Open brief aan Zijne Majesteit Koning Albert II, Koning der Belgen over de Derde Weg.

Sire,

Wij hoeven het u niet meer te vertellen, maar het gaat niet zo goed met uw koninkrijk dat u als nazaat van de Saksen-Coburg bloedlijn in de schoot werd geworpen. We benijden uw functie niet. U wordt geacht het land te leiden maar het mandaat ligt bij de Eerste Minister en zijn regering. Niettemin wordt U geacht met uw wijsheid in alle onpartijdigheid deze ministers te benoemen en als het moet hen in de goede banen te leiden. Behalve uw ceremoniële bevoegdheid is deze continuïteitsfunctie dan ook het voornaamste argument om u op de troon te houden en reden waarom uw Belgische onderdanen dit mandaat in de grondwet ingeschreven hebben.

De grondwet wordt geacht de principes van goed bestuur van de Belgische Natie vaste vorm te geven. Er is de scheiding der machten waarbij het parlement de rol van wetgever heeft en de regering met zijn ministeries de rol heeft van uitvoerder. De rechterlijke macht zou daar neutraal moeten naast staan. Er is het principe van de democratische vertegenwoordiging die elke stemgerechtigde landgenoot een gelijke stem geeft bij de verkiezing van zijn mandatarissen. Er is het principe van gelijkheid en vrijheid die elke onderdaan gelijke rechten en plichten geeft, want tenslotte is dit de morele basis van onze samenleving. Zonder dit, kan men ook niet spreken van solidariteit.

De tijden veranderen echter en de invulling van deze basisprincipes is dringend aan herziening toe, temeer daar de toepassing ervan op een bedenkelijke manier met de voeten getreden wordt. Wie goede principes overboord gooit, moet vroeg of laat de kwalijke gevolgen dragen en dit is de last waaronder uw onderdanen zwaar gebukt gaan. Boekhoudkundig is uw Koninkrijk virtueel failliet en de nazaten zullen de schuld mogen delgen. De verantwoordelijkheid hiervoor is vooral te vinden in de laatste decennia.

Vooreerst, het Parlement maakt ternauwernood nog nieuwe wetten. Niet dat de bevolking vragende partij is voor de regulitis die uw Koninkrijk kenmerkt, maar het Parlement beperkt zich vooral tot het bekrachtigen meerderheid tegen oppositie van Koninklijke Besluiten en ministeriële wetsontwerpen, veelal gedicteerd van uit de politieke partij hoofdkwartieren, de syndicale achterban, een industriële lobby of vanuit de Europese Commissie. Er wordt hierbij opgemerkt dat de politieke partijen en hun achterban wettelijk zelfs niet bestaan en de regeringsleden niet door het parlement verkozen werden, maar eens te meer aangeduid werden vanuit de politieke hoofdkwartieren. Het regeringsprogramma zelf is het resultaat van nachtelijke onderhandelingen tussen dit selecte clubje en niet het resultaat van een maatschappelijk debat in het parlement. Integendeel, dit parlement wacht quasi passief tot het zijn stembekrachtiger in werking moet stellen.

Ten tweede, kunnen wij vaststellen dat de dienstdoende regering niet langer een weerspiegeling is van hoe de bevolking denkt. Er is om te beginnen het kiessysteem zelf. Een deel van uw onderdanen beschikken over meer stemrecht dan hen numeriek toekomt enkel en alleen omdat ze in het zuiden van het land wonen en kunnen daarenboven met alarmprocedures en veto's het normale beslissingsproces blokkeren. Dit alles met het doel hen als minderheid te beschermen. Dat is een nobel doel, ware het niet dat men over het hoofd gezien heeft dat dit vele andere, meestal politieke en culturele minderheden buiten spel heeft gezet. Het systeem van cordon sanitair, kiesdrempels en opvolgers heeft enkel tot doel die groepen aan de macht te houden die de macht verworven hebben, niet een beleid te voeren dat rekening houdt met de diversiteit van de opinies. Het is dan ook bedenkelijk dat de nu aangestelde interim-regering vooral samengesteld is uit leden van die partijen die de laatste verkiezingen verloren hebben. Dit is echter een risico want uw mandaat steunt erop dat u in alle tijden op een evenwichtige en onpartijdige manier de bevolking vertegenwoordigt, ook al moet het ons van het hart dat de zinsnede uit de grondwet die zegt dat alle macht uitgaat van de Natie verkeerd uitgelegd wordt. Alle macht zou moeten uitgaan van de bevolking en niet van uit een politiek gegeven dat zijn wortels heeft in de 19de eeuw. Les temps changent n'est-ce pas?

