België : de asfaltstrook aan de Noordzee(Vincent De Roeck)

Er moet mij iets van het hart. Dit is geen bekentenis of iets dergelijks, maar een reflectie over de grenzen van de globalisering en het globalisme. En begrijp me alstublieft niet verkeerd, ik blijf de globalisering van de economie zeker en vast verdedigen. Het is in mijn ogen nog steeds het énige gangbare toekomstmodel, maar dat neemt niet weg dat men soms ook eens moet kunnen blijven stilstaan bij de minder fraaie kantjes van het fenomeen. En dan heb ik het niet over de waterlanders bij de familieleden van ontslagen werknemers omdat hun jobs naar lageloonlanden geoutsourced werden, of om de frustraties van eenzame bejaarden die over het tuinpad van hun vader turen en een wereld aanschouwen die ze niet meer begrijpen of waarin ze niet meer meekunnen, maar om de échte onderliggende gevaren en problemen, die ironisch genoeg steeds met overheidsinterventie te maken hebben. Geen enkel model is natuurlijk perfect en ofschoon de globalisering wel degelijk het beste model is, mogen liberalen als mezelf zich toch ook niet blindstaren op de materiële welvaart die er het gevolg van is, zonder rekening te houden met de gevaren en de uitdagingen die deze internationale “rat race” met zich meebrengt.

Enkele dagen geleden verspreidde Belga het volgende persbericht:

België is het meest geglobaliseerde land ter wereld. Dat blijkt uit een studie van het Zwitserse Centrum voor Conjunctuuronderzoek, die dinsdag werd gepubliceerd. Voor het onderzoek werden de politieke, sociale en economische dimensies van de globalisering in 122 landen gedurende 35 jaar (1970-2005) in kaart gebracht. België voert de lijst van meest geglobaliseerde landen aan. Dat betekent dat het het meest openstaat voor de mondialisering en bijvoorbeeld weinig maatregelen neemt om zich ertegen te beschermen. Oostenrijk komt op de tweede plaats, Zwitserland op de derde.

Dit soort tijdingen is natuurlijk koren op de molen voor zowel de socialisten als de liberalen. De ene leest dit bericht als het bewijs voor zijn andersglobalistisch discours. De andere grijpt exact hetzelfde bericht aan om zijn globaliseringsverheerlijking te staven. Voor de ene wijst dit bericht op de zwakke positie van België tegenover de buitenwereld en is dit een reden om protectionistische maatregelen voor te stellen, want profiteren niet net de bijna-autarkische landen als China en Rusland het meeste van de globalisering? En voor de andere is er geen vuiltje aan de lucht en wijst deze studie net op de sterke positie van België op vlak van internationale handel en economie. Zij zien hun heil dan weer in de vrijhandelszones van Singapore en Hongkong. En waarschijnlijk hebben beide kampen in hun wereldbeeld ook overschot van gelijk, maar wat stelt “gelijk hebben” voor in een land als het onze dat economisch (terminaal) ziek is? Niets natuurlijk, noppes, nougabollen, want beide extremen omvatten een té strikt of té utopisch wereldbeeld, en leveren misschien wel concrete voorstellen op, maar zeker niet de juiste.

Het was de liberalistische Vlaamsgezinde filosoof Johan Sanctorum van “Visionair België” die in het laatste nummer van “Doorbraak” een column wijdde aan dit dualisme. Aan de hand van een pervers en gevaarlijk gevolg van de ongeremde globaliseringsdrift, met name de idée-fixe van vele liberalen dat de logistieke sector dé toekomstindustrie van Vlaanderen moet worden, beschrijft Sanctorum de wel zéér enge benadering van het probleem van de globalisering.

Het is altijd een grote dada van de neoliberale denktanks in onze contreien geweest: België is het “logistiek centrum van Europa”; we danken onze welvaart aan het constant gedaver van tientonners die vanuit het Oosten richting Zeebrugge bollen, of stoere binken die tussen Duinkerken en Rotterdam hun boterhammen opeten, liefst de voeten op het dashboard. In deze tamelijk 19de eeuwse visie staat economische groei gelijk met veel getoeter en ijzergerammel. De ongemakken neemt men er graag bij: een flink pak extra verkeersslachtoffers, elke dag wel ergens een kop-staart-aanrijding met een vrachtwagen in de hoofdrol, chauffeurs die zelfs geen woord Engels spreken en door een gefrustreerde politie ongemoeid worden gelaten bij overtredingen, een overbelast wegendek dat haast niet meer te onderhouden valt, een zware ecologische impact, lawaai en stank, enz. (...)

De oppermachtige transportlobby Febeltra, traditioneel intiem met VLD-politici, heeft nooit uitgeblonken in maatschappelijk engagement of fris denkwerk rond de globale kost van dit plaatje: voor haar bleef het een vanzelfsprekend feit dat de publieke mobiliteitsinfrastructuur zoveel mogelijk afgestemd was op de privé-belangen van de transportsector, die verder ook nooit een sociale verantwoordelijkheid neemt (het verplicht maken van de ‘dodehoekspiegel’, die vooral jonge fietsers moest sparen, werd door deze lobby bv. jarenlang afgeketst). Het idee dat België een stuk autostrade is tussen Frankrijk en Nederland, zit diep in het collectief bewustzijn gebakken: het maakt deel uit van een laag zelfbeeld, gekoesterd door een natie die zich vereenzelvigd heeft met de rol van transitzone. (...)

