Het ANC en de ondergang van de Regenboognatie(Vincent De Roeck)

Eén van de leuke aspecten aan mijn engagementen binnen het milieu van internationale denktanks is dat ik zo nogal wat interessante mensen kan ontmoeten. Zo ook deze week in Brussel waar ik de kans had om eens met een Zuid-Afrikaanse chirurg, of snijdokter in het Afrikaans, van gedachten te wisselen. Hij was Noors van geboorte en zijn vrouw was Brits. In 2002 hadden beide Europa voor Zuid-Afrika ingeruild. Hij kreeg er een mooie werkaanbieding en zijn vrouw had er nog familie wonen. Over het land zelf was hij unisono positief, en mijn eigen reiservaring daar indachtig, kon ik ook niet anders dan hem daarin gelijk geven. Toen ik hem echter vertelde over mijn broer Frederic - die momenteel in Antwerpen nog geneeskunde studeert en stil hoopt om het uiteindelijk tot hartchirurg te schoppen - en zijn plannen om na zijn studies toch minstens enkele jaren in Kaapstad te gaan werken in het Groote Schuurziekenhuis, daar waar Christiaan Barnard in 1967 de eerste succesvolle harttransplantatie uitvoerde, sloeg de stemming van het gesprek om.

Op vlak van gezondheidszorg gaat het immers helemaal niet goed in Zuid-Afrika, aldus die chirurg. En dat was dan het begin van een lang gesprek over het ANC-wanbeleid in het ziekenhuiswezen. Er moest hem, ofschoon hij het land en zijn bevolking bejubelde, kennelijk toch iets van het hart: mijn toeristische kijk op Zuid-Afrika of mijn broers historische blik op het Groote Schuurziekenhuis moesten er aan geloven, en dat gebeurde ook. De Noorse chirurg vertelde over een paar ziekenhuizen in de grote steden die toegankelijk zijn gemaakt voor toeristen en internationale gasten, en min of meer overeenkomen met de standaarden van bij ons, maar waar uitsluitend de rijken of de vreemdelingen verzorgd worden omdat het doorgaans private of semi-private instellingen betreft. Het echte ziekenhuisleven is immers veel minder rooskleurig dan algemeen aangenomen wordt door buitenstaanders. De scheeftrekking tussen private topziekenhuizen en de armtierige staat van het gemiddelde hospitaal in Zuid-Afrika kwam bij hem pas echt aan het licht, toen hij in het kader van zijn job tijdelijk stage moest geven aan nieuwe chirurgen in een lokaal ziekenhuis op het platteland (meer bepaald in Griekwastad, een dorp langs de autoweg tussen de mijnsteden Upington en Kimberly) en toegang kreeg tot de universiteitsarchieven inzake de geschiedenis/evolutie van de gezondheidszorg aldaar.

Wat hij in die archieven ontdekte, of wat hij allemaal tegenkwam in dat ziekenhuis, tart gewoon elke verbeelding. De anekdotes en vergelijkingen met zijn eerdere chirurgposten in Kaapstad, Johannesburg en Potchefstroom die hij aanhaalde, varieerden van gebrekkige hygiëne over een chronisch tekort aan materiaal en personeel tot zelfs openlijk zwart racisme tegenover blanke patiënten. Toen die Noorse chirurg in 2002 naar de Regenboognatie trok, geloofde hij dat Zuid-Afrika voor 1994 en het einde van de Apartheid een uitmuntende gezondheidszorg had, maar dan uitsluitend maar voor de blanke minderheid. De zwarten werden volgens de schoolboeken in Noorwegen en de verhalen in de Europese pers op alle mogelijke vlakken achteruitgesteld, en dus ook in de gezondheidssfeer. Maar al gauw begreep hij dat die voorstelling niet helemaal strookte met de werkelijkheid.

De blanke heersers hadden in de leer van Johannes Calvijn immers een enorm uitgewerkt netwerk van publieke ziekenhuizen opgebouwd dat gans Zuid-Afrika overspande, tot zelfs in de meest afgelegen dorpen en gehuchten. En ook een tekort aan bedden bestond niet omdat elk staatsziekenhuis, waar dan ook gelegen, te allen tijde minstens 500 bedden beschikbaar moest hebben. Daarenboven waren al deze ziekenhuizen ook uitgerust met modern materiaal en konden zij eizona alle mogelijke ingrepen baas, o.a. door een overvolle bezetting van gekwalificeerd en gemotiveerd personeel, zowel zwart als blank. Uit zijn onderzoek aan de universiteit bleek trouwens ook dat zwarten en blanken gelijk behandeld werden in deze ziekenhuizen en dat zowel zwarte townships als blanke residentiële wijken op gelijke voet met elkaar stonden op vlak van investeringen in nieuwe ziekenhuizen. Idem trouwens voor de autonome Bantustans, de thuislanden voor bepaalde zwarte stammen. Volgens de documenten die de Noorse chirurg bestudeerd heeft, had eizona 100% van de Zuid-Afrikaanse bevolking in 1994 binnen een zekere afstand toegang tot hoogwaardige publieke ziekenhuiszorg.

