Het kruitvat Midden-Oosten en mijn ideeën over de toekomst.

Vandaag staken Turkse troepen de Iraakse grens over en gingen jacht maken op PKK-milities. Koude rillingen over mijn rug want het deed wat veel denken aan mijn vrees over de toekomst van Irak na het vertrek van de Amerikanen. Ik heb het al enkele malen uit de doeken gedaan, maar nog nooit op deze blog, dus dat lijkt wel het goede moment.

Na het vertrek van de Amerikanen zal Irak een wankele, prille democratie zijn. Op dit moment bijvoorbeeld zou het zelfs een understatement zijn om Irak wankel te noemen. Eerst en vooral moeten we beseffen dat Irak een artificiële staat is, bestaand uit Koerden, Sjiïeten en Soennieten. En geen van die groepen draagt de andere groep veel liefde toe. Misschien heeft Irak daarom in zijn (korte) geschiedenis verschillende autoritaire leiders gehad, en een heleboel staatsgrepen en buitenlandse inmengingen.

De Koerden genieten nu behoorlijk veel autonomie, ze waren dan ook bondgenoten van de V.S. in de strijd tegen Saddam. Deze autonomie werd hun ook deels constitutioneel gegarandeerd. Maar het is maar de vraag hoe lang die grondwet nog onverkort zal gelden nadat de V.S. zich terugtrekt. En het is evenzeer de vraag of de Koerden zich na een eventuele terugtrekking zullen houden aan de beperkte autonomie. Ze zijn immers bewapend, hebben hun regio goed in handen, en zijn fanatiek. Na de terugtrekking staat hun eigenlijk niet veel in de weg om hun regio uit te roepen tot een onafhankelijk Koerdistan.

Dat is iets wat Turkije nooit zal toelaten. De Koerdische minderheid in Turkije zou de strijd dan met hernieuwde kracht verderzetten en proberen om hun gebieden bij Koerdistan aan te sluiten. Een burgeroorlog zou het resultaat zijn. En Turkije beschouwt zichzelf als de trotse ergenaam van het Ottomaanse Rijk én als het meest vooruitstrevende meta-Arabische land. (Heel wat Arabische landen beschouwen Turkije als een bastaardkind of paria van pan-Arabië) Dat Turkije zomaar of na wat incidenten een groot deel van zijn grondgebied zou afstaan is ondenkbaar. Bij de vorming van een onafhankelijk Koerdistan zal Turkije onmiddelijk reageren. Turkse troepen zullen het gebied binnenvallen en waarschijnlijk blijvend bezetten. Koerdische strijders zijn fanatiek en hun identiteit zit heel diep. Dus zal er niet snel een vrede van komen. En de Turkse Koerden zullen hun situatie ook zien verergeren. Nu genieten ze van meer en meer tolerantie. Zo mogen ze nu lesgeven in hun eigen taal. Maar indien “de Koerden” opnieuw staatsvijand number #1 worden voor Turkije, dan zullen alle Koerden dat zijn. En de emancipatie van de Koerden zal worden teruggeschroefd, de onderdrukking hernomen.

En wie zal reageren? Waarschijnlijk niemand. Rusland zal Turkije steunen om geen precedent te scheppen. Tsjetsjenië en de weigering van het westen om het als deel van de strijd tegen terreur te beschouwen, is iets wat nog altijd diep zit. De V.S. zal niet bereid zijn om hun belangrijke militaire bondgenoot Turkije te verliezen. Bovendien is de Turkse staat seculier, terwijl Koerden Islamitisch zijn en hun staat dat waarschijnljk ook zou zijn. Europa zal Turkije misschien nog wat decennia langer aan het lijntje houden wat toetreden betreft, maar daar was elk excuus goed voor. En de Arabische wereld zal het misschien wel veroordelen, maar geen actie ondernemen.

Een tweede scenario in het onstabiele Irak na een terugtrekking gaat over de Sjiïeten. Na de val van Saddam en de socialistische partij, bleken de sektarische strubbelingen nooit ver weg geweest. De Sjiïeten zijn een minderheid in de Islam maar voelen zich gesterkt door de nabijheid van het grote Sjiïetische succesland, Iran. Voor velen hét voorbeeld van de Islamitische revolutie. Olie, religieuze verschillen en een geschiedenis van wederzijds geweld,… Er is veel naïviteit voor nodig om te geloven dat de federale staatsstructuur van Irak genoeg zal zijn om de vrede te bewaren. Zeker aangezien de Sjiïeten een sterke religieuze leider hebben die al beschikt over troepen en gebieden die zich met veel plezier aan hem onderwerpen: Sjeik Hojatolesam Muqtada al-Sadr. En van die leider wordt vermoed (geweten eigenlijk) dat hij de voorbije maanden enkele bezoeken bracht aan Iran. Iran profileert zich meer en meer als het rebelse land dat niet bang is, een behoorlijke ontwikkeling kent en zelfs de natte droom van elke fundamentalistische Islamitische staat binnen handbereik heeft: een atoombom, wat interventie van buitenaf zo goed als uitsluit.