Ten derde, hoe gelijk zijn uw Belgische onderdanen nog? De sociale en fiscale wetgeving staat bol van de afwijkingen dat daar ernstige twijfels over kunnen bestaan. Ambtenaren kunnen tot vier maal meer pensioen opstrijken dan een zelfstandige die heel zijn leven van 's morgens vroeg tot 's avonds laat het beste gegeven heeft terwijl hij hebben en houden in de weegschaal legde. De 1,2 miljoen RVA-trekkers zijn een nieuwe underclass in wording. Hieruit ontsnappen heeft weinig te maken met gelijke kansen maar alles met een ooit welbedoelde maar totaal averechts werkende inkomstenbelasting, alles verkocht onder de noemer van solidariteit. Is dit misschien een gevolg van het feit dat elke stem niet langer evenredig in de kamer der volksvertegenwoordigers vertegenwoordigd is waardoor een bepaalde politieke groep zijn macht kon doordrukken? We hebben ook een groeiende immigranten bevolking. Terwijl in veel landen deze mensen een bron zijn van innovatie en ondernemerschap, moeten wij vaststellen dat zij in dit land vooral op de sociale uitgaven drukken en zij niet in staat zijn zich uit de armoede op te werken. Is dit misschien ook een gevolg van de perverse fiscale wetgeving die elke vorm van risico nemen en werk genadeloos afstraft? Daardoor vervoegen zij de groeiende groep van bijstandtrekkers ook al zijn er officieel relatief weinig werklozen maar des te meer niet ingevulde vacatures en inactieven die met overheidsteun zich uit het economische proces terug getrokken hebben. U kan het hen niet kwalijk nemen. Werken levert nu eenmal minder op dan niet gaan werken, en zelfs dan is een RVA-uitkering niet erg hoog.

Sire, wij zouden u meer voorbeelden naar voren kunnen schuiven, maar wij vermoeden dat uw omgeving zich reeds van die taak gekweten heeft. Laat ons dan toe een constructief voorstel te formuleren.

Zoals u weet heeft zich de laatste zes maanden de ernstigste politieke crisis van uw Koningschap voltrokken en dit is wellicht nog maar de aanloop. Dit was een historisch voorspelbaar gegeven omdat de vorige staatshervoming als het zoveelste Belgische compromis onvoltooid was en mank liep. U weet net als ons dat de nu aangestelde interim regering ternauwernood de steun heeft van de bevolking en u weet ook dat de voorgestelde Conventie weinig zal helpen om het wantrouwen weg te nemen. U weet dit omdat u weet dat deze constructie niet alleen geen weerspiegeling is van de laatste verkiezingen, u weet ook dat deze constructie een poging is om het status-quo te behouden. Om die reden werden de hervormingsgezinden dan ook stelselmatig geweerd zowel bij de regeringsonderhandelingen, uw raadplegingen en bij de vorming van de Conventie. In uw hoedanigheid van onafhankelijk staatshoofd dat boven dit Machiavellistisch gekonkelfoes staat, heeft u de macht hier een einde aan te stellen en een hoopgevende verandering te bewerkstelligen. Alles draait tenslotte rond het gelijkheidsbeginsel om iedereen zoveel mogelijk toe te laten over zijn eigen lot te laten beslissen.

