Patronaat versus 'den werkmens' : Chroniek van een bewogen debat

Gisterenavond, woensdag 16 november 2005, vond in de Leuvense rechtsfaculteit om 20.15u (officieel was het 20.00u...) een debat plaats tussen enerzijds Pieter Timmermans, directeur-generaal van het Verbond van Belgische Ondernemingen; en aan de andere kant van de tafel Xavier Verboven; algemeen secretaris van het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV). Het debat handelde over het ondertussen wel zeer actuele Generatiepact, en werd georganiseerd door het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV). Gezien ondergetekende present was op dit wel boeiend ogende debat, en ter plekke gekomen tersond belast werd met de opdracht een verslagje te schrijven over het verloop van het debat door een onzer 'notoire' IFF-medewerkers, wil ik bij deze dan ook laten blijken dat ik deze missie zeer ernstig heb opgevat.

Nadat beide heren Timmermans en Verboven hadden plaatsgenomen vooraan in de aula, kon na een korte inleiding door de moderator het uiteindelijke debat van start gaan. Xavier Verboven was de eerste die het woord toegewezen kreeg, en deze maakte dan ook de zeer scherpe analyse dat de vergrijzing op termijn wel een budgettair, economisch en maatschappelijk probleem zal worden, gezien de omkerende bevolkingspiramide. Tot zover kwamen werkgever en vakbondsman dan ook overeen, want nadien kwam Verboven dan ook aandraven met de klassieke vakbondsretoriek die we de laatste weken reeds voldoende hebben gehoord; zijnde dat vooreerst de jongerenwerkloosheid dient aangepakt te worden, vooraleer men het kan hebben over de tewerkstelling van oudere werknemers. En de remedie om die jongerenwerkloosheid aan te pakken was naar de mening van Verboven dan ook zeer eenvoudig: Creëer gewoon nieuwe jobs! Hoe die nieuwe jobs er dan precies moeten komen wist hij er echter niet echt bij te melden. Over de verlaging van de torenhoge loonkost - om maar iets te noemen - werd bijvoorbeeld met geen woord gerept. Wel liet Verboven zich positief uit over een 'Rosetteplan-bis', waarbij de ondernemingen verplicht worden een minimumaantal jongeren aan te werven. De vraag die men zich daarbij vooral kan stellen, is of dit wel echt veel zoden aan de dijk zou brengen, gezien dit plan reeds in uitvoering werd gebracht in 2000 door de toenmalige minister van Arbeid Laurette Onkelinx. Het gevolg was dan ook dat voornamelijk Vlaamse bedrijven na enkele maanden reeds smeekten om het quotasysteem terug af te schaffen... Daarenboven zette Verboven andermaal kracht bij zijn eisen om meer uitzonderingen toe te laten voor de zogenaamde 'zware beroepen' inzake brugpensioen, en ook voor een meer ontspannen loopbaan. Ook hier kan men zich de vraag stellen waar Verboven de financiële middelen voor deze wensdroom zoal gaat halen.

Dit smeekte natuurlijk om een reactie van het andere kamp. Pieter Timmermans stelde zich de retorische vraag of de vakbonden hiermee bedoelen dat ze een meer ontspannen, dus minder productieve, carrière wensen voor hetzelfde loon. Iets wat voor Timmermans dus totaal onaanvaardbaar leek in tijden van zware competitiviteitsdrang. Timmermans weerlegde het syndicale argument dat het aan de slag houden van oudere werknemers zou impliceren dat jongeren geen werk meer zouden vinden. Hierbij vertrok hij van de huidige situatie: Heeft de Belgische situatie waarbij het aandeel van de 55-plussers op de arbeidsmarkt tot een der laagste van Europa behoort ertoe geleid dat de jeugdwerkloosheid significant werd teruggedrongen? Het antwoord is negatief. Het is daarom dat er volgens hem ook een inspanning van de oudere generatie moet gevraagd worden om de tewerkstellingsgraad op peil te houden. Hierbij gebruikte hij een wel zeer originele metafoor, zijnde dat de huidige oudere generatie lijdt aan het "Lotto-syndroom". Hiermee doelde hij op de reclamespots van de Nationale Loterij met het motto "nu ikke". Die ietwat naar egocentrisme neigende mentaliteit zou volgens Timmermans bij de oudere generatie zeker aanwezig zijn. Ook hekelde Timmermans het feit dat België het land is van de dikke stapels studies en rapporten, maar dat er eigenlijk niets mee gedaan wordt. Hierbij vertelde hij een anekdote over zijn wedervaringen als VBO-afgevaardigde aan de onderhandelingstafel in 1989: Reeds toen werd er gezegd dat er tegen 2010 een probleem zal rijsen omtrent de betaalbaarheid van de pensioenen en dergelijke meer. Twee jaar later werd er beslist hier een rapport over op te stellen door de Nationale Arbeidsraad; nog enkele jaren later door de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en nog enkele jaren later door de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid. "De teneur van de rapporten is en blijft echter dezelfde, zijnde dat we de werkzaamheidsgraad in dit land dringend moeten opkrikken. Maar ondertussen zijn we reeds in 2005 aanbeland en er is nog niets gebeurd...", aldus Pieter Timmermans.