Hoewel de bewuste chirurg in Europa opgevoed was en pas naar Zuid-Afrika emigreerde lang na de val van de Apartheid, en wij hem dus niet van racisme of blanke suprematie kunnen beschuldigen (daarbij gaf hij mij ook helemaal niet die indruk), geraakte hij er mettertijd meer en meer van overtuigd dat het apartheidsregime op politiek vlak misschien dan wel anti-zwart was, maar dat die ingesteldheid zich zeker en vast niet manifesteerde op vlak van gezondheidszorg en andere overheidsdiensten. De chirurg nuanceerde wel dat hij eigenlijk geen volledig beeld heeft op bijvoorbeeld het onderwijssysteem of de andere publieke diensten van het apartheidsregime en hij zich daar dan ook niet ten gronde kan over uitlaten, maar op vlak van gezondheidszorg was hij wel degelijk goed op de hoogte, en kon hij in eer en geweten verklaren dat de zwarten voor 1994 een betere gezondheidszorg hadden dan vandaag. De blanken ook, maar dat is in onze ogen vanzelfsprekend.

In tegenstelling tot de ziekenhuizen die toeristen doorgaans aandoen, geven die op het platteland de echte aanblik van 14 jaren verwaarlozing, wanbeleid en wetteloosheid onder ANC-bewind. De Noorse chirurg in kwestie claimde sociaal-liberaal te zijn, dus ook van ideologische anti-ANC-opvattingen kan hij niet meteen beschuldigd worden. In het bewuste ziekenhuis van Griekwastad, dat nog tot de betere van het platteland behoort, want anders zouden de universiteiten dat niet gebruiken voor hun stages, waren ramen gebroken en viel de elektriciteit om de vijf botten uit. Wanneer hij de hospitalen uit de buurt bezocht, was het daar nog erger: ongedierte in de operatiezalen, kapotgeslagen materiaal, leeggeroofde voorraadkasten, veel te weinig personeel, fraude en corruptie, drugverslaafden die gewoon in de gangen verblijven, daklozen en krakers die de kamers inpalmen, verkrachtingen van verpleegsters én patiënten, en meer van dat fraais. Het ANC heeft geen nieuwe ziekenhuizen gebouwd sinds 1994, maar heeft anderzijds ook nauwelijks nog geïnvesteerd in die rurale hospitalen. Volgens de Noorse chirurg zijn vandaag nog maar amper 7-10% van de bedden van 1994 effectief beschikbaar voor patiënten. Een schande voor het rijkste land van Afrika, én zeker voor een land dat tot voor kort, toch zeker op vlak van gezondheidszorg, als volwaardig westers gold.


Het gesprek met de Noorse chirurg was voor mij niet meteen schokkend, want ik ken de negatieve spiraal waarin de Zuid-Afrikaanse samenleving zich bevindt maar al te goed uit vergelijkende rapporten, reportages en mediaberichten, maar dat het er echt zo slecht aan toe zou gaan op vlak van gezondheidszorg wist ik niet. Het ANC beloofde onafhankelijkheid en welvaart, maar kon geen van beide beloftes inlossen. Zuid-Afrika overleeft vandaag enkel nog maar via buitenlandse infusen en internationale hulp, en ook welvaart is er niet, tenzij dan voor de kleine clan ANC-apparatsjiks die hun imperium opgebouwd hebben op de miserie van de zwarte bevolking. Maar zoals die chirurg - die vanaf september trouwens een semesterlang gastcolleges zal geven in Noorwegen en er luidop aan denkt om met zijn vrouw definitief terug te keren naar Europa - ons gesprek ook besloot: zodra het volk begrijpt dat de anti-blanke propaganda van het ANC hen geen propere steden, werkende ziekenhuizen, goede scholen of degelijke jobs oplevert, zal het met de ANC-alleenheerschappij snel bergaf gaan. Fingers crossed, dus.


Ter informatie: op bovenstaande foto zien jullie mezelf (met cowboy-hoed op de huifkar) en mijn familie poserend voor het monument van de Slag bij Bloedrivier tijdens onze laatste vakantie in Zuid-Afrika. Meer foto's kunnen jullie via deze link bekijken.