat zal natuurlijk journalisten niet beletten van het woord economisiche 'crisis' te pas en te onpas te hanteren. Dat gebrek aan contextueel en proportioneel (in historische zin) oordelen is natuurlijk ook een indicatie dat we misschien niet meer zo snel zullen blijven groeien als weleer in termen van per capita inkomen. Echter, de cultuur moet eerst nog wat verder verloederen vooraleer we in Beyroetse en/of Zimbabweaanse toestanden zullen vervallen. Maar, dat het uiteindelijk (op hopelijk zeer lange termijn) zo ver zal komen, daar twijfel ik niet aan. Conservatieven zijn doorgaans pessimistisch, precies omdat ze zich minder illusies maken omtrent de menselijke natuur dan vermeende 'progressieven'.
Wat je interne factoren betreft ben ik het volledig met je eens, dit zijn dan ook zaken die niets met de vrije markt te maken hebben.
Ik heb verder een probleem met het gebruik van cijfermatige modellen in economie. Metingen zijn nodig, begrijp me daarin niet verkeerd, echter moet men opletten met conclusies. Nu wordt er gretig gebruikt gemaakt van CPI (Consumer Price Index) in modellen alsof ze de inflatie zouden zijn. Zelf als dit inflatie zou zijn moet men weten dat nooit alles kan gemeten worden.
Het is volledig correct dat metingen worden gebruikt om theorie te staven, omgekeerd echter niet. In tegenstelling tot in de natuurwetenschappen beschikken economen niet over labo's waar ze theoriën kunnen testen in gecontroleerde omgevingen. Een fout die ikzelf hier eerder al maakte en door jouw werd rechtgezet is dat ik eind 19e eeuw analyseerden met economische gegevens zonder aan het regulerend (overheids) kader te denken.
Vandaag de dag kijkt men naar de laatste 100 jaar, men ziet golven, kan deze niet verklaren met de huidige cijfers en concludeerd dat dit iets goddelijks, bovennatuurlijks vaststaand is en zegt erbij dat een anti-cyclisch beleid dit kan beletten.
Eén van de oorzaken waarom een anti-cyclisch beleid zou falen is onder andere (ik ben geen expert dus beperk me tot zaken waar ik iets over weet) de meting van "kapitaal". Vandaag analyseerd men jaarverslagen van bedrijven, telt men overal de desbetreffende posten op. Echter zijn heel wat van die 'kapitaalsgoederen', niet enkel financiële maar soms tot zelfs heel der fabrieken, nutteloos. Echter weet men dit pas na de bust. Als (en dit is uiteraard onmogelijk) men dat op voorhand weet zou het tekeningetje er heel wat anders uitzien (en uiteraard, dan hadden die investeringen in nutteloos kapitaal ook nooit plaatsgevonden, we hebben echter geen perfecte kennis maar kunnen die enkel benaderen via een onverstoord prijsmechanisme). Overdreven investeringen die werden gedaan door te lage rente, die net werd ingesteld doordat de economie minder dan gemiddeld groeide, bleken niet rendabel te zijn. Was deze rente niet zo laag dan was deze investering er niet, dan was deze excessieve groei er niet, dan zou die situatie niet 'onder het gemiddelde' hebben gelegen, maar vooral, dan was de daaropvolgende bust er niet.
Zou zijn er heel wat zaken die niet te beschrijven zijn via 'CPI', 'BNP', of zelfs de handelsbalans (na dit sluit ik af): Neem een handelaar die in belgië voor 100$ goederen koopt en deze met winst verkoopt in Nederland voor $130. In Nederland, na het geld te ontvangen koopt deze persoon in Nederland voor $130 goederen en verkoopt die in belgië terug met winst. Volgens stadbel zou België meer hebben geïmporteerd dan geëxporteerd en is het dus slechter af. Het zou oneerlijk zijn niet te melden dat er ook tegenvoorbeelden zijn, die zijn er zeker maar het geeft echter aan dat zo een aggregaat zeer onnauwkeurig is en, dan wel zeer nuttig (bv voor bedrijfsbeslissingen, beleidskeuzen e.d.) maar onbruikbaar voor theorievorming. Dit laatste is echter een fout die vele maken bij het analyseren van business cycles..
Om het in boekhoudtermen te zeggen "gigo", Garbage in, garbage out.
Ik ben zelf geen econoom en ook niet actief binnen economisch georiënteerde groepjes, maar ik moet mij hier achter Denis scharen. Niet omdat ik zijn uitleg begrijp, laat staan volg, maar gewoon omdat mijn Reaganesk boerenverstand zegt dat een overheidsoplossing doorgaans erger is dan het probleem zelf. En dat de twaalf meest aanjagende woorden uit de Nederlandse taal de volgende zijn: "Ik ben van de overheid en ik ben hier om te helpen!"
Een reactie posten
<< Home