Gelukkige nationale feestdag! (Politiek Incorrect)

Vandaag is het 23 januari. Voor iedere modale Vlaming en Nederlander een doodgewone werkdag - of blokdag voor ondergetekende. Mocht het trieste lot van de geschiedenis ons niet zo ongunstig zijn geweest, had 23 januari echter onze nationale feestdag kunnen zijn. Een datum waarbij zelfs 11 juli - met alle respect voor helden als Pieter De Coninck en Willem van Gulik - slechts verwijst naar een voetnoot in de geschiedenis.

Op 23 januari 1579 werd echter de zogenaamde Unie van Utrecht ondertekend door de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelre (nu Gelderland), Overijssel, Drenthe, de Heerlijkheid Friesland, de steden/kasselreien Groningen, Venlo, Breda, Brugge, Ieper, Gent (het graafschap Vlaanderen in het algemeen zelfs), Antwerpen, Brussel en Lier. Het was een reactie tegen de op 6 januari 1579 afgesloten Unie van Atrecht, een overeenkomst tussen de gewesten Rijsel (Lille), Doornik (Tournai), Dowaai (Douai), Artesië (Artois) en Henegouwen (Hainaut). Ook het graafschap Namen (Namur) en de Brabantse steden Leuven en 's Hertogenbosch verleenden hun steun aan de Unie van Atrecht.

Wat hielden beide unies nu precies in? De 16de eeuw werd, ook in de Nederlanden, gekenmerkt door de Reformatie binnen de Kerk en de opkomst van het calvinisme. Samen met onvrede over de Spaanse landvoogdes Margaretha Van Parma en angst dat calvinisten ook in de Nederlanden vervolgd zouden worden (in Frankrijk bijvoorbeeld was men reeds begonnen aan de vervolging van de Hugenoten - Franse aanhangers van Johannes Calvijn - wat in 1572 in een bloedige apotheose zou leiden tijdens de Bartholomeusnacht waarin ca 20.000 protestanten werden vermoord) leidde dit tot de Beeldenstorm in 1566.

Prompt stuurde de Spaans-Habsburgse koning Filips II de hertog van Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen, en het protestantisme uit de weg te ruimen. Deze hertog installeerde de Raad van Beroerten - beter bekend als de Bloedraad - om opstandelingen die mee betrokken waren bij de Beeldenstorm terecht te stellen. De graven van Egmont en Horne waren een van de eerste slachtoffers: zij werden op de Grote Markt van Brussel onthoofd.

Wat volgde was een strijd tussen de Spaanse vorst en zijn landvoogd (in 1573 werd de hertog van Alva vervangen door Luis de Zúñiga y Requesens, die de Bloedraad en de verafschuwde Tiende Penning (een belasting van 10% op onroerende goederen zoals eten, drinken en kleding. Vandaag de dag bedraagt het btw-tarief 21%. Verhoftaks en zijn trawanten zouden in de Nederlanden van de 16de eeuw gewoon gelyncht worden, maar dit even geheel terzijde...) afschafte. Het kon de gemoederen echter niet bedaren, gezien al snel bleek dat niet alleen de edellieden tegenstanders van het Spaanse gezag waren, maar zelfs de gehele bevolking.

Op 4 november 1576 vond dan de Spaanse Furie plaats: het Spaanse koninkrijk zat met diepe schulden, en moest besparen op haar militaire uitgaven. De Spaanse troepen - die ondertussen tot Leiden waren opgerukt - moesten terug zuidwaarts keren. Op hun terugtocht door Antwerpen sloegen ze al plunderend, verkrachtend en moordend door de stad: zo'n achtduizend Antwerpenaren vonden er de dood. Deze gruwel leidde haast onmiddellijk tot de Pacificatie van Gent, die op 8 november werd ondertekend door onder andere Willem van Oranje. Volgens deze akte dienden de Spaanse troepen onmiddellijk de Nederlanden te verlaten. In 1577 werd de pacificatie ook erkend door Don Juan, de nieuwe landvoogd van de Nederlanden.

