Gated communities : pretentieus egalitarisme in De Standaard (Vincent De Roeck)

Op mediavlak is Vlaanderen zeker en vast niet verwend. We moeten het stellen met een drietal zelfverklaarde kwaliteitskranten, omringd door een iets groter aantal “volkse” dagbladen, waarvan dan nota bene het merendeel nog eens “mirrors” van elkaar zijn. De openbare omroep domineert het visuele medium en moet een aantal vrij zwakke private zenders naast zich dulden om toch tenminste nog de schijn van “concurrentie” hoog te houden. Vlaanderen kan prat gaan op een mooi aanbod aan week- en maandbladen, dat wel, maar dat eizona het ganse weekbladspectrum in Vlaanderen in de handen van één corporatie rust, hebben maar weinig Vlamingen geweten. En waarom zouden ze ook? De Vlaming klaagt immers niet, want daarvoor zou hij zelfstandig moeten denken, en dat is maar al te vaak net iets te veel gevraagd. Hij bergt zijn kritische ingesteldheid met alle plezier op en nestelt zich knus in de roes van berusting. De Vlaming knikt en slikt wat hij voorgeschoteld krijgt.

In tegenstelling tot de Angelsaksische wereld waar de media écht wel als “vierde macht” getypeerd kan worden, en zelfs in tegenstelling tot Nederland en Duitsland, waar de kritische pers ook aanzien, invloed en macht heeft, holt de pers in Vlaanderen het bestel achterna op een wijze die we bij benadering niet meer fatsoenlijk of aanvaardbaar kunnen noemen. De media verpletteren elkaar voor dezelfde “scoops” of maken elkaar het leven zuur om dan ’s avonds toch allemaal dezelfde nieuwsitems van CNN, Reuters en de Associated Press over te nemen. De dunne éénheidsworst die we in de media dan ook voorgeschoteld krijgen, smaakt naar alles en tegelijkertijd naar niets. De media in Vlaanderen zijn zéér zwak en zéér gedwee. Het dwepen met het bestel trachten ze nog wel enigszins te camoufleren door bijwijlen kritisch uit de hoek te komen als het om de niet-bevriende politieke partijen gaat, maar verder reikt de democratische meerwaarde van de Vlaamse media al lang niet meer.

De enige krant die het label “kwaliteit” doorheen de jaren nog enigszins wist te behouden, was De Standaard, eertijds geleid door de alom geprezen Manu Ruys. Maar ook de laatste jaren lijkt deze krant ten prooi te vallen aan dezelfde nefaste evolutie die aan de basis lag van de teloorgang van alle andere grote Vlaamse kranten. Het standaardformaat moest eraan geloven, net als het oude logo en uiteindelijk zelfs de redactionele objectiviteit.

De laatste kwaliteitskrant van Vlaanderen blijft echter probleemloos standhouden, al is het maar omdat zijn twee grootste concurrenten nog minder presteren dan De Standaard. De Tijd worstelt nog steeds met zijn oud saai imago en kan maar geen nieuwe lezers aantrekken van buiten zijn historische doelgroep. De Morgen is dan weer té links gekleurd om nog een groot publiek te kunnen aanspreken. De oproep van een aantal extreem-rechtse politici om een eigen krant te beginnen en het succes van de talrijke nieuwsblogs, metablogs en webzines op het internet, bewijzen het failliet van de traditionele media in Vlaanderen. Ze hebben het zelf verkorven, en vandaag lijkt ook het liedje van De Standaard stilaan uitgezongen.

Noot: Over de partijdigheid en vooringenomenheid van De Standaard heb ik vroeger ook al eens een artikel geschreven. Voor nog meer fratsen in de Vlaamse media raad ik VRT Watch aan.

