Schuldkwijtschelding: een evaluatie (vrijhaven)

President Bush is een man met een missie. Nadat hij democratie in het Midden-Oosten trachtte te verspreiden (tot nu toe heeft dit alleen geleid tot een chaotisch, anarchistisch Irak met een prille democratie) wil hij nu ook de armoede in de zogezegde “derde wereld” oplossen. Hiervoor doet hij beroep op zijn goede bondgenoot Blair, die samen met zijn minister van Financiën Gordon Brown een plan voor schuldkwijtschelding hebben opgebouwd. Hier moet toch een kanttekening bijgemaakt worden. Gordon Brown mag dan wel de drijvende kracht zijn achter het plan, hij doet dit vooral omdat hij hiermee zich in de kijker speelt ten nadele van Blair. Gordon Brown heeft al lang een rivaliteit met Blair en wordt getipt als opvolger van Blair. Brown probeert door zich op buitenlands vlak de wereldverbeteraar te tonen (door de schulden kwijt te schelden) af te zetten tegen Blair die voor velen onrechtmatig met de USA Irak binnen viel.

Wat er ook van mogen zijn het plan om de derde wereld hun schulden kwijt te schelden, heeft toch veel reacties uitgelokt in de wereld. En dan vooral ook in de Europese Unie waar Barosso op een ietwat artificiële en bureaucratische wijze een herstelplan voorstelde samen met Bono van U2.

Als we nu toch over popsterren bezig zijn, niet alleen Bono laat zich van zijn beste kant zien maar ook Bob Geldof is weer van de partij. Na zijn concert Live Aid een twintigtal jaar geleden organiseert hij nu weer een concert met alle showbizz iconen die mogelijk zijn. Bij mij dringt dat toch een zeer onaangenaam gevoel op. Heel die Live Aid actie heeft werkelijk een air over zich van ‘die Afrikanen ze kunnen het toch niet alleen’. Live Aid is artificieel en onrealistisch en is zelf voor een groot deel corporatistisch en collectivistisch geïnspireerd.

Om terug te komen op het plan voor kwijtschelding, het is een plan dat tot mislukken gedoemd is. Schuldkwijtschelding klinkt mooi maar een studie van William Easterley, eerste adviseur binnen de Development Research Group van de Wereldbank, heeft aangetoond dat het vooral dweilen met de kraan open is. De landen met de hoogste schuldgraad (41 landen), die tussen 1987 en 1997 reeds 33 miljard aan schuldkwijtschelding kregen, toonden zich meteen ook de grootste ontleners: over dezelfde periode ontleende ze weer eens 41 miljard dollar. Degene met de hoogste schuldgraad waren ook de meest agressieve ontleners. Daarnaast ontstaat er ook een soort discriminatie aan landen die geen schulden hebben (omwille van een spaarzaam beheer) maar toch nog een arme bevolking, zoals India en Bangladesh. Een goed beheer wordt afgestraft, een slecht beheer wordt beloond. Daarbij komt nog dat de landen die de hoogste schulden hebben, niet de landen zijn met de meeste ellende (oorlog, hongersnood, rampen, …) maar meestal wat corrupte landen. Deze corrupte landen herinvesteren het vrijgekomen kapitaal niet in essentiële voorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg of infrastructuur, maar integendeel. De prioriteitenlijst van de corrupte leiders verandert niet na de schuldkwijtschelding: opnieuw komen zij langs de kassa. Luxe-paleizen, buitenlandse gezondheidszorg enkel voor hen, reisjes naar het buitenland, nutteloze defensie-uitgaven, enzoverder. Allemaal op de kap van de bevolking die in een anarchistische wereld terecht komt en die hun eigendom niet ziet beschermd worden. Velen brengen hiertegen op dat Blair en Bush een selectie hebben gemaakt in de landen voor wiens schulden wordt kwijtgescholden. Geen Zimbabwe (voor evidente redenen) en Nigeria (rijkdom omwille van de olie-industrie) krijgen geen schuldkwijtschelding, doch landen zoals Ethiopië (waar de regering wapens koopt, onschuldige burgers doodschiet en zich voorbereid voor een oorlog tegen Eritrea) en Niger krijgen dan wel weer een kwijtschelding. Doch het belangrijkste argument komt van de Oegandese premier Musevine: ‘Als u de schuld kwijt scheldt van een arme man, welke garantie hebt u dan dat die man geen nieuwe schulden aangaat?’ Tot conclusie komen we dan ook dat de schuldkwijtschelding een nutteloze en tevergeefse poging is om de armoede uit de wereld te helpen.

Dus de echte oplossing ligt niet in een popconcert in Londen of een plan opgesteld in een achterkamer, maar bij de gewone mensen in Afrika zelf. Deze mensen zijn werkelijk gelijkwaardig aan het Westen en er moet een einde komen aan de betutteling van het Westen die door aflaten te kopen van corrupte Afrikaanse leiders hun zieltje en moreel geweten willen vrijstellen. Wanneer pas aandacht geschonken wordt aan die verschillende individuen, wanneer hen ruimte gegeven wordt in een kader van een rechtsorde dan pas zal Afrika er boven op raken.

Voor meer info zie het boek van Johan Vanovertveldt: 'Marktzege(n)', Pelckmans, 2002.