Het Spaanse Graan (Vrijvanzegel.net)

Door een aanhoudende regenval is de graanoogst mislukt. Alle graanproducten zullen door de schaarste bijgevolg duurder worden.

Een logisch gevolg of de zoveelste leugen?


De perceptie leeft dat ‘boeren altijd klagen, maar wel met dikke Mercedessen rijden’. Als het te nat is, stijgen de prijzen. Schijnt de zon te lang, stijgen ze ook. Bij een goede oogst, dalen ze nooit.

Laten we dit fabeltje maar meteen ontkrachten. Boeren leven in Europa al lang niet meer van wat hun veld opbrengt, maar van Europese subsidies. We betalen ze dus eigenlijk dubbel: een keer via onze belastingaanslag, de tweede keer door hun producten te kopen.

Dat is op zich niet zo heel erg. Anders zouden we gewoon onze producten veel duurder betalen en komt het uiteindelijk op hetzelfde neer. Alleen blijft er nu een overzicht van de productie die vooral een ‘strategische reserve’ is voor het geval buitenlandse kanalen zouden weigeren ons te bevoorraden zoals de Amerikanen in Irak deden en het land langzaam uithongerden. Een woestijnland zoals Irak heeft nauwelijks een eigen voedselvoortbrengst, op dadels en watermeloenen na.

De prijs van veldproducten wordt evenmin bepaald door de wet van vraag en aanbod. De meeste oogsten zijn lang vooraf al verkocht, ongeacht de opbrengst, voor een forfaitair bedrag aan een warenhuisketen of een internationale conservengigant. De omzet die individuele boeren genereren, is marginaal in verhouding tot de totale opbrengst.

Het klimaat is een ander verhaal.

De aanhoudende regenval in bepààlde delen van Europa kan dan het ene jaar heviger zijn dan het andere, net zoals dat voor de droogte het geval is, maar er zijn al tientallen jaren exacte waarnemingen die wetenschappelijk cijfermateriaal opleveren.

Nemen we bijvoorbeeld België, niet echt het grootste landbouwland van Europa. Gemiddeld zijn er élk jaar 200 regendagen. Ook een plaatselijke bui, betekent een regendag. Er valt jaarlijks gemiddeld 800 mm water in Laag- en Midden-België

Gemiddelde waarden kunnen bedrieglijk zijn omdat juist de uitersten het verschil maken. Op jaarbasis is er echter een marge van 15% waartussen de waarden schommelen. Dat valt dus nog mee. Opvallend is dat er tussen de waarnemingen van de voorbije tien jaar nauwelijks verschillen zijn die echt een kklimaatverandering kunnen aantonen of die over een grote oppervlakte (minstens Europa) invloed zouden kunnen hebben op de oogst.

Het is dus niet omdat in Dikkebus een veld helemaal wegspoelt, dat de Europese graanoogst mislukt is. Het is evenmin zo, omdat in Hoogstraten de varkenspest uitbreekt, dat over de hele wereld een tekort aan Parma-ham ontstaat.

Voor de individuele landbouwer, die ervoor kiest het risico te lopen van nog zonder contract te werken en dus mogelijk een hogere prijs zal beuren, kan een overmatige lokale regenval of een hittegolf fataal zijn.

Dat kan een gegronde reden zijn, om zo iemand financieel uit de nood te helpen met gemeenschapsgeld. Maar het is te onbeduidend om enige invloed te hebben op de prijzen van de voedingsgrondstoffen.

Als we dan toch de prijzen opslaan, gebeurt dat ‘procentueel’. Het graan is 3% duurder geworden, het brood dus ook. Diefstal! Grondstoffen zijn maar een klein onderdeel die de prijs van een product samenstellen.

Als de aardappelprijs met de helft zou verhogen, maar de prijs van frituurolie, papieren zakjes, zout, elektriciteit, staangelden, uurlonen, btw, bankintresten op de af te schrijven investering van een frietkot, etc… blijven ongewijzigd, zou een pakje friet nauwelijks met enige eurocent kunnen stijgen.

Elke oogst die tegenvalt, is vooral een goede zaak voor de eindverkoper en de overheid: de winst en de belasting stijgen in verhouding mee.

Soms wordt een grondstof echt wel veel duurder. Zodanig zelfs dat de prijs van het eindproduct om commerciële redenen niet in verhouding mee kàn stijgen. Dan horen we woordvoerders van warenhuisketens via tv verklaren dat ze “zelfs op hun winst inboeten, om de consument ter wille te zijn”. Plat boerenbedrog, natuurlijk. Ze boeten helemaal niks in van hun winst. In het ergste geval consolideren ze de bestaande winstmarge en verhogen die niet mee. Dat is een ‘sur place’ en geen stap achteruit!

Maar is het (plaatselijke) klimaat wel altijd de oorzaak van een voedselschaarste? Zijn de unieke Vlaamse asperges (die nergens ter wereld met dezelfde smaak gekweekt kunnen worden vanwege de typische Vlaamse grond) zo onverantwoord duur omdat er maar weinig zijn? Of… omdat het grootste deel ervan meteen uitgevoerd wordt naar buitenlandse toprestaurants? Is ook dàt niet de reden waarom Zeeuwse mosselen (ooit ‘armemenseneten’) onbetaalbaar zijn geworden? Door de moderne kweekmethodes zijn er meer en betere dan vroeger, maar de kwaliteitsmossel wordt meteen afgeroomd voor de horeca. De mindere klassen worden dan kunstmatig duur gehouden om de consument ertoe te bewegen voor een luttel prijsverschil naar het restaurant te gaan in plaats van zelf mosselen te bereiden.

Hetzelfde stellen we vandaag vast met de graanoogst. Het overgrote deel van de Europese graanoogst wordt uitgevoerd naar China. Ook dit jaar is dat het geval. Een werkelijk tekort zal er niet zijn. Trouwens, een tekort los je niet op door de prijs te verhogen, maar door te rantsoeneren.

En dan is er de laconieke mededeling in de meeste persmedia waar zich geen enkele journalist vragen bij stelt: “Sommige producten zullen bijgevolg duurder worden zoals brood, pasta, eieren en rijst…”

Als graan duurder wordt, kan ik met mijn twee hersencellen nog net begrijpen dat de broodprijs dan ook verhoogt. Omdat pasta ook van granen gemaakt wordt, begrijp ik dat ook nog. Voor eieren moet ik even nadenken. Eieren komen toch van kippen. Maar ja, die worden dan weer met granen gevoed. Jenever zal dus ook wel opslaan.

Maar wil iemand mij eens uitleggen waarom verdorie uitgerekend rijst duurder wordt, als het Europese graan de orkaan niet kan doorstaan?