Boudewijn Bouckaert op het matje (1) (LVB)

"Partij-ideoloog". Het is een wat mysterieuze term, en behalve in vervlogen sovjet-tijden bestaat de functie nergens officieel. Een partij-ideoloog is een denker die bakens uitzet voor de lange termijn, en die over veel invloed in zijn partij beschikt. Marc Elchardus is de partij-ideoloog van de SP.a. De VLD heeft, niet-officieel, twee partij-ideologen. De links-liberale Dirk Verhofstadt (broer van) en de rechts-liberale Boudewijn Bouckaert. Beide heerschappen zijn zeer belezen en welbespraakt, kunnen maatschappelijke en politieke evoluties duiden in historisch en internationaal perspectief, en hebben een duidelijk, maar verschillend beeld over de richting waarin ze het partijpolitieke liberalisme in Vlaanderen willen zien evolueren. Beiden liggen ze, niet geheel toevallig, aan de basis van hun eigen liberale 'denk-tank': het links-liberale Liberales en het klassiek-liberale Nova Civitas. Na avondlijke activiteiten van Liberales kan je leden aan de bar soms wel eens horen roddelen over die 'verzuurde middenstanders van Nova Civitas', terwijl je in Nova Civitas-kringen wel eens een sneer kunt opvangen naar de studentjes, cabinetards en 'zonen en dochters van' die bij Liberales het mooie weer maken, 'op kosten van de belastingbetaler'.

BODIE, DE MONDIGE MARGINAAL
"Ik ga nu iets raars zeggen dat veel mensen niet zullen begrijpen", zei Guy Verhofstadt met tranen in zijn stem op het beruchte en woelige VLD-congres van februari 2004. "Nee Bodie, dit is niet de meest linkse regering van Europa!". Bodie, zo begreep ik, sloeg op Boudewijn Bouckaert, die enkele dagen voordien de regering Verhofstadt II als "de meest linkse regering van Europa" had bestempeld, waarna de premier in De Morgen professor Bouckaert "een mondige marginaal" had genoemd. Bouckaert beschouwde "mondige marginaal" prompt als een geuzennaam en pakte er fier mee uit bij de aanvang van zijn tussenkomst op het congres. Persoonlijk vind ik het aangenaam en boeiend om lid te zijn van een partij die de vrijheid van meningsuiting zo intensief in ere houdt, en het principe van de "botsende ideeën" letterlijk toepast. Maar de publieke opinie en de kiezer vonden dat, na maandenlang gebots van ideeën en van personen, blijkbaar minder prettig. En dus kwam er een een verbod voor nationale mandatarissen en voor leden van het nationale partijbestuur om de officiële partijlijn te bekritiseren, een verbod dat door voorzitter Bart Somers met volmachten bewaakt wordt.

BOUCKAERT-INTERVIEW IN TERTIO
En nu heeft Boudewijn Bouckaert in het christelijke opinieblad Tertio een paar dingen gezegd die sommigen in het verkeerde keelgat zijn geschoten. Eigenlijk wou Bouckaert een blauwdruk schetsen van een herverkaveld partijpolitiek landschap, waarbij er in Vlaanderen nog twee grote politieke partijen zouden bestaan: een centrum-links en een centrum-rechts blok. Dat laatste zou volgens hem kunnen bestaan uit de hele VLD, de hele N-VA, Vlaams Belang en de rechtervleugel van de CD&V. Deze uitspraak, samen met een paar andere straffe uitspraken, zorgden ervoor dat voorzitter Bart Somers de procedure in gang zette om Bouckaert voor de statutaire commissie van de VLD te laten verschijnen. Een opvallende en mijns inziens niet zo verstandige stap tegen één van de twee ongekroonde partij-ideologen van de VLD.

WENSELIJK...
Mijn mening over het idee van Bouckaert voor centrumrechtse frontvorming: wenselijk, maar helaas niet realistisch. Wenselijk, omdat Vlaanderen in meerderheid centrumrechts stemt, maar al 17 jaar lang (sinds het einde van de regering Martens-Verhofstadt in 1988) bestuurd wordt door centrumlinkse regeringen, zowel op federaal als op Vlaams niveau. Dat deze voortdurende negatie van de wil van de kiezer frustraties, 'verzuring' en een 'kloof met de burger' veroorzaakt is duidelijk, maar hoe komt het? Ten eerste bestond er tussen 1988 en 1997 een cordon sanitaire tegen het joenk Verhofstadt, eerst omwille van zijn neo-liberale budgettaire orthodoxie, later omdat hij in zijn burgermanifesten de oorlog verklaard had aan het middenveld, lees: vakbonden en ziekenfondsen. 'Niet met déze Verhofstadt!', bazuinden Tobback (toen nog de socialistische opper-bullebak) en Dehaene (toen nog in de gratie van de christelijke vakbond ACV) uit in de media. Het woordje 'déze' was duidelijk bedoeld als signaal: verander je ideeën, en je mag weer meespelen. Door dit cordon zaten rooms en rood elf jaar lang aan elkaar vastgeklonken, en mocht blauw zich vanuit de oppositie onledig houden met het vormen van schaduwkabinetten en het schrijven van burgermanifesten. Vanaf 1997 mat Verhofstadt, na een meditatieperiode in Toscane, zich een softer profiel aan, en zong hij openlijk de lof van de Britse sociaaldemocraat Tony Blair en zijn 'actieve welvaartsstaat'. Prompt smolt het anti-joenk cordon weg, en twee jaar later was Verhofstadt premier. Ten tweede bestaat er sinds 1989 een cordon sanitaire tegen het Vlaams Blok, dat zichzelf vorig jaar herdoopte in Vlaams Belang. Waarmee ik meteen op één van de redenen kom waarom de denkpiste van Bouckaert niet realistisch is op korte termijn.