In De Standaard verscheen deze week een “reportage” van één volledige krantenpagina over een Amerikaans fenomeen dat ook steeds meer in opmars schijnt te zijn in Europa, met name de “gated communities”. Het gaat om een soort van woonerven rond een aantal gemeenschappelijke faciliteiten die zich collectief beschermen via een bewakingsdienst. Aan het einde van de Louizalaan vindt men al van oudsher zo’n “community”, net als in Namen op de Citadel of in Brasschaat aan het Eyckenhof. Natuurlijk worden zulke fenomenen door links steevast afgedaan als “asociaal” en “uitsluitend voor de rijken”, maar dat raakt normaliter de koude kleren van de burgers niet. Zulke “gated communities” zouden teruggaan op een “gebrek aan solidariteit” en dat is in de ogen van egalitair links al een écht halsmisdrijf geworden. Het fenomeen kwam vorig jaar in de media toen men voor een Genks nieuwbouwproject voor de allereerste keer de term “gated community” gebruikte en toen een aantal inwoners in het Antwerpse de doodlopende Rivierstraat met een hek van de buitenwereld afsloten.

Terug naar de bewuste “reportage” in De Standaard dan. Had deze krant het bladvulsel gecategoriseerd als “opinie” was er in mijn ogen niets aan de hand geweest, want het staat elke krant nu éénmaal vrij om commentaren en tribunes over te nemen. Aan die redactionele vrijheid wil ik zeker niet torsen. Maar De Standaard typeerde het artikel niet als opinie, maar wel degelijk als reportage, een vorm van verslaggeving die mijns inziens toch wel een minimum aan intellectuele eerlijkheid en neutraliteit veronderstelt.

Maar dan kwam men toch wel bedrogen uit. De “reportage” stond immers bol van het pretentieus egalitarisme waarop doorgaans De Morgen het patent lijkt te hebben. De alleszeggende titel gaf die richting ook al aan: “Rijken verschansen zich achter muren” (sic!).

Of zoals Pieter-Willem Vanden Broucke, oud-voorzitter van het LVSV, het treffend wist te verwoorden.

Het politieke discours is doordrongen van het marxisme. Het collectieve zou a priori beter zijn omdat het de basis van het politieke denken zou uitmaken. Daarom is de weergave [in De Standaard] niet eens meer pretentieus maar eigenlijk gewoon pijnlijk banaal.

Vandaag leven er al meer dan 16 miljoen Amerikanen in zulke “gated communities”. In Los Angeles woont zelfs 40 procent van de inwoners op zo’n woonerf. Volgens vastgoedexperts ziet het er ook naar uit dat deze woonvorm, ofschoon hij nooit de algemene maatstaf zal worden, toch de komende jaren de wereld verder zal inpalmen.

Het artikel vat aan met een “neutrale schets” van de feiten.

Van Los Angeles tot Tokio verstoppen mensen zich achter versterkte muren en dure alarmsystemen, op zoek naar veiligheid. Ze zijn niet meer bereid om met hun minder gegoede medemensen samen te leven. (…) Toch blijken ze geen waar voor hun geld te krijgen. Gek genoeg voldoet een “gated community” helemaal niet aan de wensen. Het is er niet veiliger en bovendien is het helemaal geen sociale woonvorm.

Waarom zouden de welstellende mensen die de luxe van zo’n woonerf verkiezen niet meer bereid zijn om met de minderbedeelden samen te leven? Wat is eigenlijk het verschil tussen de aankoop van een luxevilla in een residentiële wijk, waar men ook zeker is van welstellende buren al is het dan officieel “publieke ruimte”, en de aankoop van een woonst op een woonerf? Zijn alle gegoede mensen die niet bereid zijn om temidden van vervallen krotten, graffiti en vuilnis te wonen plots asociaal? Daarbij zijn zulke woonerven in wezen identiek aan appartementsgebouwen, waar derden ook geen toegang hebben tot de gemeenschappelijke faciliteiten van het gebouw. Zijn de flatbewoners dan plots ook al asociaal? Verkondig dat verwijt anders maar eens in de sociale woonkazernes op de Luchtbal.

Wat verder in de “reportage” staat het volgende te lezen.