Terug naar het syndicale front. Verboven bleef het brugpensioen echter vurig verdedigen, en claimde opeens dat de mensen 'niet vragen' om op brugpensioen te mogen. De grimassen die Pieter Timmermans toen op zijn gelaat toverde, waren al reeds veelzeggend als reactie... Om zijn stelling te verdedigen, zei Verboven dat rond 50 à 55 jaar de meeste mensen thuis met studerende kinderen zitten (aan hogeschool of universiteit), en het zich daarom niet financieel kunnen permitteren om op brugpensioen te gaan. Persoonlijk verbaasde die redenering me wel wat, omdat tenslotte de meeste mensen die op brugpenisoen vertrekken zij met een fysiek zwaar beroep (arbeider e.d.) zijn, en bijgevolg in de meeste gevallen kinderen hebben die in het beroeps- of technisch onderwijs zitten. En meestal stappen zij dan na hun 20ste reeds in de arbeidsmarkt, in plaats van hoger onderwijs te volgen. Bijgevolg is het voor hun ouders dan ook ineens veel aantrekkelijker om op brugpensioen te gaan, gezien zij geen lasten meer dragen. "Zeker wanneer het wettelijk brugpensioen zowat 3/4 van het laatst verdiende nettoloon bedraagt", repliceerde Timmermans. Maar Verboven ging onverstoord verder in zijn retoriek, en blijkbaar moet hij niet alleen veel hebben van het Angelsaksisch sociaal-economisch model; maar vindt hij de Scandinaviërs ook al veel te verregaand: "Want wat zij minder betalen aan bijvoorbeeld pensioenen omdat de activiteitsgraad er bij de oudere bevolking hoger is, betalen ze echter meer aan meer werkloosheidsvergoedingen en ziekteverzekering."

Hiermee was het debat dan ook zowat ongeveer ten einde gelopen, zij het dat er nog wat gekibbeld werd over de devaluatie van de Belgische frank in 1982, en de gevolgen die deze beslissing teweegbracht, zoals bijvoorbeeld een fikse remonte van de overheidsschuld. Xavier Verboven bleef echter herhalen dat dit dus zeker niet de schuld van de vakbonden was, maar volgens Timmermans was het de vakbonden er toen om te doen de sociale zekerheid te redden op iedere manier die mogelijk was, behalve dan door ingrijpende maatregelen inzake arbeidsmarktbeleid te aanvaarden. "Het is toen, en niet nu dat het is moeten gebeuren", wist Timmermans het publiek te melden.

Na een uur en een kwartier gedebatteerd te hebben, was het dan aan het publiek eventuele vragen te stellen aan het tweekoppige panel, hetzij per directe vraagstelling, hetzij per sms naar een centraal nummer (blijkbaar moet Base of Mobistar (Proximus is gezien haar verbondenheid met Belgacom in zekere zin nog een overheidsbedrijf) een van de gulle sponsors van het LVSV zijn?). Een vraag vanuit het publiek dat me zeker is bijgebleven, was deze van een dame - duidelijk geen LVSV-sympathisante... - die het niet kunnen vond dat conform het Generatiepact de ondernemingen "zomaar eventjes" 900 miljoen euro lastenverlaging krijgen toebedeeld, zonder hiervoor enige tegenprestatie te moeten leveren. Een nogal verbouwereerde Timmermans antwoordde deze dame dan ook dat die lastenverlagingen niet opwegen tegenover de stijgende loonmassa's, de dure olieprijzen en dergelijke meer. Ook ikzelf heb het vuur aan de schenen van mijn naamgenoot kunnen leggen, door hem een vraag te stellen over de pensioenhervorming. De vraag die ik stelde was dan ook wat hij (hoewel de vraag natuurlijk ook aan Pieter Timmermans gericht was) er van zou vinden het huidige pensioensysteem van repartitiestelsel (huidige werkende generatie betaalt de pensioenen van nu) te vervangen door een systeem van kapitalisatie (ieder individue staat in voor zijn of haar eigen pensioen). Verboven merkte op dat hij zeker niets heeft tegen extralegaal pensioensparen (wat eigenlijk neerkomt op kapitalisatie), maar dat dit het op solidariteit beruste pensioensysteem van vandaag niet zou kunnen of mogen vervangen. Groot was mijn verbazing dan ook dat zelfs Pieter Timmermans het met Verboven eens was. Ik had met alle plezier toen nog dieper willen ingaan op bijvoorbeeld de pensioenhervormingen in Chili (die ook geprivatiseerd zijn, met zeer gunstige gevolgen), maar jammer genoeg wees mijn horloge reeds 22.15u aan. Bijgevolg moest ik spurten om mijn laatste trein richting Lier nog te kunnen halen.

Toch vond ik het persoonlijk een zeer boeiend debat. Zeker omdat er bij deze ook naar de mening van het publiek werd geluisterd, iets wat de afgelopen weken en maanden zelfden is gebeurd. Het LVSV verdient dan ook meer dan terecht een - uiteraard diepblauwe - pluim voor het feit dat zij, naar dat ik weet, de eerste vereniging is geweest die hieromtrent een publiek debat over heeft georganiseerd. Misschien is het wel wat jammer dat het op een doordeweekse avond heeft moeten plaatsvinden, en het debat maar overwegend oppervlakkig gevoerd is geweest. Het debat over het Generatiepact en de (einde)loopbaanproblematiek zou eigenlijk minstens een volledig colloqium van een vijftal uur mogen verdienen. Maar dat is natuurlijk entertainment voor de echte 'die hards'. Ik zal er in dat geval alleszins bij zijn!


P.S.: Zoals u kunt zien zijn er geen foto's in bijlage bij dit verslag, om de simpele reden dan ook dat ik geen fototoestel bij de hand had. Maar ik veronderstel dat u het beeld van het olijke duo Verboven-Timmermans zich hoe dan ook wel voor de geest kunt halen?