... MAAR NIET REALISTISCH
Toen het Vlaams Blok zich in november vorig jaar hernoemde in Vlaams Belang, zag het ernaar uit dat de partij zich een deftiger en zachter imago zou aanmeten. De toetreding van figuren als Marie-Rose Morel en Jürgen Verstrepen, en bepaalde uitspraken van Gerolf Annemans, wekten althans die indruk. Peter Vandermeersch, de hoofdredacteur van De Standaard, schreef op 15 november 2004:

[...] met de verandering van naam en logo maar vooral van beginselverklaring en statuten werd een essentiële stap gezet in de evolutie van de Vlaamse rechts-nationalistische partij. [...] Het arrest van het hof van beroep in Gent en de bevestiging door het Hof van Cassatie waren voor de partijleiding een geschenk uit de hemel. Ze bieden het Vlaams Blok de kans om de oude, racistische gewaden af te gooien en een nieuwe, respectabele rechtse partij te worden. [...] Op die manier evolueert, na pakweg twee decennia, Vlaanderen opnieuw naar een normaal en gezond politiek landschap, met een linkervleugel, een centrum en een rechtervleugel. In dat landschap zal de discussie over een cordon sanitaire nog even opflakkeren en daarna overbodig worden. Omdat in een normaal politiek landschap met normale partijen normale coalities worden gesloten.

Op dat ogenblik klonken die woorden zeer geloofwaardig, maar ik vermoed dat Vandermeersch vandaag, ruim zeven maanden later, samen met mij zal toegeven dat de verwachtingen niet zijn ingelost, en dat Vlaams Belang kansen laten liggen heeft om zich tot een deftige rechtse partij om te vormen. We weten ook dat het Filip Dewinter is die zich het meest verzet tegen een 'propere' koers voor Vlaams Belang. Verder zijn de geruchten dat Vlaams Belang zich een ultra-liberaal economisch programma zou aanmeten, voorbarig en overroepen. Zoals twee weken geleden bleek uit een radio-interview van Gerolf Annemans bij Jürgen Verstrepen dat er van dat ultra-liberale niks in huis zal komen. Ook hier zou het Dewinter zijn die op de rem gaat staan.

Maar de koers van Vlaams Belang is niet de enige reden waarom centrumrechtse frontvorming op dit ogenblik niet realistisch is. Sociaal-economisch liggen de zaken ook niet zo evident. Het Rijnlandmodel is failliet, maar enkel de VLD durft dit schoorvoetend toegeven, en dan vooralsnog enkel in papieren congresteksten. Alle partijen zijn doordrongen van de onstuitbare ijver om de vrije markt "sociaal te corrigeren", en ze durven geen werk maken van de broodnodige ontvetting van de staat. Zelfs een toekomstgerichte denkgroep als "Generatie 2016" wou de vergrijzing aanpakken met behoud van het huidige niveau van sociale zekerheid, terwijl het inmiddels duidelijk is dat we slechts de keuze zullen krijgen tussen een andere sociale zekerheid of geen sociale zekerheid. Zoals Matthias Storme vorig weekend verklaarde aan Jürgen Verstrepen: "We zitten spijtig genoeg met een systeem waarbij eigenlijk alle partijen socialistisch zijn, tot en met het Vlaams Belang trouwens". Ook de commentaren van de editorialist van Tertio op de ideeën van Boudewijn Bouckaert op het vlak van gezondheidszorg, geven aan dat het water tussen diverse centrum-rechtse partijen nog vrij diep is inzake materies als sociale zekerheid, vrijmaking van de dienstensector of ontvetting van de staat.

Tenslotte volstaat het om te kijken naar het project van centrumlinkse frontvorming, dat wijlen Maurits Coppieters en Norbert De Batselier negen jaar geleden boven de doopvont hielden. Waartoe heeft "Het Sienjaal" geleid? Niet tot linkse frontvorming, hoogstens tot hier en daar wat plaatselijke kartels en lijstverbindingen tussen rood en groen.