Maar je bent conquistador of niet: in april 1577 trok Don Juan - zoals beloofd - met zijn troepen weg, maar op 24 juli nam hij de citadel van Namen terug in. En op 31 augustus beval Filips II dat de Spaanse troepen gewoon terug naar de Nederlanden moesten terugkeren. En zo begonnen de Spaanse troepen vanuit Namen terug een opmars naar het Noorden. De Nederlandse Staten-Generaal, die tot dan in Brussel vergaderden, zagen zich gedwongen Noordwaarts te verhuizen naar Antwerpen.

En zo komen we in de buurt van die magische datum: 23 januari 1579. Op die datum werd de Unie van Utrecht gesloten tussen hogergenoemde (zie tweede alinea) gebieden. De Unie van Utrecht vormde namelijk de basis tot het ontstaan van een soevereine en confederale republiek der Nederlanden. De tekst hield ondermeer in dat de verschillende 'staten' die deel uitmaakten van de Unie elkaar militaire bijstand zou leveren, dat er een gemeenschappelijk leger werd opgericht en dat de godsdienstvrijheid werd ingevoerd. Wie overigens denkt dat de communautaire spanningen tussen Vlaanderen en Wallonië vandaag louter een product zijn van de Belgische staat zoals we die sinds 1830 (jammer genoeg) kennen, is verkeerd. Het valt immers op dat, grosso modo en enkele territoriale uitzonderingen niet te na gesproken, de scheidingslijn tussen de staten die deel uitmaakten van de Unie van Utrecht en de Unie van Atrecht (de staten die trouw bleven aan het Spaanse gezag en het katholicisme wilden introduceren als de enige officiële godsdienst) mooi samenvalt met de huidige taalgrens. "België" is dus al een artificiële constructie sinds het einde van de 16de eeuw!

Helaas beslisten de Spaanse troepen anders over onze toekomst. Toen op 27 augustus 1585 een van de meest zwarte gebeurtenissen uit onze vaderlandse geschiedenis plaatsvond - de val van Antwerpen - waren de "Zuidelijke Nederlanden" (die dus eigenlijk geen enkele maatschappelijke, religieuze of politieke affiniteit met elkaar hadden; behalve dan dat ze onder hetzelfde Habsburgse gezag kwamen te staan) definitief onder Spaanse knoet komen te staan. De Noordelijke Nederlanden kondigden echter hun 'Plakkaat van Verlatinge' (26 juli 1581) af, waarmee eindelijk komaf werd gemaakt met de Spaanse vorst (formeel gezien behoorde het graafschap Vlaanderen overigens ook tot de Noordelijke Nederlanden die het Plakkaat hadden bekrachtigd, maar kwam de facto onder Spaans bewind te staan).

Dat Plakkaat van Verlatinge was inhoudelijk een verdere verfijning van de eerder genoemde Unie van Utrecht. Hieruit ontsproot dan ook de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (Holland, Zeeland, Groningen, Utrecht, Friesland, Gelderland, Overijssel en later ook Staats-Vlaanderen, Staats-Brabant en Staats-Limburg sinds de Vrede van Münster). Het Plakkaat van Verlatinge heeft overigens ook nog tot inspiratie gediend voor de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd in 1776. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de maatschappelijke evolutie van Nederland na 1581 en die van de VS na 1776 zeer paralel loopt: beide landen waren van in den beginne parlementaire democratieën (in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden stonden de Staten-Generaal zelfs machtiger dan de stadhouder) gebaseerd op een (con)federaal samenwerkingsverband. In beide landen hebben het kapitalisme en de de commerciële volksgeest goed kunnen gedijen. Nederland - met amper 2,5 miljoen inwoners - werd een wereldmacht in de 17de eeuw; de Verenigde Staten vanaf het begin van de 20ste eeuw. Beide landen hebben grote geesten voortgesproten in de positieve wetenschappen, de rechtswetenschap en de filosofie (Christaan Huygens, Hugo De Groot en Spinoza in de (Noordelijke) Nederlanden en de gebroeders Wright, Thomas Edison en Albert Einstein in de VS), en beide landen vormden dan ook bakermatten van de vrijheid. Het is dan ook een zeer betreurenswaardig lot van de geschiedenis dat (het huidige) Vlaanderen daar geen deel van heeft kunnen uitmaken. We zouden in de 17de eeuw dan niet gesproken hebben over een 'Gouden Eeuw', maar zelfs over een Platinum Eeuw, gezien steden als Antwerpen en Brussel zelfs een belangrijkere 'hoofdstedelijke' functie hadden in de Nederlanden dan Den Haag of Amsterdam.

