Paus morele overwinnaar (Hoegin)

De gebeurtenissen van de laatste dagen zijn uiteindelijk uitgedraaid op wat sommigen een «knieval» van paus Benedictus XVI voor de islam noemen. Wanneer alles even op een rijtje gezet wordt is het echter duidelijk dat hij wel degelijk de morele winnaar van de strijd is. Of de religieuze en politieke leiders die tegen hem geageerd hebben dat ooit zullen (of kunnen) snappen is een andere vraag.

Eigenlijk is het hele verhaal behoorlijk bizar. Wie de toespraak leest merkt op dat de paus helemaal geen uitspraken heeft gedaan over de islam in het algemeen en de jihad in het bijzonder, en toch worden er in het Midden-Oosten kerken aangevallen en ambassadeurs teruggeroepen uit Vaticaanstad. Alvast één parallel met de beruchte Deense cartoons kan zonder problemen getrokken worden: diegenen die het hardst van leer trekken tegen de paus, zijn net als toen diegenen die het minst geïnformeerd zijn.

Zo verklaarde de secretaris-generaal van de Centrale Raad van de Moslims in Duitsland (Zentralrat der Muslime in Deutschland) Aiman Mazyek dat hij niet inziet hoe de toespraak een belediging voor de moslims zou kunnen inhouden. Maar nog duidelijker was de verklaring van Ali Bardakoğlu, de voorzitter van de Kamer voor Religieuze Zaken (Diyanet İşleri Başkanlığı), een verklaring die kenschetst wat er werkelijk aan de hand is: nadat hij eerst in scherpe bewoordingen excuses van de paus had geëist, moest hij toegeven dat hij dat had gedaan op basis van de eerste foutieve persmededelingen over de toespraak. Hij deed dat echter niet helemaal spontaan, maar pas nadat commentator Mehmet Yılmaz hem in de Turkse krant Hürriyet eens goed de levieten gelezen had. Zijn commentaar gold overigens niet alleen hem, maar ook de rest van de islamitische wereld die kritiek uitte op de toespraak van de paus.

Ook de tussenkomst van de Duitse bondskanselier Angela Merkel gaat in dezelfde richting als die van Mehmet Yılmaz. In essentie zegt zij, maar dan op diplomatische wijze, eigenlijk niets meer dan dat de islamitische leiders die excuses van de paus eisen ofwel eerst eens de tekst van de toespraak zouden moeten lezen, ofwel er helemaal niets van gesnapt hebben. Indien die leiders ooit tot rede komen, zullen zij misschien beseffen hoe dom zij zich eigenlijk gedragen hebben. Misschien dat ook de reeds eerder geciteerde Tasnim Aslam dan zal beseffen wat voor een enormiteit zij eigenlijk uitkraamde.

Fundamenteler is misschien de vraag hoe het allemaal zover is kunnen komen. De paus is misschien de morele winnaar voor wie begrijpend kan lezen, maar anderzijds heeft hij ook niet veel meer keuze dan zich te verontschuldigen voor iets dat hij niet gezegd heeft wanneer er met bruut geweld gedreigd wordt, ja er zelfs al geweld gebruikt is tegen kerken in het Midden-Oosten (waarvan sommigen niet eens rooms-katholiek!). En een verwijzing naar Lukas 6:29 («Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan.») is daarbij misschien ook op zijn plaats. Maar dat hij zich genoodzaakt zag zijn spijt uit te drukken moslims gekrenkt te hebben zegt echter ook iets over de zwakheid –onwil of onvermogen?– van het politieke Westen om de islamitische wereld tot rede te brengen of te dwingen.

Ook in de Duitse kranten reageert men met verbazing op de hevigheid van de reacties uit de islamitische wereld, en vraagt men zich af of het conflict tussen de beschavingen misschien al begonnen is. Feit is dat grote delen van de islamitische wereld vandaag blijkbaar zelfs al geen aanleiding meer nodig hebben om te mobiliseren tegen de christelijke wereld, en dat leugenachtige berichten er in ijltempo de ronde kunnen doen zonder dat religieuze of politieke leiders de mensen tot rede proberen te brengen, ja zelfs liever nog wat olie op het vuur willen gieten en mekaar willen overtroeven in straffe verklaringen die kant noch wal raken. Van een moreel en intellectueel failliet gesproken, en als ultiem bewijs voor hoezeer de islam synoniem voor vrede en liefde is kan dat alvast tellen.