Voor deze doelstelling, sinds 1830 in de grondwet ingeschreven, bestaat er een oplossing. Dat dit land verschillende minderheden telt is een feit. Aan sommige minderheden meer rechten geven dan aan anderen is discrimatie en dat dit het potentieel van de natie ondermijnt is ook een feit, meermaals historisch bewezen en daarom ook werd er een goedbedoelde wetgeving voor in het leven geroepen. In een democratisch bestel wordt een minderheid dan ook niet beschermd door haar priviléges te geven maar door haar meer autonomie te geven om zich in alle vrijheid en verantwoordelijkeid te kunnen ontplooien. Dit is niet alleen een democratisch principe maar ook een inherent christelijk principe waarvan onze westerse samenleving doordrongen is en met goed gevolg voor diegene die de geschiedenis ervan bestudeert. Uw Koninkrijk kent namelijk heel wat meer minderheden dan een simplistische Noord-Zuid opdeling laat uitschijnen. Dit heeft alles te maken met het feit dat een menselijke samenleving zich op menselijke schaal afspeelt en de lokale communicatie en interactie hierbij doorslag gevend is. Het moge een paradox lijken, maar hoe sneller de wereld kleiner wordt, hoe meer de rol van het individu en zijn directe leefomgeving belangrijker wordt. De reden hiervoor is dat in deze globale wereld snelheid en interactie heel belangrijk geworden is. Wie genoodzaakt wordt via centralistische mechanismes mee te lopen, verliest flexibiliteit en verliest kostbare tijd. Lokale beslissingen kunnen niet alleen sneller genomen worden, ze staan ook borg voor een grotere betrokkenheid en voor een grotere verantwoordelijkheidszin.

Deze oplossing noemt men het subsidiariteitsbeginsel. Dit bepaalt dat een maatschappij optimaler gereorganiseerd is wanneer er een strikte scheiding bestaat tussen de bevoegdheidsniveaus. Het bepaalt ook, maar dat wordt niet altijd even goed begrepen of toegepast, dat men maximaal moet delegeren naar de betrokkenen zelf. Met andere woorden, men bouwt de maatschappelijke piramide op vanuit de basis en niet vanuit de top. De top zo moet zo licht mogelijk zijn en zich infeite zoals in uw taakbeschrijving vast gelegd, voornamelijk bezig houden met het bestendigen van het geheel op lange termijn. Dit is vooral een begeleidende en raadgevende functie en niet een functie van wetgeven boven de hoofden heen zoals nu het geval is. Parallel met de verworven verantwoordelijkheden moet degelijk bestuur en transparantie bovenaan staan.

U zal zich afvragen waarom uw Koninkrijk binnen het grote Europa hier de voortrekker zou spelen? Vandaag zijn wij als land in elk geval geen toonaangevend voorbeeld meer en de buitenlandse media vragen zich steeds luider af wat er aan de hand is met dit kleine landje dat niet alleen de hoofdzetel van Europa mag verzorgen maar ook een toonaangevende rol gespeeld heeft in het tot stand komen van een Europese vrijhandelszone. Hiermee heeft dit landje mee geholpen aan het weg werken van de oorlogsdreiging tussen de rivaliserende buurlanden en iedereen welvaart, vrede en vrijheid gebracht. Europa heeft zich echter net als uw Koninkrijk voorbij gegaloppeerd. De centralistische machine heeft toegeslagen en dreigt de vrijheid en verwezenlijkingdrang van zijn burgers voor lange tijd te verstikken. De economie moddert aan omdat onze democratie aanmoddert en onze democratie moddert aan omdat men de morele principes vergeten is.

Dit landje kan nu een voortrekkersrol spelen door opnieuw de weg van verandering in te slaan en duiding te geven aan de morele principes van onze westerse grondwetten op een wijze die rekening houdt met de hedendaagse gelijktijdige werkelijkheid van globalisatie en verscheidenheid. De enige weg die open ligt is een weg naar maximale betrokkenheid van de burger zelf. Dit wordt niet bekomen door hardnekkig vast te houden aan een unitaire en centralistische staatstructuur op Belgisch of op gewestelijk niveau. Beide zijn oplossingen van het verleden. De enige echte oplossing is een doorgedreven confederalisatie die het subsidiariteitprincipe coherent en consequent toepast. De doelstelling hiervan is in eerste plaats de directe democratie te herstellen, en het confederaliseren naar beneden toe is hierbij maar een middel. Binnen een confederaal België, waarvan de voornaamste rol de vertegenwoordiging is naar buiten uit, is er cultureel en historisch plaats voor twee grote gewesten en twee kleinere gewesten en binnen deze gewesten is er plaats voor streek gebonden gewesten en gemeentes elk met hun eigen specifieke bevoegdheden.

