Het Zweedse model in België (Hoegin)

Eén van de Lakense blauwbloedigen is er weer eens in geslaagd zich danig in de nesten te werken, en prompt duikt het Loch Ness van het Belgische monarchiedebat weer op: het «Zweedse model» waarin de koning slechts een ceremoniële functie heeft. Niemand vertelt er echter bij dat het Zweedse model in wezen in België reeds bestaat, en de laatste weken weer feilloos gewerkt heeft.

Hoe ziet het befaamde Zweedse model er eigenlijk uit? Koning Carl XVI Gustaf heeft geen politieke macht, en zijn taak bestaat bijgevolg vooral uit het ontvangen van ambassadeurs en het knippen van lintjes. Dat verloopt echter niet altijd even vlekkeloos, en in 2004 ontstond er nog een rel toen hij tijdens een staatsbezoek aan Brunei sultan Hassanal Bolkiah prees om zijn openheid. De officiële lijn van de Zweedse regering is echter dat het sultanaat van Brunei niet minder dan een dictatuur is, en de reacties in Zweden logen er dan ook niet om. Sommigen eisten zelfs dat hij troonsafstand zou doen, maar uiteindelijk ging de storm toch liggen.

De zaken zijn echter ingewikkelder dan ze in het Belgische debat voorgesteld worden. De Linkse Partij (Vänsterpartiet, v) dient bijvoorbeeld elk jaar in de Zweedse Rijksdag een motie in om de monarchie af te schaffen. Even trouw als die motie ingediend wordt, wordt ze ook weggestemd. Maar de Sociaal-democraten (Socialdemokraterna, s), die de afgelopen 75 jaar slechts 9 jaar in de oppositie zaten, hebben de republiek al sedert 1911 in hun partijprogramma staan. Hoe heeft het Zweedse koningshuis dit kunnen overleven?

Het antwoord is dat de sociaal-democraten en het koningshuis een stilzwijgend bestand hebben afgesloten: het koningshuis houdt zich ver van elke politieke uitspraak of inmenging, en in ruil daarvoor raken de sociaal-democraten niet aan het koningshuis. Dat laatste willen ze ook liever niet doen, uit vrees een aantal marginale kiezers te verliezen ter rechterzijde. Het Zweedse koningshuis is immers ondanks alles behoorlijk populair in Zweden, en met een kroonprinses als Victoria slaagt het erin ook de jongere generaties aan te spreken. Het voordeel voor het koningshuis is dan weer dat koning Carl XVI Gustaf zich hierdoor beter kan concentreren op zijn hobby's (snelle raceboten en jachten, en in vroegere tijden ook mooie vrouwen), en bovendien de schijn niet hoeft op te houden dat hij zich zou interesseren voor politiek. En hij hoeft niet als voorlezer op te treden met middelmatige speeches die toch door de regering of de Eerste Minister geschreven werden.

De zaak is nu echter dat in het monarchiedebat het wezenlijke onderscheiden moet worden van het uiterlijke. Dat de koning in Zweden slechts een ceremoniële functie heeft is niet het wezenlijke, doch slechts de manifestatie van de kern van de zaak: dat het koningshuis en de belangrijkste politieke strekking in het land een stilzwijgend pact hebben gesloten waar beiden zich zo goed als mogelijk aan proberen te houden. Een uitschuiver hier en daar, zoals in Brunei, moet men daarbij soms al eens door de vingers kunnen zien. Projecteren we dit op België, dan blijkt dat het Zweedse model er al tientallen jaren van toepassing is. Laken leerde immers zijn lesje tijdens de Koningskwestie, en is sindsdien een alliantie aangegaan met de belangrijkste politieke strekking in België: de Franstalige socialisten van de PS. De abortuskwestie was wel degelijk een crisismoment, maar werd uiteindelijk opgelost op een manier waar beide partijen vrede mee konden nemen. Dat een derde-rangsprins als prins Laurent een scheve schaats rijdt is verder misschien wel vervelend voor de PR van Laken, maar in feite helemaal geen bedreiging voor de PS, en dus ook niet voor de monarchie. Meer zelfs, die scheve schaats komt deze keer zelfs zeer gelegen voor die partij als bliksemafleider voor wat er in Charleroi allemaal aan de hand is.

Ik ben er daarom dus van overtuigd dat, ondanks al het gekakel aan vooral Vlaamse zijde, de marine-affaire van prins Laurent geen bedreiging vormt voor de monarchie in België. Links Vlaanderen, van Jos Geysels tot Mathias de Clercq, geeft vandaag wel voor één keer te kennen dat het enerzijds wel principieel republikeins is, maar anderzijds ook pragmatisch monarchistisch, onderstrepend dat de monarchie nodig is om België in stand te houden. En daarmee ook de linkse machtsgreep op Vlaanderen, zwijgen ze erbij. En ze vergeten vooral niet te vertellen dat ze de koning persoonlijk ook een toffe peevinden, kwestie van hun kansen op een koninklijk lintje te vrijwaren en ooit nog een benoeming tot Minister van Staat niet mis te lopen (of in het geval van Jos Geysels: die benoeming niet te verliezen). Veel bedreiging voor de monarchie gaat van die bende onderkruipers, want wat kan je hen anders noemen, dus niet echt uit. Rechts Vlaanderen heeft in het debat evenveel te zeggen als in de politiek in België in het algemeen: zo goed als niets, wat hun argumenten ook mogen zijn. Komen we dus uit bij de Franstaligen, waar uiteindelijk enkel het woord van één man echt van belang is, namelijk dat van Elio di Rupo. Ik citeer:

Deze gebeurtenissen hebben zo'n belang gehad dat we in alle sereniteit moeten lessen trekken. We zullen moeten spreken over de evolutie van de monarchie, de dotaties… Dat moet gebeuren met de koning, de regering, het parlement en de partijvoorzitters. Maar daarvoor moeten we ook de nodige afstand nemen. De zaak is te belangrijk om overhaast af te handelen.

Hoeft daar verder nog een tekening bij? Het zou ten andere ook straf zijn: als corruptie werkelijk zo een zware zonde zou zijn, is er immers oneindig veel meer reden om de overheidsdotatie van de PS af te pakken dan die van prins Laurent. Om over terugbetalingen nog maar te zwijgen.

De conclusie is daarom klaar: zolang Laken alleen maar Vlamingen schoffeert of zich openlijk of omfloerst zorgen maakt over separatistische tendensen of «onverdraagzaamheid», is er geen vuiltje aan de lucht. Zelfs niet met een corruptieschandaal, zolang ze het maar niet zo bont maken dat zelfs de PShen zou moeten laten vallen. De beruchte passage in de kersttoespraak van enkele weken geleden was daarom ook niet meer dan een schuchtere poging om het eigen vel op eigen houtje te redden. De fundamentele redding en beslissing over hoe deze affaire zal aflopen kwam er daarom deze week pas met de bovenstaande uitspraak van Elio di Rupo: voorlopig verandert er niets, en het pact wordt in stand gehouden. Of hoe het Zweedse model de laatste weken wel degelijk gewerkt heeft. Al de rest was leuk om dagenlang de kranten te vullen, maar dan ook niet meer dan dat.