Nucleair terrorisme: een stand van zaken (De andere kijk)

Ik heb net het volgende boek uit: “Zwarte dageraad. Nucleair terrorisme in België. Een reële bedreiging.” Toen ik het kocht, had ik nog nergens een recensie van het boek gezien (en tot nu toe ook niet trouwens), maar het stond toch wel in de boekentop van Fnac. Blijkbaar bestaat er veel interesse voor het onderwerp, al is het thema op zich al sensationeel genoeg.

Wie is de auteur? Een “neoconservatief” die de mensen de stuipen op het lijf wil jagen? Neen, uit het boek blijkt trouwens dat de auteur geen uitgesproken sympathieën voor de Verenigde Staten (van George W. Bush) heeft. Over wie gaat het dan? Koen Berghmans, operationeel misdaadanalist en docent bij Douane en Accijnzen, die zich al jaren verdiept in terreurbestrijding en massavernietigingswapens. Een Belgische ambtenaar dus.

Hierna volgt een korte samenvatting van het boek met aansluitend enkele persoonlijke bedenkingen. Wie meer details wil, verwijs ik door naar het boek.

Als het over nucleair terrorisme gaat, dan denken we uiteraard meteen aan Al Qaeda. Haar leider Osama Bin Laden vaardigde op 23 februari 1998 zijn Jihad tegen Joden en Kruisvaarders uit. Die fatwa was een niet mis te verstane oorlogsverklaring aan de Verenigde Staten en haar bondgenoten, het Westen (incl. Europa) en Israël. Er lijkt geen twijfel over te bestaan dat Al Qaeda op zijn minst inspanningen levert om nucleaire wapens te verkrijgen (als ze die al niet heeft) en er niet voor zou terugdeinzen om deze in te zetten. (Het feit dat Al Qaeda na 9/11 en de daaropvolgende verdrijving van de Taliban van de macht in Afghanistan niet langer een centraal gecoördineerde organisatie is, maar een soort van merknaam waaronder van elkaar losstaande cellen op eigen initiatief terreurdaden plegen, zou net het risico op het ultieme rampscenario kunnen vergroten gezien het mogelijke opbod tussen dergelijke cellen - PF)

De auteur onderscheidt vier vormen van nucleair terrorisme: (1) atoombom (“kant-en-klare” bom), (2) geïmproviseerde atoombom (improvised nuclear device – IND), (3) aanslag tegen kerncentrale en (4) radiologisch wapen (“dirty bomb”).

(1) atoombom (“kant-en-klare” bom)

Beschikt Al Qaeda over een “kant-en-klare” bom? Hier verwijst de auteur naar de zgn. suitcase nukes, de “bom-in-de-koffer”, die uit het Sovjetarsenaal zouden zijn vervreemd en mogelijk in de handen van Al Qaeda zijn gevallen. Probleem is hier dat het onduidelijk is – zelfs voor de Russen – hoeveel suitcase nukes er zijn. In ieder geval laat hun beveiliging te wensen over. Je zou kunnen zeggen dat het een kwestie van geloof is of dergelijke nukes ontvreemd zijn en in de handen van Al Qaeda zijn gevallen. Sommige bronnen nemen aan dat Al Qaeda over 20 tot 40 dergelijke nukes beschikt. Ook Osama Bin Laden heeft daarop gehint en er zijn aanwijzingen dat hij niet blufte.

(2) geïmproviseerde atoombom (IND)

Volgens de auteur zijn terroristen in staat om op basis van publiek beschikbare informatie een atoombom in elkaar te knutselen. Als studenten er decennia geleden in slaagden om op basis van informatie vergaard in openbare bibliotheken een ontwerp voor een atoombom in elkaar te knutselen, waarom zouden jihadi’s dat niet kunnen. Er circuleert trouwens op het Internet een Arabische versie van een handboek voor nucleaire wapens dat volgens nucleaire experts wel verduiveld goed in elkaar zit (http://alfirdaws.org/forums/showthread.php?t=5268&page=1&pp=10 – link werkt echter niet). Ook in Afghanistan zijn na de val van de Taliban documenten gevonden die in dezelfde richting wijzen. Dit getuigt van haast onbegrijpelijke slordigheid, tenzij de “kroonjuwelen” ondertussen tijdig in veiligheid zijn gebracht natuurlijk.