Vanuit een gevoel van nostalgie willen Amerikanen samenleven met gelijken. Dat zijn veelal blanke gegoede medeburgers die er hetzelfde waardepatroon op nahouden. (…) “Gated communities” weerspiegelen de klassenverschillen en de raciale en etnische spanningen. Ze versterken de sociale segregatie en werken racisme in de hand. (…) Mensen buiten de muren voelen zich bovendien bedreigd door deze “versterkte burchten”.

Vergeef mij als ik het bij het verkeerde eind zou hebben, maar bestaan er wel cijfers over de huidskleur van de gemiddelde inwoner van zo’n woonerf? En komen die cijfers dan niet overeen met de bestaande inkomenskloof tussen de verschillende “rassen” die ook buiten deze “gated communities” bestaat? Er bestaat nu éénmaal een grote discrepantie tussen de inkomens van een zwarte, een latino en een blanke in de VS. Dat zal ik hier zeker niet ontkennen, maar is die verhouding gunstiger in de doorsnee residentiële “suburb” dan in een “gated community”? Ik denk het niet. Bijgevolg hebben deze woonerven inherent niets te maken met racisme of etnische discriminatie. Ik dacht trouwens dat eizona alle NBA-sterren ook in zulke “communities” woonden.

En wat dan met de vermeende “sociale segregratie”? Idem dito. Is deze op zulke woonerven groter dan pakweg in Beverly Hills of Malibu? Bestaan er dan geen “all white” of “all rich” scholen buiten deze woonerven? Natuurlijk wel. Alles heeft te maken met de rijkdom van de betrokkenen. Er is immers geen enkel wezenlijk verschil tussen rijke wijken met topscholen (die lokaal door de wijk gefinancierd worden) en “gated communities” met eigen scholen (die door de betalende bewoners gefinancierd worden). En de angst van derden voor deze forten is ook al op geen enkele serieuze grond gestoeld. Iedereen is bang van wat hij niet kent. De vraag is of men méér angst heeft voor een nabijgelegen “gated community”, dan wel voor een nabijgelegen residentiële woonwijk, waar ’s nachts toch ook de privé-bewakingsfirma’s de dienst uitmaken. Persoonlijk zie ik hier - opnieuw - geen enkel noemenswaardig verschil.

Als je niet zeker bent van je gelijk, en je twijfelt aan de impact van je tekst op de lezers, haal je er best de kinderen bij. Dat werkt altijd zogezegd. Zo ook bij De Standaard.

Nochtans is de woonvorm vooral nefast voor kinderen. (…) Veel jonge gezinnen verhuizen naar een “gated community” in de hoop hun kroost te kunnen afschermen van de boze buitenwereld. Kinderen groeien op in een beschermde omgeving. Ze worden angstige burgers met een enorm wantrouwen tegenover de anderen.

Ik val hier in herhalingen. Sorry daarvoor, maar ik kan gewoon niet anders. Rijke kinderen klitten toch ook samen indien ze niet binnen hetzelfde veiligheidshek zouden wonen. Ze gaan samen naar de muziekles, het ballet, de voetbal en op restaurant. Ze gaan met elkaar op reis, gaan samen tennissen en golfen. Daarbij ken ik massa’s minder bedeelde kinderen die ook zéér “afgeschermd” grootgebracht worden voor een velerlei aan redenen. Hoeveel kinderen mogen er niet mee op klasuitstap, ook al is die kosteloos, omdat het té gevaarlijk zou zijn? Hoeveel kinderen worden naar school gebracht en nadien afgehaald? Uiteindelijk gebeurt er zeker niet méér afscherming op zo’n woonerf dan elders.