De kwestie is, dat het aloude ‘slagveld van Europa’ zijn intermediaire status in toenemende mate heeft veredeld tot dat van internationaal knooppunt en wegrestaurant. Daartoe werd, wellicht bewust, een non-identiteit gecultiveerd die vooral draait rond de amusant-onnozele reputatie van de ‘surrealistische’ natie waar niets werkt en waar het er ook niet toe doet, het Manneken-Pis-gehalte, de chocola en het bier. ‘Wereldburgers’ als Karel De Gucht zijn grote gangmakers van dit Belgische praline-imago. De constante opendeurpolitiek die door deze operettenatie verder op alle vlakken wordt beoefend (een chaotisch migratiebeleid, de ‘logistieke’ mythe met alle overlast van dien, het herbergen van allerlei internationale instellingen, de Euro-Brussel-cultus…) lijkt er wel op gericht om deze non-identiteit consequent in stand te houden. Het gevaar is nu reëel dat dit ‘Belgisch complex’ geruisloos overgedragen wordt op een Vlaamse emancipatiegedachte die al te veel door een naïeve neoliberale entrepreneurslogica is ingegeven.

De Vlaamse beweging is immers méér dan een taalstrijd, méér dan een economische vuist, zelfs meer dan een revanchistische contestatie van de Belgische constructie. Ze is, in de breedste zin, een poging om de intermediaire, neutrale status, waarin we door de logica van de Europese geschiedenis werden gemanoeuvreerd, te doorbreken. (...) Willen we echt de asfaltstrook aan de Noordzee blijven? Of toch maar liever gaan voor de kweek van ‘stille’ hersencellen in de 21ste eeuwse kenniseconomie, die ook aandacht heeft voor cultuurkwaliteit in de non-profit-sfeer? Misschien mogen we Wallonië en Brussel dat achterhaald imago van transitzone dan wel gunnen, inclusief de bijbehorende Manneken-Pis-iconen die ons letterlijk een dwergmentaliteit opdringen.

Het leidt tenslotte ook naar de vraag rond de Nederlandse perceptie van heel het Belgische ontbindingsproces. (...) Vlamingen zijn “leuk”, “gezellig”, “zachtaardig”, “niet al te snugger”, en… je kan er lekker eten. De Bourgondische aard, weet U wel. Kijk, het vooruitzicht om met onze vrienden benoorden de Moerdijk te herenigen, omwille van het hoog frituurgehalte en een Antwerpse kathedraal waar je aan de achterzijde kan urineren,- dat beneemt me alle lust om deze denkpiste verder te zetten. Ik wil niet scheiden van het Belgische surrealisme, om de aboriginal van een soort Nederlandse Cocagne-provincie te worden. Dat leidt gegarandeerd ooit weer tot frustraties en heisa, en dat hebben we al genoeg gehad.

Los van de krachtige beeldspraak en de weinig verhulde pleidooien voor een onafhankelijk Vlaanderen, gaat de kern van deze bijdrage over hoe de politiek in België omgaat met het fenomeen van de globalisering. Men omarmt deze wel, maar men begrijpt ze niet. Onze overheid leest “No Logo” van Naomi Klein of “The Rise of the Creative Class” van Richard Florida wel, maar slaagt er niet in de onderliggende filosofie in de praktijk om te zetten. In plaats van resoluut te kiezen voor differentiatie en creativiteit in onze economie, toont de overheid zich als de vos die de passie preekt. Ze erkent wel de noodzaak van het vergaren van kennis als motor voor de economische toekomst van ons land, maar dwingt de burgers tegelijkertijd in een opleidingscarcan waar de middelmaat tot doel verheven en de nivellering naar beneden geïnstitutionaliseerd werd onder het egalitaire mom van “gelijke kansen voor iedereen”.

En als dat alles was, konden de burgers van ons land zich nog wel redden. De zelfredzaamheid van de Belgen, en zeker van de Vlamingen, is wijd en zijd bekend. Maar dit is niet alles, want bovenop een structureel verkeerd beleid op onderwijsvlak, werkt onze overheid ook actief mee aan de verschraling van onze economie. Door met alle mogelijke middelen, gaande van subsidies over wetversoepelingen tot zelfs infrastructuurinvesteringen, de transportsector te ondersteunen, legt onze overheid alle eieren in dezelfde industriemand, en zoiets gaat steeds ten koste van de andere industrietakken.

Moest er in ons land geen overheid zijn, was de globalisering voor onze ondernemers niet eens een uitdaging maar een oneindige periode van vette oogsten en monsterwinsten, maar door het perverse “ons-kent-ons”-beleid en de weinig doordachte vriendjespolitiek van onze overheid - die met 55% van ons BNP vrij kan doen wat zij wil - is onze industriële productieactiviteit eizona uitgestorven, is onze eertijds bloeiende dienstensector in verval, zijn onze pareltjes van bedrijven uitverkocht aan het buitenland en is onze economie niet langer voldoende divers om nog in een globale context te kunnen concurreren, tenzij dan in mini-niches. Het wegtransport zal, dankzij overheidssteun, op korte termijn onze welvaart nog wel in stand weten houden, maar op de middellange en lange termijn zal die muur van tientonners op onze autowegen ons land, de asfaltstrook aan de Noordzee, niet redden.


Meer teksten van Johan Sanctorum op www.visionair-belgie.be.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.