Kroniek van een aangekondigde omwenteling(Vincent De Roeck)

De uit de hand gelopen vaudeville rond de Venezolaanse president Hugo Chavez kende afgelopen week opnieuw enkele hoogtepunten. Als kers op de taart van zijn inspanningen om van Venezuela een totalitair communistisch land te maken, zou vorige week het volk per referendum moeten instemmen met het drastisch uitbreiden van de presidentiële macht en met een verdere inperking van de burgerlijke vrijheden. Maar dat was buiten de waard gerekend. Ondanks de enorme populariteit van Chavez onder de bevolking, kozen de Venezolaanse burgers in het referendum niet de kant van hun president. Zij konden het pakket hervormingen niet aanvaarden, met alle gevolgen van dien. De nipte nederlaag van Chavez was een enorme smet op zijn blazoen. In het “vijandige” buitenland werd het afschieten van de Chavez-hervormingen op hoongelach en gejuich onthaald. Enkel de weinige bondgenoten van “el presidente” bleven de hervormingen van Chavez steunen. Morales en Coreia overwegen ook nog steeds om een soortgelijk referendum in hun landen, respectievelijk Bolivia en Ecuador, te organiseren.

Ondanks het mislukte referendum bleef Hugo Chavez tekeer gaan als een duivel in een wijwatervat. Zijn dagelijkse donderpreken op alle Venezolaanse zenders, zoals mooi weergegeven in TerZake van zaterdag, blijven aanhouden en hebben zelfs nog aan giftig karakter gewonnen. Ook op de top van Spaanssprekende landen bleef Chavez het Westen en de bondgenoten van de VS schofferen. De Spaanse gezanten moesten zo bijvoorbeeld een tirade van scheldwoorden en kritiek verdragen van president Chavez tot de Spaanse koning Juan Carlos, nochtans een zéér beredeneerde en voorzichtige vorst, in niet mis te verstane bewoordingen Chavez het woord ontnam. “Houd toch gewoon uw smoel” (Por qué no te callas), is de meest letterlijke vertaling van de door Juan Carlos’ gebruikte woorden. En de eerlijkheid gebiedt mij u te zeggen, dat deze moed van de Spaanse koning mijn aversie voor elke vorm van hereditaire monarchie ietwat getemperd heeft.

Vorige zondag voerde Hugo Chavez dan weer nog een andere hervorming door, de laatste in een zéér lange rij. Zijn legislatieve ijver heeft kennelijk nauwelijks een schok gekregen door het afschieten van zijn plannen in het referendum. Venezuela heeft voortaan nu ook een eigen tijdzone. President Chavez liet de klokken een half uur terugdraaien, waardoor Venezuela nu een half uur achter loopt op zijn buurlanden. Het is er nu 5,5 uur vroeger dan in België. Chavez verdedigt zijn beslissing door te verwijzen naar een betere productiviteit door een kortere nacht en een langere dag, maar internationale analisten zien dat anders. Volgens hen wou Chavez immers gewoon niet in dezelfde tijdzone als de Verenigde Staten blijven. Als teken van internationale isolatie en zelfingenomen kleinzerigheid kan zoiets wel tellen.

Ook de talrijke bezoeken van Hugo Chavez aan die andere Amerikaanse dictator Fidel Castro, en de succesvolle pogingen van Chavez om een Zuid-Amerikaanse variant van de Wereldbank, de “Banco del Sur”, op te richten, zijn bij menig land in het verkeerde keelgat geschoten. Maar tevens in eigen land, bij de studenten en de misnoegde arbeiders bijvoorbeeld, heeft Chavez het stilaan verkorven. Zijn “21ste eeuwse socialisme” blijkt immers dezelfde inherente fouten te hebben dan de gekende 20ste eeuwse varianten in Cuba en de Sovjet-Unie. Terwijl de prijs van een vat olie al meer dan 90 $ kost en Venezuela over gigantische olievoorraden beschikt, slaagt Chavez er maar niet in om de supermarkten te bevoorraden of de bevolking levensmiddelen te bezorgen. Vandaag heerst er in Venezuela een enorme schaarste aan zuivel- en andere producten, en dat terwijl het land letterlijk in de olie zwemt. En hoewel Chavez de Verenigde Staten als “satan” blijft bestempelen en de strijd aanvoert tegen de Amerikaanse president George Bush, kon hij die positie in eigen land niet eens verzilveren.

