Nieuwe begrotingstegenvaller in het land van Paars (Politiek Incorrect)

Begin dit jaar kondigde minister van Begroting Freya Van den Bossche (SP.A) - die tegenwoordig in bepaalde milieus als "Madame Mazout" door het leven gaat - trots aan dat de begroting van 2005 met een licht positief saldo ter waarde van 0,1% van het BBP werd afgesloten. Hiermee zette ze de jaarlijkse paarse traditie, die haar werd voorgedaan door haar 'begrotingsmentor' Vande Lanotte, gewoon voort.

Donkere wolken pakken nu echter samen boven Freya's weelderige kabinetskantoren. Eurostat maakt nu namelijk enkele bedenkingen bij de overname van de NMBS-schuld door de federale overheid ter waarde van 7,4 miljard euro. Die operatie werd op 1 januari 2005 uitgevoerd. Die schulden werden echter niet in de federale begroting zelf opgenomen, echter wel in een speciaal daarvoor opgericht 'Fonds voor de Spoorweginfrastructuur' (FSI), dat onder controle van de Belgische overheid kwam te staan. Om die operatie budgettair neutraal te houden, werden er voor eenzelfde bedrag aan activa (bezittingen van individu of bedrijf met economische waarde) in het FSI ondergebracht om de schulden te dekken. Doch, het merendeel van die activa - die dus door het FSI beheerd werden - bleek voornamelijk infrastructuur zoals gronden en installaties te betreffen die direct gelinkt zijn aan de Belgische spoorwegmaatschappij. Bijgevolg stelde het FSI deze activa ter beschikking van Infrabel, het bedrijfsorgaan van NMBS-holding dat zich bezighoudt met de spoorinfrastructuur. Voor het gebruik van die activa moest Infrabel 5 miljoen euro per jaar betalen, wat diende als tegenprestatie voor de overname van de NMBS-schulden door de overheid. Ten gevolge van een Europees besluit in 2005 werd moest dat bedrag echter drastisch opgetrokken worden tot 300 miljoen euro. Een bedrag dat Infrabel niet kon betalen aan het FSI, en bijgevolg dus verhaalde op de NMBS-holding. Maar ook de NMBS-holding zelf bleek niet capabel dat bedrag aan de staat - het FSI dus in het bijzonder - te betalen, met het gevolg dat de overheid de dotatie voor de NMBS met eenzelfde bedrag verhoogde. Op die manier was de vicieuze cirkel rond: Die 300 miljoen euro werd de hele tijd over en weer getennist tussen de NMBS en de overheid.

Eurostat heeft nu dus sterke bedenkingen bij deze manier van handelen. Volgens de instelling is de overname van de NMBS-schuld "à la belge" een inbreuk op de Europese ESR95-begrotingsregels. Conform de Europese begrotingswetgeving zou de overname van de NMBS-schuld beschouwd moeten worden als een kapitaaloverdracht, en bijgevolg ingeschreven moeten worden in de begroting. Terwijl we in januari nog enigszins konden schertsen met de 100 miljoen euro van Madame Mazout, is de situatie nu bittere ernst: Als de regering echt verplicht zou worden de NMBS-schulden in haar begroting op te nemen - dit kan wanneer de Europese Commissie bijvoorbeeld met een inbreukprocedure zou starten - dan zou dit tot resultaat geven dat de begroting van 2005 met een ernstig deficit van 2,4% van het BBP zou eindigen. Reken hierbij nog eens het feit dat de begrotingen van de afgelopen jaren reeds gestoeld zijn op huichelachtige "eenmalige maatregelen" zoals sale-and-lease-back-operaties, fiscale regularisatie, heffingen op beveks, accijnsverhogingen, de overname van de NMBS-pensioenfondsen, enz. ter waarde van totaal 0,5% v.h. BBP, en België komt zeer vervaarlijk dichtbij de 3%-norm die de Europese Unie conform de Maastrichtcriteria als maximum begrotingstekort kan toelaten.

In regeringskringen luidt het nu dat men zich "gepakt" voelt na de kritische uitlatingen van het Europees statistisch bureau Eurostat, en dat er nochtans een "informeel akkoord" zou hebben bestaan met de Europese instanties dat de overname van de NMBS-schuld werd goedgekeurd. Tijdens het stookoliesectorschandaal begin dit jaar hebben we reeds kunnen merken hoeveel waarde deze regering zélf hecht aan "informele akkoorden". Er wordt dus nu druk gespeculeerd hoe een eventueel begrotingsdrama vermeden kan worden. In regeringskringen luidt het devies nu de NMBS-schulden "retroactief te annuleren". Dit zou betekenen dat de schuld verplaatst wordt zonder de begroting te verzwaren. Het is echter onduidelijk hoe die operatie er concreet zal uitzien.

Niet alleen vanuit Europa, ook in eigen land krijgt deze regering toch wel enkele kritische bedenkingen geserveerd over haar weinig rigoureus budgettair handhavingsbeleid. Niets of niemand minder dan het Rekenhof - een grondwettelijke instelling - maakte recentelijk bedenkingen bij het veelvuldig gebruik van zogenaamde 'swaps'. Het woord 'swap' is afgeleid van het Engelse werkwoord 'to swap' wat 'verruilen' betekent. Een swap wordt dikwlijks gebruikt door twee partijen die elk een lening hebben afgesloten. Indien een der partijen zijn lening wenst te verlengen, maar angst heeft voor het financiële risico dat dit met zich meebrengt ten gevolge van de fluctuatie van de rente, dan kan hij een 'swap' in het leven roepen: Zijn uitstaande schulden worden dan verkocht aan een andere persoon of instelling, die een vaste rente betaalt aan de verkoper. De verkoper op zijn beurt is dan verplicht het bedrag van de variabele rente van zijn lening aan de koper te betalen. Op die manier wordt het financiële risico van de uitstaande lening gedekt.

De federale overheid maakt vooral gebruik van "duration swaps". Dit zijn swaps met een zeer lange looptijd, soms tot 30 jaar. Het Rekenhof laat zich enerzijds positief uit over die swaps, gezien zij tussen 2002 en 2004 237 miljoen euro hebben opgebracht. Toch is de vraag of de regering terzake niet overdrijft: In mei 2004 sloot ze nog een swap af ter waarde van maar liefst 3 miljard euro. Het financieel risico dat die operatie met zich meedraagt is dus gigantisch. En dan zijn er nog de zogenaamde "asset swaps", die echter de overheid veeleer verlies heeft opgeleverd: 487 miljoen euro in dezelfde periode 2002-2004. Maar wegens een uitzonderingsclausule in de Europese begrotingsregels moeten die constructies niet in de begroting ingeschreven worden. Dat dit verre van transparant is, staat als een paal boven water. Wie weet dat ook nu weer Europa roet in het begrotingseten komt strooien door ook die clausule te schrappen. Gelukkig zijn er nog zulke creatieve geesten als Freya Van den Bossche die hier wel een mouw aan kunnen passen. Als minister Van den Bossche ooit beloond wordt voor haar diensten aan het Belgische vaderland met een adellijke titel, dan verdient ze minstens een eretitel die haar persoon alle waardigheid aandoet. Wat dacht u bijvoorbeeld van barones Von Münchhausen?