Naast een ontwerp (check!) is er enkel nog nucleaire brandstof vereist. De zwarte markt, ook hier weer gevoed uit het oude Sovjetarsenaal, tiert hier welig. De Verenigde Staten heeft zwaar geïnvesteerd in de beveiliging van de nucleaire brandstof in Rusland. Niettemin zijn aanzienlijke hoeveelheden spoorloos verdwenen. Er zijn verschillende gevallen van diefstal gedocumenteerd. Volgens de auteur zou Al Qaeda voor het in de praktijk zetten van een dergelijk ontwerp geen noemenswaardige infrastructuur nodig hebben eens men voldoende brandstof (hoog verrijkt uranium of plutonium) in zijn bezit heeft. Fouten bij de constructie kan men zich veroorloven. Een atoombom die met een “sisser” afloopt, heeft nog altijd voldoende kracht om een stad als Brussel van de kaart te vegen.

Heeft Al Qaeda de brandstof en een bom? De auteur verwijst hier naar het onwaarschijnlijke verhaal van een Pakistani die drie dagen na 9/11 aan een grensovergang in Ramallah tussen de bezette gebieden en Israël werd tegengehouden. In zijn rugzak zou de man een atoombom hebben gedragen. Deze arrestatie werd “tot op heden officieel onthouden aan het publiek”.

(3) aanslag op kerncentrale

Als derde optie weerhoudt de auteur een aanslag op een kerncentrale, hetzij op de kernreactor (met risico op meltdown) hetzij op de opslagplaats van gebruikte kernbrandstof, door ofwel het laten crashen van een lijnvliegtuig (sommigen beweren dat het uiteindelijke doelwit van vlucht 93 van United Airlines op 9/11 een nabij Washington D.C. gelegen kerncentrale was) ofwel het inzetten van een commando-eenheid (met gebruik van springstoffen na eventuele infiltratie).

(4) radiologisch wapen (“dirty bomb”)

Als laatste optie noemt de auteur de “dirty bomb”, een combinatie van radioactief materiaal en conventionele explosieven. Dit radioactieve materiaal is helemaal niet moeilijk te bekomen (het zit zelfs in rookdetectoren). Tot op heden is één geval van de inzet van een radiologisch wapen bekend: in Moskou werd in 1995 een “dirty bomb” van Tsjetsjeense separatisten onschadelijk gemaakt in Moskou.

De intentie is aanwezig, net als de potentie. Kan een dergelijk scenario zich in België voltrekken?

Laat ons niet vergeten dat België al herhaaldelijk geconfronteerd is met terroristen. België was het eerste westerse land waar na 9/11 islamfundamentalisten werden gearresteerd die daadwerkelijk bezig waren met het voorbereiden van terroristische aanslagen. Nizar Trabelsi (volgens de auteur ooit de belangrijkste pion van Al Qaeda in Europa) en zijn kompanen werden veroordeeld voor het plannen van een aanslag op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel, waar zich ook enkele tientallen tactische nucleaire wapens bevinden. Het hoeft geen betoog dat een gelukte aanslag mogelijk desastreuze gevolgen zou hebben gehad. Naast de plannen voor een aanslag op Kleine Brogel was er ook sprake van een geplande aanslag op de HST-tunnel en een joodse school in Antwerpen. Nog een andere grote aanslag, waarvan voorlopig geen details zijn vrijgegeven, is verijdeld. Herinnert u zich ook het incident op 20 september 2005, toen de Europese wijk hermetisch werd afgesloten en er zelfs zware zandcontainers werden ingezet om de toegangen te blokkeren? De dreiging voor België is dan ook reëel. België was ook een uitvalsbasis voor de Groupe Islamique Combattant Marocain (GICM), die verantwoordelijk is voor de aanslag van 3/11 in Madrid.

