De nota van Verhofstadt, een eerste vluchtige doorlichting

Interim-premier Guy Verhofstadt stuurde vandaag zijn nota over de staatshervorming de wijde wereld in.

Omdat een grondige bespreking van zijn volledige nota me te ver zou leiden, beperk ik me tot een algemene beschouwing, en een iets diepgaandere visie inzake het arbeidsmarktbeleid.

Wat het de algemene nota betreft, valt toch op dat Verhofstadt nu een analyse maakt die hij in 1999 ook al kon hebben gemaakt. Desalniettemin heeft hij zich er 8 jaar lang toe verbonden om zo weinig mogelijk in het communautaire potje te roeren. Met de huidige klontervorming tot gevolg.

Dat een defederalisering van bevoegdheden noodzakelijk is, daar zou iedereen ondertussen toch van overtuigd moeten zijn. Waar Verhofstadt het trouwens steeds over een regionalisering van de bevoegdheden heeft, mag niet uit het oog verloren worden dat een communautarisering ook nog tot de mogelijkheden behoort en moet behoren. Tenzij hij Brussel natuurlijk volledig haar eigen weg wil laten gaan.

Het mag niet verbazen dat ik enige moeite heb met zijn voorstellen inzake de herfederalisering van bevoegdheden. Dé grote vraag is of dergelijke centripetale beweging enig nut heeft. Is het, gezien de evolutie van het Europese niveau, nog wel aangewezen om bevoegdheden van de deelstaten af te nemen en over te hevelen naar een niveau dat er binnen afzienbare tijd toch niet meer zal zijn? Is dat dan ook niet eerder een zoethoudertje voor onze Franstalige vrienden?

De herfederalisering van de geluidsnormen bijvoorbeeld. Ligt de oorzaak van alle ellende in het feit dat die bevoegdheid gefederaliseerd is, of ligt ze bij een zekere minister Durant? De herfederalisering van ontwikkelingssamenwerking, is ook die noodzakelijk? Enkel omdat de voornaamste actoren op het terrein behoorlijk wat kritiek hebben op de splitsing van die bevoegdheid? Ligt het probleem dan bij de ideologisch visie van die actoren (en vooral hun constitutionele verlatingsangst), of is er daadwerkelijk een probleem?

Bij zijn visie over de versterking van de federatie, een louter Franstalige eis, gaat Verhofstadt toch wat kort door de bocht met zijn dada. Een federale kieskring en een paritaire senaat, naar het voorbeeld van onder andere de Verenigde Staten. Wat is in hemelsnaam het nut van een paritaire senaat in een land met maar twee grote bevolkingsgroepen? Geef je de Franstaligen daar niet een extra blokkeringsmechanisme mee? Heeft Verhofstadt dan niets geleerd uit de BHV-crisis, en de maandenlange diepvrieskuur voor de splitsing?

Arbeidsmarktbeleid

Meer specifiek zou ik willen ingaan op de defederalisering van de werkloosheidsverzekering. Tal van argumenten pleiten voor een defederalisering. De huidige allesbehalve geringe geldtransfers, de grote verschillen in de arbeidsmarkt tussen Vlaanderen en Wallonië, het streven naar homogene bevoegdheidspakketten en het coherentiebeginsel zijn maar enkele van die argumenten. Ook de fiscale responsabilisering is een ander niet te onderschatten argument.

De vorige staatshervormingen hielden keer op keer vast aan het principe van financiering op basis van dotaties. Als gevolg daarvan zijn de deelstaten te weinig financieel verantwoordelijk voor hun inkomsten. Zo is 80% van de financiering van Vlaanderen afkomstig van dotaties van de federale overheid. Dat dit geen ideaal scenario is, hoeft geen betoog. Een van de perverse gevolgen van deze constructie is dat de deelstaten zich voor een groot deel van hun inkomsten niet hoeven te verantwoorden tegenover de kiezer, oftewel een toepassing van 'representation without taxation'.

De toekenning of uitbreiding van de fiscale autonomie kan er bovendien voor zorgen dat deelstaten een duurzame welvaartsverbetering realiseren, en moet een richtinggevend criterium zijn dat alle politieke en strategische overwegingen zou moeten overstijgen. Voorwaarden zijn wel dat elke gemeenschap of regio door die fiscale autonomie kan genieten van een welvaartsbonus, tenzij de gemeenschap of regio die de vruchten plukt van de fiscale autonomie, solidariteitsmechanismen inbouwt met die gemeenschap of regio die geen voordeel geniet uit die autonomie. Een win-win-situatie is aldus onontbeerlijk.

In het verleden zijn al enkele voorstellen voor de splitsing van het arbeidsmarktbeleid en de werkloosheidsverzekering gelanceerd. Een eerdere analyse die ik van die voorstellen gemaakt hebt, kwam tot de bevinding dat een communautarisering van de werkloosheidsverzekering alvast meer aangewezen is dan een regionalisering.

Hoe dan ook moet de aandacht gevestigd worden op het belang van homogene pakketten, in dat opzicht dat het overhevelen van de reglementering van de werkloosheidsverzekering bijvoorbeeld weinig nut heeft, als de financiering en de administratieve uitvoering ook niet mee overgeheveld worden naar de gewesten of gemeenschappen.

In alle voorliggende voorstellen van Verhofstadt is van dergelijke homogene pakketten geen sprake. De financiële en fiscale stimuli en de inschakelingsboni zullen bovendien niet het gewenste effect hebben. Een écht beleid kan pas gevoerd worden wanneer een overheid financieel verantwoordelijk is voor zijn daden en dus ook voor zijn beleid. De regio's slechts gedeeltelijk financieel verantwoordelijk stellen, mag dan ook geen optie zijn.

Wat de nota van Verhofstadt ook waard moge zijn – het non van Milquet spreekt boekdelen- het is nu de taak aan Leterme om tegen Pasen met een akkoord voor de bus te komen. Een opstap naar een akkoord zal voor een bepaalde partij alvast niet voldoende zijn.