Uit het leven gegrepen

U gaat het wellicht niet geloven, tenzij u zelf in de situatie zit en die kans is niet verwaarloosbaar, maar de volgende twee verhalen zijn geen fictie, behalve dan de gebruikte namen.

Jan is ingenieur, viertalig en 40 jaar. Hij wordt werkloos en omdat de banen aan die leeftijd niet voor het rapen liggen, wordt hij zelfstandig. Dan wordt hij onder druk van de enige klant terug werknemer aan het minimum loon, de rest op commissie. Dit valt tegen en als zelfstandige in bijberoep verdient hij links en rechts nog wat bij. Hij is terug gevallen op 2755 euro bruto, netto 1623 euro. In het weekeinde en ’s avonds kan hij nog wat extra verdienen door kleine opdrachten aan te nemen, meestal vertaalwerk voor buitenlandse klanten. Hij wordt werkloos en krijgt 30,83 euro/dag. Als zelfstandige in bijberoep doet hij nog wat opdrachten, plichtsgetrouw met toestemming van de RVA en voor die dagen krijgt hij geen werkloosheidsvergoeding. Dit jaar geeft hij voor 5506 euro aan netto inkomsten aan, en kreeg hij 986 euro van de RVA. Op die 5506 euro wordt voor 2447 euro aan belasting aangerekend. De RVA, met de wet achter zich ziet het echter anders. Jan heeft teveel verdiend (meer dan 11,02 euro/dag) en hij moet niet alleen de 986 euro terug betalen, maar ook een bedrag van 1021 euro dat evenwel berekend is op een bruto bedrag. Resultaat: Jan houdt van zijn extra werk als zelfstandige 1051 euro over of met moeite 19 %. Wie zei dat werken en eerlijk spelen loont?

Sofie is 31 en ongehuwde moeder met 2 kinderen. Ze heeft haar werk opgezegd omdat de kinderopvang ermee ophoudt. Die bestaat al zo'n 15 jaar maar zal zijn erkenning verliezen omdat de brandveiligheid niet in orde is met de nieuwe regels. Die aanpassingskost werd op 50 000 euro geraamd. Een te grote investering voor dit privé-initiatief. Nochtans, er is genoeg vraag. Alle kinderopvangverblijven hebben lange wachtlijsten. Een kinderverblijf kost zo’n 20 euro per dag. Sofie verdient 1900 euro bruto, netto is dat 1250 euro in de maand. De werkloosheidsvergoeding bedraagt 1026 euro/maand. Nu ze zelf voor het jongste kind van 12 maand zorgt, maakt het veel uit of ze gaat werken of niet. De huur bedraagt 500 euro per maand. Het gecombineerde telefoon/internet/TV abonnement 150 euro. Een lening van 15000 euro vergt 500 euro. Het mogelijke duidelijk zijn. Sofie heeft een negatieve cashflow en houdt meer over door thuis te blijven. Haar partner leeft zelf van 250 euro/maand, omwille van een beslagname op zijn inkomen. Een job werd hem geweigerd omdat hij als werkloze teveel dagen tussenin gewerkt had. Beide zijn al jaren vaste klant bij het OCMW. Sofie probeert nu het persoonlijke faillissement te bekomen in de hoop dat dan alles opnieuw kan beginnen.

Er zijn zeer zeker schrijnender gevallen dan dit. Maar is hier niet meer aan de hand?

In onze moderne sociale welvaartsmaatschappij is de eerste opvang, namelijk de familie, dikwijls ontmanteld geraakt. Het probleem is dat daarmee ook de omgeving weg gevallen is die aanleert dat iedereen medeverantwoordelijk is. In de plaats is er een dikwijls ambtelijk systeem gekomen dat weliswaar regels dicteert maar geen diepere waarden meer aanbrengt. Een belangrijk deel van die regels gaat over rechten, een ander deel over wettelijke verplichtingen die het eigen initiatief op voorhand fnuiken. De norm is ook het recht op consumptie geworden. Wie zich geen TV of GSM kan veroorloven, is officieel arm. Dit moet wel in zo’n sociaal systeem want de TV dicteert via de soaps en duidingprogramma’s de nieuwe moraal.

Verder, hoe kan iemand uit zo’n situatie geraken? Let wel, dergelijke voorbeelden zijn schering en inslag. Er leven zo’n 1,2 miljoen mensen van een RVA uitkering. De uitkering zelf is niet het probleem. In de belasting betalende welvaartsmaatschappij brengt die u niet ver, zeker als de gemiddelde uitkering per maand diep onder de 1000 euro ligt. Tenslotte bestaat de helft van wat we betalen voor onze consumptie, zelfs van een brood, uit belastingen. Het probleem is vooral dat om definitief uit zo’n situatie te geraken er niet alleen veel morele moed en doorzettingsvermogen nodig is maar ook wat meer dan de 10 euro/dag die men extra heeft als men gaat werken en zijn werkelijke kosten niet meerekent. Met andere woorden, het sociale vangnet gekoppeld aan de belasting op arbeid is een negatieve spiraal, een draaikolk die niet alleen meer mensen armer maakt en houdt, maar ons ook collectief verarmt door die mensen uit het economische circuit te houden. Vergelijk het met twee communicerende vaten met een pomp ertussen om een van de vaten op een hoger peil te houden. Hoe groter het verschil, hoe harder men moet pompen en hoe sneller de pomp het zal opgeven.

Arbeid belasten op een niveau alsof het kaviaar is of een zeer ongezond product is niet de oplossing. Er is een alternatief. Als Sofie nu eens netto 1900 euro zou overhouden dan zou dit 1026 euro aan belastingsgeld uitsparen, administratie niet meegerekend en ze zou netto ook 500 euro meer overhouden. Wellicht zou ze dan wel een job gaan zoeken, ook al kost de kinderopvang haar 20 euro/dag. Veel knelpuntberoepen zouden verdwijnen, de delokalisatie worden afgeremd en de economie zou terug gaan groeien. De overheid zou de belastingen kunnen verlagen en zich zelf terug meer aan haar kerntaken wijden.

Regeren is het vermogen om een lange termijn visie uit te werken en die te verwezenlijken zonder torenhoge belastingen die elke lange termijn visie de kop inboren. Regeren is niet de belastingen of accijnzen verhogen om dan een schoolpremie van 60 euro uit te delen via een ambtelijk apparaat zodat het uiteindelijk het dubbele kost. Regeren is de kunst om alle ouders bewust de keuze te laten maken tussen 60 euro voor de opvoeding en een avondje “gaan stappen”. “Brood en spelen” is al eeuwen het middel van de onderdrukker. Het werd steevast gevolgd door de ondergang.

Eric Verhulst,
Voorzitter www.workforall.org