Democratie in België is schone schijn

WorkForAll
Onlangs nam ik deel aan een vergadering van een stilaan groeiende groep die nieuwe wegen zoekt om onze democratie terug in ere te herstellen. Bij het buiten gaan neem ik een exemplaar mee van de ‘European Voice”. Mijn aandacht wordt getrokken door een artikel aan da hand van Tim King, een in België werkende europese journalist. “Belgian Democracy is just the ticket”. Het is een goed artikel en de schrijver lijkt de actuele gebeurtenissen alsmede het reilen en zeilen in de Belgische politiek goed te kennen. Het artikel is evenwel te mild voor de werkelijkheid. De toestand van onze democratie is er veel slechter aan toe, en dat geldt zowel voor ons land als voor een groot deel van Europa.

Schijnvoorstelling
De Belgische democratie is een schijnvoorstelling geworden. Het heeft zelfs geen zin meer te spreken over het verbeteren van de democratie. Wat ervoor doorgaat verdient die naam niet meer. Het enige dat overblijft is de democratie terug uit te vinden. Om te beginnen, laat ons even kijken naar het kiessysteem. Gebaseerd op het principe van de representatieve democratie, heeft elke Belg de wettelijke plicht te gaan stemmen. Hoe representatief is dit systeem? De kieslijsten gebruiken een volgorde systeem. Kandidaten die geen populaire stemmentrekkers zijn en niet op de eerste plaatsen staan, maken zo goed als geen kans temeer daar lijststemmen automatisch naar de eerste op de lijst gaan. Het ergste is evenwel dat de meeste kandidaten die vooraan staan zelfs dikwijls niet de intentie hebben om hun mandaat op te nemen. Daarom gaat het mandaat naar een goed gekozen vervanger. Zelfs als ze hun mandaat opnemen, verzaken ze bij de eerste gelegenheid, worden er stoelen gewisseld en gaat het mandaat als politieke gunst naar iemand die daar gretig stond op te wachten. Er zetelt een senator met nauwelijks 600 stemmen achter zich terwijl kandidaten met 50000 stemmen in de kou staan. Misschien legt dit wel uit waarom dit land zoveel politieke instellingen heeft. Elk mandaat, hoe kort ook, wordt bedacht met een flinke vergoeding en pensioen, uiteraard op kosten van de belastingbetaler.
Maar er is meer. Diezelfde lieden vaardigen de wetten uit, waaronder de kieswetten. Derhalve, om hun positie te bestendigen, werden er 5% kiesdrempels ingevoerd. Die maken het quasi onmogelijk om met een alternatieve politieke partij aan de macht te komen. Zo werd er ook een “cordon sanitaire” ingesteld om een bepaalde zogenaamde extreem rechtse partij in haar opgang te stoppen. Monopolievorming zou een beter woord zijn. Het resultaat was evenwel het omgekeerde want ondertussen kiest een kwart van de burgers voor deze partij. Niet zozeer van rechtse keizers, maar vooral van kiezers die de buik vol van hebben van de schertsvertoning. Het globale resultaat van kiesdrempels, cordon sanitaire en zeteltjesruil komt erop neer dat nagenoeg maar een kwart van de mandaten door effectief verkozen kandidaten ingevuld wordt. Nog erger, wanneer deze lieden de politieke arena verlaten, staan hen een ganse resem aan directeursposten te wachten in allerlei organisaties die door de overheid gecontroleerd worden of er zelfs voor in het leven werden geroepen. Representatieve democratie? Zelfs de term democratische oppositie is een vage herinnering geworden.

Dysfuntionele overheidssector
Wat is het resultaat hiervan? Vooreerst een mank functionerende overheidssector. 70% van het budget gaat naar salarissen en inkomensherverdeling. Minder dan 2% gaat naar investeringen. Het hoeft ons dan ook niet te verbazen dat het jaren kan duren vooraleer het gerechtsapparaat tot een uitspraak komt. Is dit nog wel een rechtstaat? Er zijn genoeg gevallen bekend waar de uitspraak 20 jaar op zich liet wachten. In Dendermonde ontsnappen niet alleen gevangenen, maar men had zelfs gepland om de nieuwe sloten op de celdeuren te laten vervaardigen door de gevangenen zelf. De fiscus dan weer laat een ernstige computerfout drie maand ongemoeid met als resultaat een extra gat van bijna een miljard euro in de begrotingsprognose. De inkomstenbelasting is zelf dermate complex en tegenstrijdig geworden dat de fiscus zelf er niet meer in slaagt een correct programma te schrijven. De begroting is een aaneenrijgen van pure ‘enronitis’ truken . Virtuele inkomsten worden als echte geboekt, terwijl sale en lease-back operaties en verborgen belastingen de gaten boekhoudkundig moeten vullen. De volgende generatie zal het gelag wel betalen.