We moeten ons ervan bewust zijn dat er in ons midden terroristen rondlopen. Op basis van buitenlandse onderzoeken zou men kunnen concluderen dat er in België 600 individuen rondlopen die bereid zijn om aanslagen te plegen. Sinds 7/7, toen enkele schijnbaar perfect geïntegreerde mannen zichzelf opbliezen in het Londense openbaar vervoer, is de profilering van zelfmoordterroristen er niet eenvoudiger op geworden. De radicalisering gebeurt vaak tijdens verblijven in het Midden-Oosten of door indoctrinatie in moskeeën, jeugdcentra of VZW’s.

Het kan dus ook België overkomen. De dreiging kan en mag dus niet worden geminimaliseerd. Zoniet creëert dit op den duur een vertrouwenscrisis bij de bevolking. De Vlaming is zich namelijk wel degelijk bewust van de dreiging en zoekt dan ook informatie. De overheid moet hem deze dan ook geven.

De doelwitten zijn immers legio: Brussel (EU, NAVO, centraal station, luchthaven van Zaventem), Antwerpen (haven, de kerncentrale van Doel, centraal station en de joodse gemeenschap), de nucleaire industrie in de Stille Kempen en de kerncentrale van Tihange. De auteur maakt bij enkele potentiële doelwitten markante opmerkingen. Er bestaat nauwelijks controle of beveiliging van het maritieme verkeer in de haven van Antwerpen, wat gezien de nabijheid van de kerncentrale van Doel bij de haven de wenkbrauwen moet doen fronsen. De kerncentrale van Doel is afhankelijk van de 18 km verder gekazerneerde brandweer van Beveren, studies naar de impact van een lijnvliegtuig op de kerncentrale houden geen rekening met de gevolgen van de kerosinebrand. De nucleaire industrie kent geen bewapende verdediging, de verantwoordelijkheid hiervoor wordt gemakshalve afgeschoven op de overheid).

Blijf echter die vervelende vraag, die de auteur niet beantwoordt: waarom is er in België of elders (dan denken we natuurlijk in de eerste plaats aan de VS) dan nog geen bom ontploft? Hierop bestaan slechts twee antwoorden: ofwel beschikt Al Qaeda nog niet over de nodige capaciteit, ofwel zet Osama Bin Laden nu zijn strategische stukken uit en wacht hij op het juiste moment om het bevel te geven tot uitvoering van een nieuw ”meesterlijk” plan.

Het lijdt geen twijfel dat nucleair terrorisme een verwoestende impact zou hebben op België. De Belgische samenleving zou volledig ontwricht worden. De fysieke en materiële schade zou niet te overzien zijn. De onmiddellijke gevolgen en deze op langere termijn op economisch, sociaal en politiek vlak zijn onvoorstelbaar.

Deze dreiging moet hoedanook ernstig worden genomen, ernstiger dan nu – volgens de auteur - het geval is. De waakzaamheid is weliswaar verhoogd, maar de bevolking moet hierbij ook betrokken worden zonder echter paranoia of paniek te veroorzaken.

Hoe kan men zich beschermen tegen dit nucleaire terrorisme? Maatregelen die ingrijpen op de burgerlijke vrijheden worden vaak hard bekritiseerd omdat zij ondemocratisch zouden zijn. Ik begrijp deze kritieken. Niettemin moeten wij ons bewust zijn van het feit dat een dergelijke houding ook een keerzijde heeft. Maatregelen die worden tegengehouden in naam van de bescherming van de democratie kunnen er net toe leiden dat nucleaire terrorisme kan slagen en dat de democratie letterlijk niet meer bestaat. Tot zover dit dilemma.

Maar niet alleen op lokaal, statelijk niveau dringen aanpassingen zich op. Er moet ook onderzocht worden of de internationale rechtsorde die na WO II ontstond uit een akkoord tussen de overwinnaars van die oorlog nog wel aangepast is aan de nieuwe realiteit en of veranderingen zich niet opdringen. De toekomst zal raad brengen.