Een onstabiel Irak zonder buitenlandse troepen kan zo goed als zeker rekenen op interne twisten, mogelijks zelfs op burgeroorlog. En tot wie gaan de Sjiïeten zich richten om hulp tegen de Soennieten? Tot Iran. En Iran zal daar graag op ingaan. Het is een symbolische overwinning tegen aartsvijand Amerika en een feitelijke overwinning op het Irak van Saddam waar het een bloedige oorlog mee uitvocht. Bovendien krijgen ze zo meer olievelden en dus meer macht in handen. De heilige steden en schrijnen zijn een goed excuus om de eigen bevolking te paaien, die moeten immers beschermd worden tegen Soennitische terroristen. En gebiedsuitbreiding is altijd leuk.

Als er een clash komt tussen Soennieten en Sjiïeten, zal Iran bijna zeker tussenkomen. Als Turkije onder het vorige scenario Koerdistan nog niet binnenviel, wordt het wel heel wat waarschijnlijker dat ze dat alsnog doen, om te voorkomen dat de vonk overslaat. Want de Koerden zullen zich in een burgeroorlog tussen Soennieten en Sjiïeten waarschijnlijk niet mengen als hun eigen gebieden niet bedreigd worden, maar zullen hiervan bijna zeker gebruik maken om hun onafhankelijkheid uit te roepen.

Turkije en Iran zullen er wel voor zorgen niet in elkaars vaarwater te komen. Polen is ook zonder veel problemen opgedeeld…

De grote vraag is: tot wie wenden de Soennieten zich om hulp eenmaal Iran haar geestesgenoten komt steunen? Saudi-Arabië is zeer onwaarschijnlijk. Dat land is stabiel, rijk en wordt geleid door bondgenoten van de V.S. Bovendien is het een heilig land met de meest heilige stad van de Islam, en een oud koninklijk geslacht. Die positie gaan ze niet op het spel zetten als er weinig te winnen valt. Neen, als de Soennieten hulp willen, dan kunnen ze die best gaan vragen aan Syrië. Syrië kan een militaire operatie om de Soennieten van Irak te beschermen gebruiken als steun voor hun beschadigde ego na de afgedwongen terugtrekking uit Libanon. Militaire operaties in Irak, de voormalige zandbak van de Amerikanen, komen overeen met de hand aan de neus zetten en de tong uitsteken. Een symbolische overwinning. Bovendien heeft Syrië er rechtstreeks belang bij om de hegemonie van Iran niet groter te laten worden. En natuurlijk is er de olie.

In feite heb je dan iets wat heel erg op een godsdienstoorlog gaat lijken, een proxyoorlog ook, niet tussen de landen zelf, maar in gebieden die geclaimd worden. Ondertussen neemt Turkije Koerdistan in en… Wat doet Israel?

Israel zal héél erg zenuwachtig worden als Iran of/en Syrië militaire ambities krijgen. Het is niet onwaarschijnlijk dat bondgenoten bij de oorlog betrokken worden. Een wereldoorlog in het Midden Oosten. En alle spelers hebben een hekel aan Israel… De V.S. trok zich terug uit Irak en dat zal bij de Arabische landen overkomen als een overwinning. Dus, zelfs indien dat manifest onwaar zou zijn, zullen ze er waarschijnlijk ook vanuit gaan dat Israel niet meer de steun van Uncle Sam heeft. Israel zal dringend op zoek moeten naar bondgenoten uit de eigen regio. Europa komt niet in aanmerking want stelt militair niets voor, de V.S. heeft door haar terugtrekken haar gezicht verloren en de politieke wil voor een nieuwe oorlog zal wat mak zijn, hoewel ze Israel niet in de steek zullen laten. Een onwaarschijnlijk bondgenootschap lijkt mogelijk. En de onwaarschijnlijke bondgenoot is Turkije. Turkije kan de geavanceerde Israelische troepen goed gebruiken bij de operaties in Koerdistan, vooral dan de luchtmacht, Israel heeft er alle baat bij dat er geen nieuwe Islamitische staat ontstaat die aan gebiedsuitbreiding richting Turkije denkt. Bovendien gaan nog Syrië, noch Iran de confrontatie met Turkije aan. En Turkije staat zo weer op de eerste rij bij de V.S., die Turkije zullen loven en steunen en gemakshalve de Koerden vergeten.

De vraag is of de Afrikaanse Arabische landen overal buiten zullen blijven. Libië probeert hard om de relaties met het westen te normaliseren, maar schildert het westen ondertussen nog steeds als de grote vijand af. Waarschijnlijk blijven ze overal buiten. Voor hen is er niet veel te winnen, en veel te verliezen. De vrees dat de Turken het Ottomaanse rijk proberen te herstellen zit er nog altijd in, en een paar decennia spierballen rollen tegen Europa en de V.S. brengt eigenlijk niet veel op.

Misschien is dit alles pure fictie, en het is natuurlijk gebaseerd op de huidige situatie én een onmiddelijke terugtrekking van de V.S. en hun bondgenoten. Maar onmogelijk is het zeker niet. En feit is dat Irak een tijdbom zal blijven. De landen van het Midden Oosten vallen niet meer onder de invloedssfeer van een grootmacht en wie weet waar dat, samen met technologische vooruitgang hen heenleiden.

Concreet zie ik niets goeds gebeuren na een plotse en onvoorbereide terugtrekking van de Amerikanen en hun bondgenoten. Maar een blijvende bezetting is ook geen optie…