«Cartoons» kostten Freivalds ministerportefeuille (Hoegin)

Laila Freivalds (S) kondigde eergisteren haar ontslag aan als Minister van Buitenlandse Zaken omdat haar positie onhoudbaar was geworden. In tegenstelling tot eerdere verklaringen bleek zij wél gecontacteerd te zijn over de sluiting van de webstek van de Zwedendemocraten, en haar gedrag was dus flagrant in overtreding met de Grondwet. Maar er is meer.

Het is niet de eerste keer dat sociaal-democratische Laila Freivalds ontslag moet nemen uit de Zweedse regering. In 2000 moest zij aftreden als Minister van Justitie nadat zij een gemeentelijk huurappartement had gekocht terwijl haar partij zich net sterk geprofileerd had tegen zulke praktijken. Eén van de gevolgen van de controverse was dat zij op gespannen voet leefde met de pers, wat haar vandaag niet bepaald geholpen heeft om haar post te behouden. Ook haar stijl, die nogal bureaucratisch en autoritair overkomt, maakte haar niet bepaald populair, ook al kwam die de sociaal-democraten goed van pas toen zij als Minister van Justitie een krachtdadig gezicht aan het beleid kon geven.

Ondanks haar eerste ontslag werd zij in 2003 weer in de regering opgenomen na de moord op de bijzonder populaire Minister van Buitenlandse Zaken Anna Lindh, de gedoodverfde opvolger van Eerste Minister Göran Persson. Zij kwam echter weer in de problemen na de tsoenami, onder meer omdat ze, nadat ze van de ramp op de hoogte was gebracht, ervoor koos naar het theater te gaan. Later verklaarde ze dat ze niet wist wie of wat Phuket was, en dat duizenden Zweden er jaarlijks op vakantie gaan. Meer dan 500 Zweedse toeristen kwamen uiteindelijk om in de ramp. De Zweedse bevolking vond haar houding zeer onsympathiek, en velen vonden dat ze toen al ontslag had moeten nemen. Göran Persson verbond echter zijn lot aan dat van Freivalds, waardoor haar positie tijdelijk gered was. Ondertussen was een parlementaire commissie in haar rapport tot een vernietigende conclusie gekomen over het functioneren van zowel het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de minister zelf als de hele regering. In het licht van de parlementaire verkiezingen later dit jaar werd zij daarom meer en meer een ballast voor de sociaal-democratische regering.

Nu is het echter zo dat die parlementaire commissie later deze week opnieuw samen had moeten komen, waardoor de rol van Freivalds opnieuw in de spotlichten geplaatst zou worden. Een aftreden omwille van de bevindingen van de tsoenami-commissie zou een enorm gezichtsverlies betekend hebben voor Eerste Minister Göran Persson, maar wanneer in het begin van de week de gelegenheid zich aanbood om Freivalds ontslag te laten nemen omwille van een andere blunder, was dat ontslag plots wel haalbaar en een bijzonder welgekomen bliksemafleider voor de hele regering. Er bestaat dan ook weinig twijfel over dat Göran Persson het niet bepaald moeilijk had om Freivalds' ontslag te overwegen, als hij al niet zelf een wenk in die zin naar Freivalds gestuurd heeft..

Daarmee is Göran Persson echter nog niet helemaal uit de problemen. Ten eerste heeft hij zelf een imagoprobleem omdat zijn (vierde) vrouw Anitra Steen, directeur voor Systembolaget dat het monopolie bezit over de verkoop van alcohol in Zweden, zich een bijzonder interessante pensioenregeling heeft weten aan te schaffen die de Zweedse belastingbetalers de proletarische som van 55 miljoen Zweedse kroon (ca. 5,9 miljoen euro) per jaar zou kunnen kosten. Ten tweede kocht het paar een paar jaar geleden de boerderij Övre Torp aan voor de prijs van 12,5 miljoen kroon (ca.1,3 miljoen euro). Hoewel Zweden erom bekend staat een rijk land te zijn, kunnen toch niet alle sociaal-democratische kiezers zich zo'n woning veroorloven.

Ook de vervanger van Freivalds, Bosse Ringholm, heeft al voor meer dan één schandaal gezorgd. En verder is er dan nog het probleem van de opvolging. Na de moord op Anna Lindh is er binnen de sociaal-democratische partij nog geen andere persoon opgestaan die de fakkel van Persson kán en wíl overnemen. Tot overmaat van ramp voor de sociaal-democraten is de burgerlijke oppositie er eindelijk in geslaagd als één blok op te treden in de aanloop van de komende verkiezingen, en leidt voorlopig in de opiniepeilingen met een paar procentpunten. Dat laatste heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat Persson vandaag liever de korte pijn met het ontslag van Freivalds kiest in de hoop dat het hem een paar procentpunten verlies minder zal kosten later dit jaar, misschien net genoeg om de oppositie van de macht af te houden. De sluiting van de webstek van de Zwedendemocraten is dus eerder het excuus dan de ware aanleiding van het ontslag van Freivalds. Nogal wat observateurs hebben al doen opmerken dat zij niet gemist zal worden, noch in de regering, bij de pers of in het Ministerie van Buitenlandse Zaken.