Helaas voor ons is sinds de val van Antwerpen Vlaanderen verworden tot een slaafse vazalstaat van de Spanjaarden, de Oostenrijkers, de Fransen en uiteindelijk de "Belgen". Eén lichtpuntje was er dan wel in de periode van 1815 tot 1830, maar de reden waarom het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden het niet lang heeft kunnen rekken is omdat deze staat onder Willem I haar (con)federale traditie van bijna twee eeuwen overboord had gegooid en teveel op de leest was geschoeid van de ideeën van Ancien Régimisten zoals Klemens Von Metternich.

Vandaar dat we vandaag toch stil moeten blijven staan bij die datum; 23 januari 1579. Deze historisch ongelooflijk gezaghebbende datum zou ons kunnen inspireren om de historische vergissing van eind 16de eeuw gedaan te maken, en terug een confederale Nederlandse unie te stichten gestoeld op dezelfde beginselen van toen: vrijheid (van godsdienst, handelen, verkrijgen van eigendom, vergaderen, meningsuiting,...) en (klassiek-)liberalisme (sinds de VLD een "progressieve centrumpartij" is geworden moeten we opletten met die term, vandaar het 'klassiek' erbij). Zeker in het Europa van vandaag zouden de Verenigde Nederlanden met 22 miljoen inwoners een machtige natie vormen.

De vraag is natuurlijk of er steun gevonden zou kunnen worden onder de Nederlandse en Vlaamse bevolking voor zo'n herenigingsproject. In Vlaanderen is het wat dat betreft alleszins pover gesteld: het Belgische establishment poogt de Vlamingen zand in de ogen te strooien met dwazigheden als '175 jaar België' - alsof er ook maar iets te vieren viel... - en zelfs binnen de Vlaamse beweging (die toch al de eerste stap durven zetten; namelijk de opblazing van de Belgische onstaat) is het verdeeldheid troef. En zij die er dan wel voorstander van zijn vinden we terug in extreem-rechtse en fascistoïde groeperingen zoals Were Di en Voorpost die pleiten voor een "hereniging der Dietschen volksstam", en van dat nieuwe "Dietsland" een centralistische en autoritaire staat willen maken (overigens is "Diets" en "Dietsland" een terminologische aberratie, gezien 'Diets' het Middelnederlandse dialect was dat gesproken werd in de zuidelijke Nederlanden, terwijl de Noordelijke taalvariant Duutsch was. 'Plattdüütsch', dat soms nog wordt gesproken in Groningen en Noord-Duitsland, verwijst hier nog naar).

En dat is natuurlijk jammer, want daardoor wordt de Groot-Nederlandse gedachte vandaag de dag al teveel geassocieerd met extreem-rechts. Terwijl de Unie van Utrecht en het Plakkaat van Verlatinge juist een tijdperk van vrijheid, democratie en kapitalisme inzette. Het is dan ook meer dan wenselijk deze traditie, die ondertussen 428 jaar bestaat, nieuw leven in te blazen.