Opgepoetste werkloosheidscijfers
Er zijn veel meer voorbeelden te noemen, maar het ergste is wellicht dat een op tien Belgen voor de overheid werkt, de facto meer dan een kwart van de werkende bevolking. In feite is het meer want ook in de private sector is er een economisch grijze zone die vooral diensten levert om aan de massa wettelijk opgelegde administratieve verplichtingen te voldoen. De overheid is een zwaarlijvige dinosaurus geworden. Er is meer, een van de gevolgen is ook dat 1.2 miljoen Belgen van een uitkering leven. De werkelijke werkloosheid is dan ook eerder 25 % dan het officiële ‘geharmoniseerde’ cijfer van 8.4 % die het Planbureau ons wil voorhouden. Waar hebben we dit nog gehoord? Ook in Zweden werd er met de cijfers gejongleerd om de werkelijkheid te verdoezelen. Statistieken en leugens. Een groot deel van de zogenaamde ‘nieuwe jobs’ zijn fake. Omdat men werk verwart met tewerkstelling, zijn veel van die nieuwe jobs in het zwellende overheidsapparaat. Economisch is dat gesubsidieerde tewerkstelling betaald met de belastingen op het werk van iemand in de private sector. De dienstencheques bv. worden gesubsidieerd door elke werknemer in de private sector aan zo’n 300 euro/jaar. De dienstencheques hebben dan ook geen echte jobs bij gecreëerd, maar wel duidelijk aangetoond dat belasting op arbeid jobs vernietigt. Maar hoeft het ons te verwonderen? In een land waar de vakbonden meer leden tellen tussen de werklozen en ambtenaren -wiens premies door de belastingsbetalers vereffend worden- dan tussen de werkende burgers, hebben we niet alleen een kwart van de actieve bevolking die geen werk heeft maar zijn er ook een 100tal beroepen waarvoor er geen kandidaten gevonden worden. De reden hiervoor is niet dat er geen werk zou zijn. De reden is dat onze mank lopende arbeidsmarkt de vergoeding die de werkende in handen krijgt in ruil voor het aanbieden van zijn diensten tot 200 % belast wordt. We hebben de hoogste loonkost ter wereld, maar de werknemer zelf gaat met het laagste loon naar huis.

Een stem als blanco cheque
Zoals Tim King scheef, gaan kiezen is niet meer dan een ticket voor de show. Dat ticket geeft de keizer het recht, opgelegd als een plicht, om elke vier jaar een onbeperkte volmacht te geven aan anderen voor wie men dikwijls zelfs niet gestemd heeft om over zijn leven te beslissen en grotendeels te beslissen over wat er met de vruchten van zijn arbeid gebeurt. Daarmee wordt de burger ook zijn zin tot initiatief, risico nemen en investeren ontnomen. Het kiesbiljet is als een blanco cheque die men onder dwang afgeeft.
Wat we nodig hebben is niet een zogenaamde representatieve democratie. Wat we nodig hebben is een directe, participatieve democratie. Een voorbeeld hiervan is Zwitserland. Dit land kent al 150 jaar democratie, welvaart en vrede. Ondertussen werden er al 540 referenda gehouden. In feite veel meer, want in elk dorp wordt de burger geraadpleegd telkens er over een minimaal investeringsbedrag beslist moet worden. In ons land spreekt men wel van gemeentelijke inspraak, maar veel meer dan een informatieavond waarbij de burger wat vragen mag stellen en ja mag knikken over voldongen feiten, komen we niet.

Het Europese democratische deficit
Dit gezegd zijnde, België is ook de zetel van de Europese Unie. Zou het dan ook geen lichtend voorbeeld moeten stellen? De realiteit is immers dat vele Europese landen een democratisch deficit hebben. Het resultaat is dat de meeste Europese landen er een te groot overheidsapparaat op na houden, het economisch zwaar hebben en gebukt gaan onder hoge werkloosheid, een dure Sociale Zekerheid (welke zekerheid dan wel?) en een gebrek aan innovatie. Een Lissabon strategie zal niet voldoende zijn om de geesten plotseling innovatief te doen denken en risico’s te laten nemen. De Commissie probeert misschien wel hard, maar dikwijls gaat het idee ten onder in een bijkomende laag van bureaucratische complexiteit. Niemand in die Commissie is echt verkozen. Ze hebben zichzelf aangesteld als ‘vertegenwoordigers’. Ze zijn zelfs vergeten dat de basis van een democratische samenleving een Grondwet is die door elke burger kan verdedigd worden. In plaats daarvan probeert men een ja-stem te forceren over een onleesbaar document van 600 pagina’s. Waar is de Europese traditie gebleven die beweert dat Europa de bakermat was van de democratie? Als Europa zijn economie wil redden, dan zal het in eerste plaats zijn democratie terug moeten uitvinden en de discussie toelaten.

Onze economie faalt zelfs met een van de hoogste productiviteitscores ter wereld. Waarom? Omdat ons sociaal systeem faalt en de democratie, of wat ervan overblijft, niet meer ten dienste staat van de burger. Waarom faalt de democratie? Grotendeels omdat de morele basis stilaan verloren is gegaan. Het resultaat is een langzaam versnellende ineenstorting. De entropie neemt over. Het kan tientallen jaren duren om hiervan te herstellen. Die show zal niet zo leuk zijn, ticket of geen ticket.

Eric Verhulst