Vooreerst moet de norm van een gelijkwaardige stem per burger terug in ere gesteld worden. Dit houdt in dat hij autonoom binnen zijn lokale gemeenschap van dorp of stad meebeslist over die zaken die op dit niveau afgehandeld kunnen worden. Wat deze gemeenschap niet zelfstandig kan bewerkstelligen, kan ze wellicht wel bewerkstelligen door bilaterale onderhandelingen met zijn evenwaardige buurgemeenschappen op micro-regionaal niveau. Tenslotte is Arlon Oostende niet en is Charleroi Antwerpen niet. Wat op de hogere niveaus, in casu de cultuurgemeenschappen en het nationaal Belgische niveau zal achterblijven is dus wel essentieel maar ook scherp afgelijnd. Op dit niveau zet men zich in voor de continuïteit van alle lokale gemeenschappen over de generaties heen en houdt men zich niet ledig met dagdagelijkse (dorps)politiek. Als er dan op niveau beslissingen zijn die elke burger aanbelangen, zoals een wijziging van de grondwet met ethische of internationale implicaties, dan moet ook elke burger erbij betrokken worden via een systeem van directe democratie.

Sire, wij menen dat u in deze een cruciale rol te vervullen heeft. U bent er in geslaagd van met bemiddeling van Guy Verhofstadt een nieuwe regering op het been te brengen, ook al is het mandaat eerder beperkt in de tijd en niet echt gedragen door een verkiezingsuitslag. Ze heeft wel de vereiste wettelijke tweederde meerheid die de noodzakelijke verandering kan teweeg brengen. Daarom ook heeft deze regering de morele plicht en de zware verantwoordelijkheid niet enkel aan de bestendiging van haar tijdelijke macht te denken, maar moet zij in dialoog de hierboven beschreven veranderingen snel en grondig uitvoeren. Zij zal hierbij iedereen moeten betrekken en zonder uitzonderingen omdat men de discussie met deze laatste schuwt. Dit is geen communautair discour Sire, maar een oproep naar het herstellen van de democratie zoals het een 21ste eeuw kleine natie betaamt. Maak bij monde van uw interim regering van uw onderdanen terug landgenoten door hun democratische vrijheiden in ere te herstellen. De inspiratie kan hiervoor zelfs bij uw Germaanse roots gevonden worden. Landen zoals Duitsland en zeker Zwitserland passen op basis van een eeuwenoude Germaanse traditie al zeer lang het principe van subsidiariteit consequent toe. Ze hebben ook bewezen dat dit garant staat voor meer welvaart en voor meer oprechte solidariteit. De verscheidenheid in Zwisterland is wellicht nog groter dan in ons landje, maar het is ook een voorbeeld van hoe men lokale enclaves zoals de Brusselse randgemeenten toch autonoom kan laten werken en op een democratische manier kan laten samenwerken wanneer een hoger doel hen samenbrengt.

Sire, niet uw regering, maar u bent nog steeds aan zet. Wij dringen erop aan dat u de juiste druk uitoefent op het juiste moment om een visionaire en blijvende oplossing uit te werken vooraleer de historische en onvermijdelijke krachten de bovenhand nemen. Dit land moet niet alleen communautair gedecentraliseerd worden, maar gedecentraliseerd worden tot op het niveau van zijn burgers. Het land kan niet hervormd worden zonder het te herdemocratiseren. Dit is uw historische opdracht die in de grondwet ingeschreven staat. Neem deze historische kans vooraleer het een historisch drama wordt. Meer dan 10 miljoen burgers wachten erop. Uw Koninkrijk ontleent er haar bestaansrecht aan zolang het in deze permanente opdracht slaagt. Velen staan klaar, waaronder ondergetekende, om u bij deze historische opdracht constructief te helpen zodat de volgende generaties terug met positieve verwachtingen aan de slag kunnen. Dit is de Derde Weg, niet gebaseerd op emotionele en dikwijls extreme standpunten, maar gebaseerd op de basisprincipes zelf van de democratie.

Met de meeste hoogachting,

Eric Verhulst,
Voorzitter van de socio-economische denktank www.WorkForAll.org

P.S. Het spreekt vanzelf dat wij hier impliciet gebruik maken van het majestatisch meervoud. Omdat de koning als enige het recht heeft zich te richten tot de bevolking met de zinsnede, Wij, Koning der Belgen, richt deze open brief zich aan alle landgenoten.