Het Britse libertarisch-conservatieve magazine “The Economist” verwoordde het deze week als volgt, op zijn gekende ironische toon:

Hugo Chavez warned his supporters (…) that voting yes to the reform was a vote for him whereas a no vote would be “a vote for George W. Bush”. So one reading of the referendum’s result is that in nine years in power it has been Hugo Chavez’s signal achievement to turn Venezuela into the only place on the planet nowadays where the American president could win a popular vote.

Het spreekt ook voor zich dat in een democratie zulke mislukte referenda automatisch geleid zouden hebben tot het opstappen van de president en het vallen van de regering. Dat Chavez na het referendum gewoon op zijn oude pad verdergaat, toont dan ook aan dat Venezuela géén democratie is, en Chavez geen president, maar een ordinair dictator. De gevolgen van zijn communistisch bewind zijn trouwens ook zéér dramatisch voor de bevolking.

In de jaren 1970 was Venezuela het allerrijkste land van Zuid-Amerika. Vandaag stelt het nauwelijks nog iets voor. Toen vlogen er Concordes van Air France tussen Parijs en Caracas. Vandaag mijden steeds meer westerse maatschappijen Venezuela wegens een chronisch gebrek aan rechtszekerheid. In de jaren 1970 was de armoede in Venezuela onder controle. Vandaag leeft volgens het IMF terug 28% van de Venezolanen onder de (lage) Zuid-Amerikaanse armoedegrens. De overheidsuitgaven zijn in de negen bewindsjaren van Chavez van 19% tot 38% van het BNP opgelopen. Het aantal private “long term investments” zijn teruggevallen tot amper één twintigste van wat het in het begin van de jaren 1990 was. De politieke instabiliteit en nationaliseringsdrang van “commandante” Chavez hebben een zéér ongezond economisch klimaat voor de privé-sector gecreëerd, met alle gevolgen van dien.

Chavez kon evenwel sterk profiteren van de toenemende olieprijzen om zijn talrijke projecten te financieren. Maar ook aan dat mooie liedje lijkt een einde te komen. De “Dutch disease” is de economische term om de Venezolaanse situatie te omschrijven. De overgewaardeerde “exchange rates” (door de olieprijzen) bevorderen de import van buitenlandse goederen (in 2007 in totaal ter waarde van 52 miljard $), maar maken het voor de binnenlandse producenten en boeren zéér moeilijk om concurrentieel te blijven. Onder Chavez is de import met factor vier toegenomen, terwijl het BNP slechts een groei van factor 1,5 heeft kunnen optekenen, en dan nog één die uitsluitend op de gunstige oliewind gestoeld is. De inflatie in Venezuela bedraagt momenteel 21% per jaar, het allerhoogste in gans Zuid-Amerika, en de voedselprijzen stijgen er zelfs met 29% per jaar. En nadat Chavez een vermogensbelasting doorvoerde in september 2007, kent Venezuela daarenboven ook nog een leegloop van grote vermogens naar het belastingvriendelijke buitenland.

Ik schaar me dan ook volledig achter “The Economist”.

Hugo Chavez’s mistake lies in clinging to an old-fashioned socialism, involving the centralisation of political power and state control of the economy. Most Venezuelans - and most Latin Americans - clearly have no enthusiasm for this. It was not so much Hugo Chavez who was defeated in the referendum, as his bankrupt philosophy. That is great news for Latin America, and especially for its poor.

Drie weken geleden brak de hel los in Venezuela, toen de allereerste voedselrellen en plunderingen van supermarkten plaatsvonden. Hopelijk luidden deze het langverwachte “fin de régime” van de Bolivaarse politiek in Venezuela in, en wordt Chavez vervangen door een beter, een rechtvaardiger en een rationeler leider. Hoewel Chavez, gezien zijn uitspattingen van de laatste weken, evenwel nog niet van zinnens is om op te stappen - zijn mandaat eindigt immers pas in 2013 - zal hij steeds meer en meer voor repressie moeten kiezen, wil hij nog iets van zijn beloofde hervormingen doorvoeren. Het volk heeft hem geen imprimatur gegeven om verder te doen, zijn populariteit is tanende, en ook de erbarmelijke economische situatie van Venezuela laat nog maar weinig ruimte voor zijn communistische Sinterklaaspolitiek. Het bij momenten gewoon lachwekkende gedrag van Chavez op de internationale bühne van de laatste weken kunnen we hopelijk dan ook beschouwen als de allerlaatste sluiptrekking van een verdorven en gestorven regime. En dat is uitstekend nieuws.


Meer kritiek op de Venezolaanse president op www.wikipedia.org.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.