En worden ze wantrouwiger dan de anderen? Ik weet het niet, maar waarom zou dat ook zo zijn? Ik ken mensen die volledig afgesloten van de samenleving wonen en leven (bijvoorbeeld mijn grootouders), maar die nog steeds denken dat men ’s nachts in een grootstad als Antwerpen of Brussel gewoon onbevreesd kan gaan wandelen. Wantrouwen kan immers ook (misschien zelfs vooral?) ontstaan uit persoonlijke ervaringen (overval, diefstal, geweld, …) waaraan men binnen een “gated community” kan ontsnappen. Misschien zijn zo’n woonerven zelfs nog heilzamer voor het wantrouwen dan de opgehemelde “sociale mix” in gewone volksbuurten.

Tenslotte haalt De Standaard er een professor bij, een zekere Allan Scott die “urban development” aan de UCLA doceert.

Het bouwen van dergelijke gemeenschappen houdt een zeer ondemocratisch gebruik van de stedelijke ruimte in. Grenzen en muren verhinderen een stad een sociale gemeenschap te vormen. (…) Er zijn eigenlijk ook geen voordelen in deze woonvorm. Ze verdelen een maatschappij en zijn een bedreiging voor de democratische principes. Je zegt eigenlijk tegen mensen dat ze jouw ruimte niet mogen betreden terwijl het omgekeerde wel mag. Bovendien gaan ze in tegen gezelligheid, kameraadschap en sociale solidariteit.

Een mooi einde van de reportage moet ik zeggen. Men eindigt in dezelfde trend waarin men begonnen is. De solidariteit komt in het gedrang, en dus is het fenomeen oerslecht. Archetypische cliché’s uit de egalitaire doos dus. Persoonlijk zie ik niet in wat er “ondemocratisch” is aan het aankopen van grote loten bouwgrond en deze dan om te vormen tot mini-stadjes of afgeschermde wijken. Dat is de vrije keuze van de projectontwikkelaar, en niet die van één of andere weirdo-professor of één of andere overheidsinstantie. Zou het toevallig zijn dat men juist een professor van een staatsuniversiteit aan het woord laat? Nochtans puilt de VS uit van de hoogwaardige privé-onderwijsinstellingen. De vraag stellen is ze beantwoorden.

Ik denk ook dat men binnen een woonerf gemakkelijker in contact komt met zijn buren dan elders. Men gebruikt nu éénmaal hetzelfde zwembad, dezelfde tennisvelden of hetzelfde golfparcours. Hoe weinig mensen in de steden, de ó-zo-opgehemelde “sociale” woonvorm, hebben nog contact met hun buren? Ogenschijnlijk veel minder dan op zo’n woonerf. En wat de vermeende aanval op de democratische principes betreft, kan ik eveneens zéér kort zijn. Zo’n statement raakt toch echt wel kant noch wal. Wat is het verschil tussen een woonerf van x hectare groot en de villa van één rijke burger met x hectare tuin? Is de rijke burger misschien dan ook al een bedreiging voor de democratie geworden?

Daarbij zou het er nog maar moeten aan mankeren dat de bewoners van een “gated community” geen toegang meer zouden krijgen tot de “publieke ruimte” van de gemeente waar ze wonen. De woonerf-bewoners zijn meestal welstellend, én betalen dus relatief veel belastingen. Het zou pas echt een schande zijn, moest hen de toegang tot de gemeentefaciliteiten geweigerd worden, wetende dat zij deze in de eerste plaats via hun belastinggeld bekostigd hebben. Gemeenten zouden woonerven juist moeten aanmoedigen, omdat ze eigenhandig instaan voor hun comfort, en het de gemeente niets kost. Men kan zo de kost per inwoner aan wegen, infrastructuur en nutsvoorzieningen drastisch terugdringen. Maar zulk beleid vergt een totale ommeslag in onze manier van denken.

We moeten eindelijk eens komaf maken met het pervers egalitarisme dat de publieke opinie via de media domineert. Vandaar deze oproep om te beginnen met het verbranden van alle kranten. Ze zijn onze tijd, onze moeite en ons abonnementsgeld al lang niet meer waard.


Meer onafhankelijk internetnieuws op www.indymedia.be.
Meer teksten van Vincent De Roeck op www.libertarian.be.